"Pracoholik to nie cz³owiek sukcesu, a uzale¿niony, który musi zabiegaæ, ¿eby go doceniono"

"Pracoholizm to jedyne uzale¿nienie ciesz±ce siê akceptacj± spo³eczn±" - mówi psycholog Kinga Jasiñska. Wbrew pozorom bierze siê nie z si³y charakteru, a z niskiej samooceny, potrzeby udowodnienia sobie, ¿e jestem co¶ wart. Gdzie jest granica miêdzy lubieniem swojej pracy a niszcz±cym uzale¿nieniem?

"Tak, w³a¶nie jestem w pracy" - pisze na forum nieco przed 22 pracownik korporacji o nicku "Tomii". "T³umaczê sobie, ¿e na kredyt muszê pracowaæ, ¿e mam du¿o do zrobienia, ¿e jeszcze tylko 2 tygodnie. Tylko te dwa tygodnie siê ju¿ ci±gn± od roku (...) Ju¿ siê nie u¶miecham tak jak kiedy¶. Wcale siê nie u¶miecham. Za du¿o na siebie biorê zadañ, ale inaczej nie potrafiê. To chyba jedyny sposób ¿eby sobie co¶ udowodniæ" - wyznaje internauta. Kuleje te¿ jego ¿ycie prywatne. "Kolejna dziewczyna ma ju¿ tego wszystkiego do¶æ. Nawet, jak z ni± jestem, to my¶lê o raportach, procesach, procedurach" - dodaje.

"Przyjmuje siê, ¿e pracoholicy stanowi± oko³o 5% populacji, co znaczy³oby, ¿e co 20 cz³owiek jest uzale¿niony od pracy. W Polsce pracoholizm jest zjawiskiem powszechnym i wynika z obaw o utratê pracy" - pisze w pracy o tym uzale¿nieniu Ewelina Sêk z Instytutu Psychologii UKSW. Choæ to tylko wierzcho³ek góry lodowej problemu. Co w³a¶ciwie próbuje udowodniæ pracoholik?

Pracoholik czuje siê ma³o warto¶ciowy, walczy o bycie docenionym

"U ¼róde³ pracoholizmu le¿y niska samoocena i brak akceptacji siebie" - t³umaczy Kinga Jasiñska, terapeutka z O¶rodka Polana w Warszawie. "Pracoholik to osoba, która uwa¿a, ¿e nie zas³uguje na uznanie, nie docenia siebie i nie czuje, ¿e jest warto¶ciowym cz³owiekiem, jednocze¶nie nieustannie tego docenienia potrzebuje. Zaczyna siê wtedy swoisty "wy¶cig ze sob± samym" - mówi. "W tym wy¶cigu traci jednak nie tylko ¿ycie pozazawodowe, ale te¿ finalnie resztê w³asnej godno¶ci, gdy widzi, ¿e zawodzi i nie spotyka siê z oczekiwan± pochwa³±". Z drugiej strony nadmiarowe po¶wiêcanie siê pracy jest w pewien sposób spo³ecznie nagradzane.

Jedyne uzale¿nienie, które budzi szacunek i aplauz

"O pracoholizmie w naszym kraju mówi siê raczej w kontek¶cie pochwa³y ciê¿ko pracuj±cych obywateli, a stosunkowo m³oda gospodarka polska promuje intensywn± pracê i oddanie firmie" - mówi.

"Warto zauwa¿yæ, ¿e gdy my¶limy o kim¶ "pracoholik" czêsto ³±czy siê to z podziwem czy zazdro¶ci±. Taka osoba zazwyczaj posiada jakie¶ dobre materialne, ma status, stanowisko. Zupe³nie inaczej my¶limy ju¿ o "alkoholiku", czyli osobie ewidentnie nadu¿ywaj±cej alkoholu. Tymczasem to jedna choroba: uzale¿nienie, które powoduje w konsekwencji rozpad wiêzi rodzinnych, przyjacielskich, du¿e problemy zdrowotne, a tak¿e wbrew pozorom negatywne skutki dla firmy - pracodawcy pracoholika" - podkre¶la.

¦wietny pracownik? Wcale nie

"Paradoksalnie, wbrew powszechnej opinii, pracoholik nie jest ¶wietnym pracownikiem ani cz³owiekiem sukcesu. Owszem, zarabia, gdy¿ ca³y mo¿liwy czas po¶wiêca pracy, jednak jego praca jest niekonstruktywna. Zazwyczaj dzieli problem na czworo i d±¿y do perfekcji, zdobycia nieosi±galnego uznania, wiêc pracuje o wiele mniej wydajnie, mniej twórczo i bardzo szybko nara¿ony jest na wypalenie zawodowe" - zaznacza Jasiñska. Nie nad±¿a z obowi±zkami lub bierze na siebie zbyt wiele, wiêc pracuje coraz d³u¿ej.

Wed³ug danych Eurostatu z 2011 roku Polska plasuje siê w czo³ówce europejskich krajów pod wzglêdem ilo¶ci przepracowanego czasu. W pracy spêdzamy ¶rednio 40,5 godzin tygodniowo. D³u¿ej pracuj± jedynie Grecy, Czesi, Bu³garzy i S³owacy. Dla porównania ¶redni czas pracy w Unii Europejskiej wynosi 37,4 godzin na tydzieñ.

