Jelito cienkie dorosłego człowieka zwykle ma ok. 6 metrów długości. Rzeczywiście jest "cienkie": jego średnica to zaledwie 2,5 do 3 cm. Zarazem powierzchnia jelita jest całkiem spora. Gdyby je starannie rozciągnąć, stworzy powierzchnię ok. 200-250 m kw. Obszar kortu tenisowego obejmuje dzięki kosmkom jelitowym, które wyraźnie zwiększają powierzchnię chłonną. Na jednym milimetrze jelita mamy 10-40 kosmków. Wszystko przede wszystkim po to, żeby wchłaniać składniki odżywcze i nakarmić cały organizm.
Dołącz do Zdrowia na Facebooku!
Jelito cienkie: potrzeba aż tyle?
Wydaje się, że natura okazała się bardzo hojna, dając nam tak długie jelito. Trudno precyzyjnie powiedzieć, ile mamy zapasu, by prawidłowo wchłaniać wszelkie składniki odżywcze, ale praktyka oparta na obserwacji pacjentów z tzw. zespołem krótkiego jelita wskazuje, że niezależnie od wieku i ogólnego stanu zdrowia realnie potrzebujemy 2 metry jelita.
Czasem zdarza się, że pacjent z jeszcze krótszym jelitem (ok. 1,5 metra) swobodnie przyswaja substancje odżywcze. Co ważne: jelito ma spore zdolności regeneracyjne.
Zakłada się, że dzieci, które straciły znaczną część jelita (np. w wyniku procesu martwiczego po urazie), ale zachowały przynajmniej 50-60 cm, mają spore szanse, że jelito odrośnie i będzie zdolne do wypełniania samodzielnie należnej mu roli. Do tego czasu pacjent wymaga jednak żywienia pozajelitowego, czyli podawania dożylnie składników odżywczych. W przyswajaniu wielu substancji, głównie białek i cukrów, jelit nie zastąpi żaden inny odcinek układu pokarmowego. O ile jelita często w razie potrzeby przejmują częściowo funkcje żołądka (dlatego można bez niego żyć), w drugą stronę to nie zadziała.
Czytaj więcej o żywieniu pozajelitowym
To, czy znacznie krótsze jelito będzie prawidłowo wykonywać swoją pracę, zależy w dużej mierze od tego, czy u pacjenta prawidłowo działa zastawka krętniczo-kątnicza Bauchina. To ona kończy jelito cienkie i stanowi naturalną barierę dla złożonej flory bakteryjnej jelita grubego.
Nawet jeśli jeśli jelito ma odpowiednią długość, ale zastawka nie działa z jakiegoś powodu prawidłowo, może to prowadzić do problemów zdrowotnych, w tym zespołu ślepej pętli (więcej na ten temat).
Jelito cienkie i jego funkcje
Jelito cienkie, w przeciwieństwie do grubego, koncentruje się przede wszystkim na trawieniu i wchłanianiu składników odżywczych. Pośrednio wpływa na wiele procesów, choćby krwiotwórczy, bo umożliwia wchłanianie witaminy B12.
Cienkie nie wykonuje jednak dodatkowej pracy, generalnie przypisanej innym układom i narządom, jak regulowanie apetytu, nastroju, etc. Owszem, w ostatnim czasie odkrywamy wiele zdumiewających funkcji jelit. Dotyczy to jednak głównie jelita grubego, a dokładniej jego skomplikowanej flory bakteryjnej.Tymczasem: przy prawidłowo działającej zastawce krętniczo-kątniczej jelito cienkie jest od bakterii niemal wolne.
W jelicie cienkim jest jednak częściowo budowana odporność, za pomocą grudek chłonnych, znajdujących się na błonie śluzowej.
Grudki stanowią część układu limfatycznego i są podobne do węzłów chłonnych, ale od nich mniejsze. Zawierają limfocyty, odpowiadające za humoralną reakcję immunologiczną. Grudki chłonne rozmieszczone są w całym organizmie, ale głównie w błonie śluzowej jelit.
Więcej na ten temat: Odporność a jelita
W jaki sposób jelito cienkie wykonuje swoją główną pracę, czyli trawienie pokarmów? Do rozkładu podstawowych substancji odżywczych (białek, tłuszczów i węglowodanów) wykorzystuje enzymy produkowane przez trzustkę, jak i same jelita (wytwarzane przez gruczoły dwunastnicze Brunnera i gruczoły jelitowe Lieberküha), a także wspierające je składniki żółci z wątroby. Przy wchłanianiu wspierają go głównie specjalne kosmki jelitowe.
Jelito cienkie i jego budowa
Jelito cienkie składa się z 3 części: dwunastnicy, jelita czczego i jelita krętego.
