Wielu z nas boi się leków psychotropowych. Obawiamy się utraty kontroli nad sobą, nadmiernych zmian w zachowaniach i innych skutków ubocznych. Czy słusznie?
Leki psychotropowe - czym są?
Leki psychotropowe wywierają określone działanie na funkcje mózgowe. Jest to działanie zamierzone, które ma wywołać określony skutek terapeutyczny. Sprawiają, że niwelowane lub znacznie hamowane są negatywne objawy, np. depresji. Są to grupy leków, które stosuje się w leczeniu rozmaitych zaburzeń psychicznych.
Tzw. psychotropy powinny być przepisywane wyłącznie przez lekarza psychiatrę i przez cały okres zażywane pod jego opieką. W trakcie przyjmowania leków psychotropowych co jakiś czas powinny być wykonywane badania krwi oraz moczu. Nie istnieją leki psychotropowe bez recepty. Wszystkie psychotropy są przepisywane przez specjalistę i otrzymamy je dopiero po okazaniu recepty.
Zdarza się, że leki psychotropowe są przepisywane są przez lekarzy internistów. Nie należy ich jednak przyjmować. Jedyną osobą upoważnioną do wypisania recepty na lek psychotropowy jest specjalista psychiatra.
Zbliżone do leków psychotropowych są psychodeliki - środki psychodysleptyczne i halucynogenne.
Za początek leków psychotropowych uznaje się 1952 rok - wówczas po raz pierwszy wprowadzono do leczenia rezerpinę oraz chloropromazynę. Stosowano je jednak już wcześniej, zwłaszcza barbiturany.
Leki psychotropowe - rodzaje
Leki psychotropowe dzielimy na:
- leki psychoanaleptyczne (przeciwdepresyjne, nootropowe, psychostymulujące)
- leki psycholeptyczne (nasenne, uspokajające, przeciwlękowe, przeciwpsychotyczne - neuroleptyki)
- leki normotymiczne, stabilizatory nastroju
Największą popularnością i wysoką skutecznością działania cieszą się leki psychotropowe z grupy środków antydepresyjnych. Dzielimy je na:
- SNRI - inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny oraz noradrenaliny
- SSRI - inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny - najbardziej popularna grupa
- TLPD - trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne; działające antyhistaminowo i cholinotycznie
- inhibtory monoaminooksydazy
Działają one korzystnie nie tylko na stany depresyjne, ale przynoszą ulgę również w zaburzeniach lękowych, zaburzeniach odżywiania oraz zaburzeniach obsesyjno-kompulsywnych. Część z nich działa na dolegliwości bólowe neuropatyczne.
Leki przeciwpsychotyczne oraz normotymiczne są stosowane przede wszystkim w leczeniu schizofrenii oraz psychoz. Wpływają one stabilizująco na nastrój. Normalizują emocje chorego, co przynosi bardzo dobre efekty w leczeniu choroby afektywnej dwubiegunowej.
Innymi lekami uspokajającymi, powodującymi dodatkowo działanie nasenne i redukujące lęki są benzodiazepiny. Dodatkowo wykazują działanie przeciwdrgawkowe i relaksacyjne. Działają one pobudzająco na receptory GABA.