Statystyki potwierdzaj±: d³u¿szy czas pracy nie przek³ada siê na jej wydajno¶ci. Je¶liby mierzyæ wydajno¶æ pracownika PKB przypadaj±cym na jedn± przepracowan± godzinê, Polacy znale¼liby siê gdzie¶ na szarym koñcu w¶ród Europejczyków. W przeciwieñstwie do znacznie krócej pracuj±cych Niemców, którzy mog± siê poszczyciæ jednym z najwy¿szych wska¼ników wydajno¶ci w Europie. Pracoholizm to jednak przecie¿ nie okre¶lona liczba przepracowanych godzin.

Cz³owiek lubi±cy pracê vs. pracoholik - co ich ró¿ni?

"W ka¿dej firmie znajdziemy osoby, które chêtnie zostaj± po godzinach, rezygnuj± z urlopów i bior± na siebie obci±¿aj±ce do granic obowi±zki. Inaczej bêdzie to zjawisko wygl±daæ na budowie, inaczej w korporacji, jednak i tu i tam znajdziemy osoby, które przekonuj± siebie i otoczenie, ¿e du¿o pracuj±, bo musz± zapewniæ lepsze warunki rodzinie albo po prostu lubi± to, co robi±" - mówi Jasiñska. Jak oceniæ, ile w tym prawdy?

Co odró¿nia osoby du¿o pracuj±ce od pracoholików? Jasiñska wylicza: "satysfakcja z wykonywanej pracy, poczucie zadowolenia z siebie mimo zmêczenia, umiejêtno¶æ zachowania równowagi w ¿yciu". "Pracoholikowi pozostaje frustracja, niechêæ do siebie, a tak¿e narastaj±ca niechêæ do rodziny, która próbuje wymóc na nim powrót do domu. Wymówki bliskich pog³êbiaj± z³e samopoczucie, które pracoholik potrafi leczyæ tylko prac±" - mówi. "Efektem tego b³êdnego ko³a jest choroba somatyczna lub nastêpny na³óg: alkohol czy narkotyki, które maj± dodaæ si³ lub u¶mierzyæ ból. W wiêkszo¶ci przypadków wtedy dopiero taka osoba trafia do specjalisty".

Czy jeste¶ pracoholikiem? Sprawd¼ siê

Masz w±tpliwo¶ci, czy przypadkiem pracoholizm nie dotyczy tak¿e ciebie? Kinga Jasiñska proponuje, aby policzyæ, ile z poni¿szych stwierdzeñ mo¿emy odnie¶æ do swojej osoby.

1. Zdarza mi siê zapomnieæ o obiecanym wyj¶ciu z rodzin± lub rodzinnej uroczysto¶ci.

2. Robiê wiele rzeczy jednocze¶nie - np. jem, czytaj±c co¶ zwi±zanego z prac±, aby nie marnowaæ czasu.

3. Nie lubiê pracowaæ z innymi - zawsze muszê po nich poprawiaæ, nie spe³niaj± moich oczekiwañ.

4. Urlop, niedziela czy ¶wiêto to ¶wietny czas na obmy¶lanie strategii rozwi±zywania problemów zawodowych.

5. Zdarza siê, ¿e zastaje mnie noc w pracy /lub/ w weekend zachodzê do pracy "na godzinê" i zostajê tam ca³y dzieñ.

6. Irytujê siê, gdy kto¶ przerywa mi pracê nieistotnymi dla mnie szczegó³ami.

7. Po paru dniach urlopu czujê siê winny i mam poczucie straconego czasu.

8. Wpadam w z³o¶æ, gdy pope³niê jak±kolwiek pomy³kê w pracy.

Jak zinterpretowaæ wynik? "Je¶li zgadzasz siê z jednym lub dwoma stwierdzeniami, byæ mo¿e warto zastanowiæ siê nad równowag± w swoim ¿yciu. Je¶li z wiêcej ni¿ dwoma, powinna ci siê zapaliæ czerwona lampka, bo najprawdopodobniej problem jest powa¿niejszy" - przestrzega Jasiñska. "Je¶li jeste¶ uzale¿niony od pracy, masz ma³e szanse poradziæ sobie z tym problemem samodzielnie. Najlepiej poszukaæ pomocy u psychoterapeuty" - mówi. Ze specjalist± ³atwiej bêdzie przyjrzeæ siê swojemu funkcjonowaniu, ¼ród³om trudno¶ci, ich konsekwencjom, a tak¿e nauczyæ siê ceniæ siebie bez konieczno¶ci szukania poklasku. "Niestety czêsto osobom uzale¿nionym od pracy z ró¿nych wzglêdów trudno jest zwróciæ siê o pomoc lub poprosiæ o wsparcie" - zauwa¿a terapeutka. "Nienazwanie problemu po imieniu nie sprawia ¿e przestaje on istnieæ" - dodaje.

Kinga Jasiñska - psycholog, terapeutka uzale¿nieñ w O¶rodku Polana w Warszawie

Chcesz mieæ sta³y dostêp do naszych tre¶ci? Do³±cz do Zdrowia na Facebooku!