Dwunastnica jest najkrótszą częścią jelita cienkiego: ma ok. 30 cm, a dokładniej, jeśli wierzyć Herofilusowi, greckiemu lekarzowi z IV w p.n.e, długość 12 szerokości palców (stąd nazwa: dwunastnica).
Dwunastnica łączy się z odźwiernikiem żołądka. Do niej dociera częściowo strawiona miazga pokarmowa z żołądka i miesza się z wydzieliną trzustki (sokiem trzustkowym), wątroby (żółcią) oraz dwóch typów gruczołów jelitowych.
Sok i żółć trafiają do dwunastnicy za pomocą odpowiednio: przewodu trzustkowego i przewodu żółciowego. Wspólne zakończenie przewodów w dwunastnicy tworzy niewielkie wybrzuszenie zwane brodawką Vatera (papilla Vateri). Chociaż samej dwunastnicy dotyczy niewiele schorzeń (głównie choroba wrzodowa, będąca konsekwencją bliskości żołądka i kamica - skutek przedostania się kamieni żółciowych), to w brodawce może rozwinąć się nie tylko poważny proces zapalny, ale także nowotworowy.
Odcinek drugi, czyli jelito czcze, ma zwykle 2-3 metry i to na tym odcinku odbywa się głównie proces wchłaniania pokarmu w postaci łatwego do przyswojenia mleczka pokarmowego.
Jelito kręte wchłania co się jeszcze da, w tym witaminę B12. Na tym odcinku jest zdecydowanie więcej grudek chłonnych, więc jelito kręte wykonuje większą pracę w służbie odporności.
Kończy się wspomnianą wcześniej zastawką krętniczo-kątniczą.
Jelito cienkie: kosmki i perystaltyka
Potocznie o perystaltyce mówi się wyłącznie w kontekście jelit. Tymczasem wszelka aktywność motoryczna, które umożliwia przesuwanie pokarmu w układzie pokarmowym (od przełyku po zwieracze), to ruchy perystaltyczne.
Aktywność motoryczna w jelicie to bardzo skomplikowany proces, który regulują specjalne odruchy, a także hormony: insulina, glukagon, gastryna i sekretyna.
W procesie istotną rolę pełnią pobudzane okrężne mięśnie ściany jelit. Dzięki współpracy z zewnętrzną warstwą podłużną, przesuwają miazgę pokarmową w dół przewodu pokarmowego, w stronę jelita grubego.
Białka, tłuszcze i węglowodany, a także niezbędne witaminy i minerały w wyniku procesu trawienia są zamieniane na tak drobne i bezpieczne cząstki, że mogą trafić do krwiobiegu i wreszcie do każdej komórki. Dostają się do niego przez ścianę jelita. Naczynia krwionośne:znajdują się blisko jelita, tak by przenikanie czynników odżywczych było jak najłatwiejsze.
Za równoczesny proces wchłaniania i w efekcie odżywienia całego organizmu w znacznym stopniu odpowiada błona śluzowa jelita. To wyściółka jelita cienkiego, na której znajdują się kosmki.
Kosmki to wypustki obecne na całej powierzchni błony śluzowej jelita. W powiększeniu przypominają palce. To dzięki nim znacząco zwiększa się powierzchnia chłonna jelita. Każdy kosmek błony śluzowej pokryty jest mikrokosmkami.
Wewnątrz jelita znajdują się kapilary, które wchłaniają cukry proste i aminokwasy, które przeszły przez kosmki. Naczynie mleczne (chłonne) to taka kapilara, która pochłania te składniki (produkty przemiany tłuszczów), które nie mogą przedostać się bezpośrednio do krwi.
Jelito cienkie - słowniczek
Czytając o jelicie cienkim i jego funkcjach, a zwłaszcza analizując schematy i rysunki, możesz spotkać się jeszcze z tymi terminami:
Podśluzówka - warstwa tkanki pod błoną śluzową, łącząca ją z warstwą mięśni jelita cienkiego.
Nabłonek (komórki nabłonka): pojedyncze komórki błony śluzowej, z których wyrastają mikrokosmki.
Światło jelita: przestrzeń wewnątrz jelita, w której przemieszczająca się żywność jest trawiona i wchłaniana.
Fałdy błony śluzowej: to one powiększają powierzchnię jelita i pomagają w przesuwania pożywienia, zapobiegając przy tym jego cofaniu się.
Błona surowicza to zewnętrzna warstwa, która chroni jelita przed uszkodzeniami.
Czytaj także: UKŁAD POKARMOWY - budowa, funkcje, dolegliwości
Zobacz: Zespół jelita drażliwego: skąd się bierze i czym grozi
