Uzależnienie - zaburzenie mózgu
Najnowsze definicje uzależnienia podkreślają, że jest to - mówiąc w pewnym uproszczeniu - choroba mózgu. Uzależnienie jest zaburzeniem chronicznym, powracającym mimo i po zakończeniu leczenia. Mechanizm powstania uzależnienia polega, zdaniem naukowców, na zaburzeniu tzw. układu nagrody w mózgu. W naszym mózgu istnieją obszary, które, kiedy są odpowiednio stymulowane, dają nam uczucie przyjemności. Bierze w tym udział dopamina - neuroprzekaźnik, który odpowiada za komunikację między komórkami. Pojawienie się niektórych substancji w organizmie powoduje nagły wzrost poziomu dopaminy w organizmie. Na przykład narkotyki mogą albo powodować wzrost produkcji dopaminy (amfetamina), albo hamować jej usuwanie (kokaina). W efekcie ilość dopaminy wzrasta. Dodatkowo, u osób uzależnionych, kora przedczołowa, w której znajdują się komórki odpowiedzialne za samokontrolę, funkcjonuje nieprawidłowo.
Niektórzy ludzie mają genetyczne predyspozycje do popadania w nałóg. Nie jest to jednak regułą: uzależniają się także osoby, które nie wykazują skłonności dziedzicznych. U nich także może dojść do zaburzeń w układzie nagrody w mózgu, gdy na przykład piją alkohol lub robią zakupy po to, aby pozbyć się stresu. W mózgu takiej osoby dopamina zaczyna się wydzielać, dając uczucie przyjemności, po wypiciu alkoholu lub po wykonaniu pewnej czynności. Organizm uczy się niejako, że dane działanie łączy się z uczuciem przyjemności i włącza je do układu nagrody. Tak powstaje uzależnienie. Staje się przymusem, potrzebą, nad którą nie mamy już kontroli.
Uzależnienia fizjologiczne
Uzależnienie fizjologiczne (ang. physiological dependence) to typ uzależnienia związany z nabytą i silną potrzebą dostarczania organizmowi jakiejś substancji. Jej brak powoduje szereg nieprzyjemnych objawów, takich jak ból, uczucie zimna, biegunka, wymioty, bezsenność, rozdrażnienie. Zaprzestanie podawania danej substancji skutkuje zespołem odstawienia i tzw. głodem narkotykowym. Takimi substancjami uzależniającymi fizjologicznie są: nikotyna, alkohol, opioidy (heroina, morfina i inne substancje psychoaktywne), barbiturany, niektóre steroidy, benzodiazepiny (leki psychotropowe).
Leczenie uzależnień fizjologicznych polega na poddaniu danej osoby detoksykacji, czyli odtruciu oraz na podawaniu środków farmakologicznych, wspierających proces uwalniania się organizmu od danej substancji. Stosuje się leki zmniejszające ból, związany z zespołem odstawienia, a także zapobiegające innym nieprzyjemnym objawom.
Uzależnienie psychiczne
Uzależnienie psychiczne (ang. psychological dependence) oznacza silną potrzebę wykonywania jakiejś czynności, czy też zażywania jakiejś substancji, ale bez objawów uzależnienia fizjologicznego. Objawia się usilnym poszukiwaniem uzależniającej substancji, obsesją i natręctwem myślowym, związanym z jej zażywaniem, osłabieniem woli i ciągłym wymyślaniem usprawiedliwień (wobec siebie i wobec innych). Osoba uzależniona musi przyjmować coraz większe dawki substancji, co spowodowane jest wzrastającą tolerancją organizmu na środek. Stale podwyższa się "próg przyjemności", dlatego trzeba przyjmować coraz większe dawki. Rozpoczyna się etap kompulsywnego zażywania, bez względu na koszty, zdrowie oraz otoczenie. Dochodzi wtedy najczęściej do fizycznego wyniszczenia organizmu, wycofania się z życia społecznego. Jedynym celem staje się zdobycie kolejnej porcji narkotyku, czy też alkoholu,leku i innej substancji uzależniającej.
Uzależnienie psychiczne, choroba alkoholowa, narkomania itd. to stan, w którym dana osoba nie poradzi sobie już bez pomocy z zewnątrz, ze strony psychoterapeuty, czy też grupy wsparcia. Nie ma sposobów na skuteczne leczenie uzależnienia psychicznego od substancji uzależniających. Można jedynie próbować powstrzymać przymusowe zachowania.
Uzależnienie behawioralne
Uzależnienie behawioralne jest to rodzaj uzależnienia się od zachowań, które odczuwamy jako nagrodę. Można się uzależnić od wielu rzeczy, takich jak: jedzenie, seks, (seksoholizm), internet, zakupy (zakupoholizm), gry czy hazard. A nawet praca (pracoholizm).
Najczęstsze symptomy uzależnienia behawioralnego to:
- utrata kontroli nad zachowaniem
- uporczywe kontynuowanie zachowania mimo ponoszenia szkód w życiu osobistym, zawodowym lub dotyczącym zdrowia
- w razie niemożności wykonywania danych czynności pojawia się rozdrażnienie, złość, agresja, smutek, apatia
- niemożność samodzielnego wyjścia z uzależnienia
