Antybiotyki - jak je skutecznie stosować?

Antybiotyki zwalczają zakażenia bakteryjne organizmu i różnią się między sobą siłą oraz zakresem działania. Niektóre z nich są wyspecjalizowane i docierają przede wszystkim do wybranych miejsc, inne dłużej utrzymują się w komórkach. Różni je spektrum działania. W zależności od rodzaju leku zwalczają jeden lub kilka szczepów bakterii. Nadużywanie antybiotyków jest niebezpieczne nie tylko dla chorego, ale przyczynia się także do rosnącej lekooporności bakterii. Dlatego też zażywanie antybiotyków musi się odbywać pod kontrolą lekarza, a my powinniśmy stosować się do pewnych zasad, aby jak najskuteczniej wykorzystać ich lecznicze działanie.

Co to są antybiotyki?

Słowo "antybiotyk" utworzone zostało z połączenia dwóch wyrazów, a mianowicie anti (przeciw) oraz biotikos (zdolny do życia). Nazwę ukuł w 1942 roku odkrywca streptomycyny Selman Waksman. Antybiotykami określamy naturalne i syntetyczne substancje, mające zdolność zabijania lub hamowania wzrostu bakterii. Pierwszym znanym antybiotykiem była penicylina, odkryta w 1928 roku przez Aleksandra Fleminga właściwie przez przypadek, gdy hodowany w laboratorium gronkowiec złocisty zanieczyszczony został pleśnią Penicilium notatum. Okazało się, że większość laboratoryjnych bakterii wyginęła. Penicylinę w formie leku stworzyli w latach 40-tych trzej późniejsi laureaci Nobla, wspomniany już Fleming, Howard Florey oraz Ernest Chain. Miliony ludzi zawdzięczają im życie.

Antybiotykami leczy się zakażenia bakteryjne oraz stosuje się je profilaktycznie przed zabiegani chirurgicznymi oraz w zapobieganiu bakteryjnemu zapaleniu wsierdzia. 

Nie wszystkie antybiotyki działają na wszystkie bakterie. Obecnie używamy około 15 różnych klas antybiotyków, działających na pojedyncze lub wybrane grupy bakterii.

Przemysł farmaceutyczny produkuje antybiotyki na drodze syntezy chemicznej, ciągle poszukując nowych rozwiązań. Największym bowiem problemem dzisiaj jest rosnąca lekooporność bakterii.

Jak skutecznie stosować antybiotyki?

• Na początek pamiętajmy, że antybiotyki stosuje się wyłącznie do leczenia zakażeń bakteryjnych (wyjątkowo tylko w niektórych zakażeniach grzybicznych). Antybiotyki nie leczą ani chorób wirusowych, takich jak grypa, przeziębienia, ani zapalenia gardła czy oskrzeli. Zatem, aby skutecznie stosować antybiotyk, należy to robić pod kontrolą lekarza, który stwierdzi z jakiego typu zakażeniem mamy do czynienia i dobierze odpowiedni lek.
• Nie wolno samemu "przepisywać" sobie antybiotyków, ani zażywać ich profilaktycznie, "żeby się nie zmarnowały". Tego typu działania mogą bowiem doprowadzić do powstania lekooporności bakterii. Zatem, antybiotyki przyjmujmy odpowiedzialnie.
• Oprócz stosowania się do zaleceń lekarza, co do rodzaju leku i przyjmowanej dawki, ważne jest prowadzenie terapii tak długo, jak zalecił to lekarz. Nie jest istotne, że już czujemy się lepiej, jeżeli przerwiemy przyjmowanie leku zbyt wcześnie, być może nie zwalczymy wszystkich bakterii, które nas zaatakowały. Tymczasem one mogą, nieustannie mutując, dostosować się do danego antybiotyku i wyuczyć się "omijania go". Taka oporna na antybiotyk bakteria to zagrożenie na przyszłość. Jeśli znów zachorujemy, nie będzie nas już czym leczyć. Co gorsza, lekooporna bakteria może przenieść się na drugą osobę lub przekazać swoją, nowo zdobytą cechę, innym szczepom bakterii.
• W czasie terapii antybiotykami nie powinno się pić alkoholu, ponieważ osłabia organizm oraz może osłabić także działanie samego antybiotyku. 
• Antybiotyków nie bierzmy wraz z posiłkiem, ponieważ utrudniamy wtedy wchłanianie leku. Najlepiej zażywać lek godzinę przed jedzeniem lub dwie godziny po posiłku. Ponadto antybiotyki mogą wejść w interakcje z niektórymi składnikami pokarmu. Na przykład tetracyklina jest gorzej wchłaniana w towarzystwie mleka, wapnia, magnezu, glinu, preparatów alkalizujących oraz żelaza. Antybiotyków nie popijamy więc sokami, mlekiem, jogurtem czy kefirem, ani też kawą czy herbatą. Do połykania antybiotyków najlepsza jest woda. Nie rozdrabniajmy też leku lecz połykajmy go w całości.
• Ważne jest, aby antybiotyki przyjmować regularnie i zawsze o tej samej porze. Chodzi o to, aby utrzymywać przez cały okres leczenia odpowiednie stężenie leku w naszych tkankach. Jeśli więc lekarz zaleci przyjmowanie co 8 godzin, należy bezwzględnie się do tego stosować.
• Wraz z antybiotykiem możemy zażywać osłonowo probiotyki, aby chronić naszą florę jelitową, zdegradowaną przez antybiotyk. Należy jednak zachowywać kilkugodzinne przerwy między zażywaniem antybiotyku i probiotyku. Świetnie robi spożywanie jogurtów i kefirów, zawierających szczepy pałeczek kwasu mlekowego.
• W trakcie kuracji antybiotykami właściwie nie powinno się przyjmować witamin, gdyż mogą także wchodzić w interakcje z antybiotykami. Ponadto zauważono, że witaminy (oprócz witaminy C) mogą wręcz przyspieszać rozwój bakterii, dlatego ewentualną kurację witaminową zacznijmy dopiero po zakończeniu antybiotykoterapii.
• Poinformujmy lekarza, jakie inne leki jeszcze przyjmujemy, aby nie doszło do interakcji między ich składnikami.
• Należy obserwować swój organizm w trakcie kuracji, aby w porę wykryć ewentualne działania niepożądane i zgłosić je lekarzowi prowadzącemu.

Więcej o lekooporności bakterii przeczytasz tutaj:

Bakteria New Delhi - bakteria oporna na wszystkie znane antybiotyki. Co nam grozi?