Leki psychotropowe - lista - nazwy
Leki grupy SSRI:
- paroksetyna (np. Paxil)
- citalopram (np. Celexa)
- fluoksetyna (np. Prozac)
- sertralina (np. Zoloft)
- serotonina (np. Seroxat)
- escitalopram (np. Lexapro)
Atypowe leki przeciwdepresyjne:
- nefazodone (np. Sarzone)
- mirtazapin (np. Remeron)
- wenrafaksyna (np. Soma)
- bupropion (np. Wellbutrin)
Leki z grupy SARI:
- trazodon (Trittico CR)
- nefazodone (Nefadar)
Leki z grupy SNRI:
- wenlafaksyna (Jarvis)
- milnacipran (Ixel)
- sibutramina (Zelixa)
- duloksetyna (Cymbalta)
Benzodiazepiny:
- oksazepam (Oxazepam)
- klorazepan (Tranxene)
- klonazepam (Clonazepamum)
- klobazam (Frisium)
- diazepam (Relanium)
- triazolam (Halcion)
- alprazolam (Zomiren, Afobam, Xanax)
- bromazepam (Lexotan)
Leki z grupy TLPD:
- opipramol (Pramolan)
- dibenzepina (Noveril)
- dezypramina (Petylyl)
- pipofezyna (Azaphen)
- imipramina (Imipramin)
- klomipramina (Anafranil)
Leki nasenne:
- zolpidem (Nasen, Onirex)
- proksybarbal (Vasalgin)
- zopiklon (Senzop)
- tiopental (Tiopental)
- allobarbital (Pabialgin)
Leki psychotropowe - skutki uboczne
Zażywanie leków psychotropowych wiąże się z możliwością wystąpienia wielu skutków ubocznych. Nie jest jednak warunkiem, że wystąpią one u każdego i w takim samym nasileniu. Sporo zależy od indywidualnego doboru leku - jeśli lek zostanie odpowiednio dobrany, to istnieje możliwość, że znaczna część działań niepożądanych po prostu nas ominie.
Do skutków ubocznych zażywania trójpierścieniowych leków przeciwdepresyjnych należą:
- drgawki,
- nadmierna senność lub bezsenność,
- problemy z pamięcią i koncentracją,
- nadmiar energii,
- zaburzenia świadomości,
- nasilenie stanów lękowych,
- odczuwanie niepokoju,
- suchość skóry,
- zaparcia,
- nudności, wymioty,
- nadmierny apetyt lub utrata apetytu,
- osłabienie lub zanik libido
Możliwe skutki uboczne w przypadku zażywania leków z grupy SSRI to:
- problemy ze snem,
- dolegliwości bólowe, zwłaszcza bóle głowy,
- stany lękowe, niepokój,
- osłabienie libido,
- biegunki,
- nudności
Należy zachować szczególną ostrożność w przypadku wystąpienia złośliwego zespołu serotoninowego (występuje on w sytuacji przedawkowania). Objawia się on:
- wymiotami,
- biegunką,
- nadpotliwością,
- drżeniem ciała,
- kołataniem serca,
- nadmiernym pobudzeniem
W przypadku wystąpienia powyższych objawów należy niezwłocznie zgłosić się do lekarza, który powinien skierować nas na leczenie szpitalne.
Część leków może na początku wzmagać myśli samobójcze, które występowały już wcześniej u chorego. Lekarz psychiatra powinien o tym poinformować pacjenta i mieć nad nim szczególną kontrolę. Zwykle uporczywe myśli mijają po upływie określonego czasu.
Pamiętajmy, by dać lekowi czas na przystosowanie. Na początku z reguły organizm reaguje rozmaitymi objawami niepożądanymi, ale po czasie wszystko wraca do normy i farmakoterapia zaczyna przynosić dobre rezultaty. Jeśli stan jest bardzo ciężki, należy skontaktować się z lekarzem prowadzącym - może się okazać, że konieczna będzie zmiana leku.
Leki psychotropowe a alkohol
Jest powszechnie wiadome, że nie należy łączyć leków psychotropowych z alkoholem. W trakcie farmakoterapii powinniśmy całkowicie zrezygnować ze spożywania jakichkolwiek trunków alkoholowych. Alkohol może wzmocnić lub osłabić działanie przyjmowanego przez nas leku. Powoduje to znacznie nasilenie skutków ubocznych, a w groźnych przypadkach - może sprawić, że wystąpi depresja oddechowa. Dodatkowym niebezpieczeństwem jest możliwość wystąpienia zaburzenia rytmu serca.
Jeśli bardzo nam zależy na spożyciu niewielkiej ilości alkoholu podczas ważnej uroczystości, powinniśmy najpierw porozmawiać z lekarzem prowadzącym. Być może konieczne będzie odłożenie leku psychotropowego na kilka dni.
Leki psychotropowe - działanie
Leki psychotropowe wykazują działanie przeciwlękowe, uspokajające; niektóre nasenne. Oddziałują one na neuroprzekaźnictwo w mózgu, zmniejszając uczucie napięcia fizycznego i emocjonalnego. Leki przeciwlękowe zwykle działają szybko i skutecznie, znacznie tłumiąc objawy lęku. W sposób niemal błyskawiczny działają leki z grupy benzodiazepin - dlatego łatwo prowadzą do uzależnienia od ich znakomitego, natychmiastowego działania.
Leki przeciwdepresyjne oddziałują bezpośrednio na mózg. Ich działanie jest silne. Podwyższają nastrój i łagodzą zaburzenia psychoruchowe. Leki przeciwdepresyjne dzielą się na kilka grup, które zostały wyróżnione wcześniej. Ich działanie nie jest natychmiastowe - zwykle trzeba odczekać do dwóch do kilku tygodni. Znacznie łagodzą objawy depresji.
Leki przeciwpsychotyczne (neuroleptyki) działają łagodząco na objawy wytwórcze psychiki, takie jak omamy czy urojenia. Hamują także nadmierne pobudzenie psychoruchowe. Są stosowane w leczeniu psychozy, schizofrenii, reakcji paranoicznych, silnych stanów lękowych oraz depresji psychotycznych.
Działanie leków psychotropowych jest wspomagające w procesie psychoterapii. Farmakoterapia nigdy nie powinna być traktowana jako jedyna droga do uzdrowienia. Wpływa ona na poprawę jakości życia, znacznie hamuje lęki i inne trudne objawy, ale nie wpływa na przyczynę problemów, które są zakorzenione głęboko w psychice chorego. Do pełni wyzdrowienia konieczne jest łącznie farmakoterapii z profesjonalną psychoterapią, która pomaga dotrzeć do źródła problemu i daje możliwość przepracowania go.
Leki psychotropowe na depresję
W leczeniu depresji stosuje się leki przeciwdepresyjne, zwykle z grupy SSRI. Wpływają one na ośrodki, które regulują nastrój, obniżają stany lękowe, znacząco obniżają stres. Mają one poprawiać poziom serotoniny w mózgu. Wiele leków przeciwdepresyjnych radzi sobie w pokonywaniu bólu neuropatycznego. Są one przepisywane nie tylko na depresję, ale również na inne rodzaje zaburzeń: fobię społeczną, agorafobię, nerwicę natręctw, lęk uogólniony, bezsenność, zespół lęku napadowego, chorobę afektywną dwubiegunową. Wpływają one korzystnie na wyrównanie serotoniny i noradrenaliny w biochemii mózgu. Wykazują bezpośrednie działanie na określone receptory. Hamują wychwyt zwrotny monoamin. Zwykle zażywa się je od 6 miesięcy do kilku lat - w zależności od zalecenia lekarza psychiatry.
Leki przeciwdepresyjne nie wykazują działania uzależniającego. Zdarzają się jednak przypadki, że dochodzi do uzależnienia psychicznego pacjenta, który boi się funkcjonować bez wsparcia farmakologicznego. Są to jednak leki bezpieczne, o ile stosujemy je zgodnie z zaleceniami lekarza i pod jego kontrolą. Pamiętajmy, że odstawianie leków antydepresyjnych powinno być stopniowe i powolne, by uniknąć wystąpienia nieprzyjemnych objawów niepożądanych.
Czy stosowanie leków psychotropowych jest bezpieczne?
Leki psychotropowe są legalne. Ich spożywanie jest bezpieczne, o ile odbywa się w granicach zdrowego rozsądku, określonego czasu i - co najważniejsze - pod kontrolą lekarza psychiatry. Najlepiej jest wybierać środki nowej generacji, które nie uzależniają i zaczynać od możliwie najmniejszych dawek. Jeśli psychiatra zalecił nam jakiś lek tylko na sytuacje kryzysowe - bierzmy go faktycznie wyłącznie wtedy, a nie po to, by lepiej się poczuć. Istnieje bowiem grupa leków, która uzależnia (np. benzodiazepiny).
Stosowanie leków psychotropowych pod kontrolą i zgodnie z zaleceniami lekarza jest bezpieczne i nie grozi utratą zdrowia. W przypadku wystąpienia jakichkolwiek objawów niepożądanych, należy natychmiast skontaktować się z doktorem.
To również może cię zainteresować:
Pochodne benzodiazepin - lekarstwo gorsze od choroby?
Prozac i następcy: jak zmienili świat
