Reumatolog to specjalista zajmujący się rozpoznawaniem, leczeniem oraz profilaktyką schorzeń reumatycznych (o podłożu metabolicznym, zapalnym, zwyrodnieniowym). Dotyczą one układu kostno-stawowego oraz obejmują ogólnoustrojowe stany zapalne tkanki łącznej (tzw. kolagenozy).
Reumatolog - czym konkretnie się zajmuje
Reumatyzm uchodzi za naturalną dolegliwość ludzi starszych, a tymczasem dotyka niejednokrotnie już dzieci. Choroby reumatyczne to grupa ponad 100 różnych schorzeń, o odmiennym przebiegu i leczeniu. Chociaż zazwyczaj są uwarunkowane genetycznie, osoby nimi obciążone nie muszą zachorować (i odwrotnie - pacjenci z chorobami reumatycznymi nieraz na próżno szukają innych przypadków zachorowania w najbliższej rodzinie). Procesy dziedziczne i schorzenia uwarunkowane genetycznie nie muszą oznaczać dziedziczenia prostego i są to zdecydowanie skomplikowane mechanizmy. Zarazem: chociaż wiele z takich schorzeń jest nieuleczalnych, okresy remisji choroby mogą być długie, a nowoczesne terapie dają szansę na skuteczniejsze leczenie (przede wszystkim objawowe, ale nie tylko) niż kiedyś. Stąd: tak istotne jest, by odpowiednio wcześnie trafić pod opiekę dobrego specjalisty.
Kojarzony z reumatologiem reumatyzm to określenie potoczne, niekoniecznie tożsame z pojęciem medycznym: "choroby reumatyczne". Do nich bowiem zaliczane są wszelkie przewlekłe problemy zapalne w obrębie tkanki łącznej (spajającej różne typy innych tkanek, zapewniającej podporę narządom i ochraniającą wrażliwe części organizmu, np. w postaci chrząstki, mazi stawowej itp.). Najczęściej mają charakter autoimmunologiczny (autoimmunizacyjny), czyli zachodzi patologiczny proces, w którym to układ immunologiczny (odpornościowy) zaczyna niszczyć, wbrew swojej roli, własne tkanki i komórki.
Najczęstsze objawy problemów reumatologicznych to:
- przewlekły ból stawów, bądź kości,
- ograniczenie ruchomości stawów lub kości,
- zmiany skórne (o różnym charakterze).
Wśród przykładowych problemów zdrowotnych, z którymi należy się zwracać do reumatologa (czasem konsultacja ma na celu wykluczenie tła reumatoidalnego), znajdują się choćby:
- zapalenie stawów (reumatolidalne, łuszczycowe),
- toczeń rumieniowaty układowy,
- zespół Sjögrena,
- choroba zwyrodnieniowa stawów,
- fibromialgia,
- sarkoidoza,
- dna moczanowa,
- układowe zapalenia naczyń,
- twardzina układowa,
- guzkowe zapalenie tętnic,
- ziarniniak Wegenera,
- krioglobulinemia,
- polimialgia reumatyczna,
- zapalenie powięzi z eozynofilią,
- zespoły nadmiernej wiotkości (elastopatie),
- zespoły uciskowe (np. zespół cieśni nadgarstka),
- nowotwory (maziówczak, mięsak maziówkowy, szpiczak mnogi, białaczki, chłoniaki).
Reumatologia zajmuje się także zapaleniami stawów z towarzyszącym zapaleniem kręgosłupa, przewlekłymi chorobami jelit, chorobami metabolicznymi, chorobami gruczołów dokrewnych, stąd niejednokrotnie reumatolog współpracuje ściśle z gastrologiem, dermatologiem czy ortopedą. Przy innych schorzeniach także z onkologiem, hematologiem czy immunologiem.
Reumatolog a diagnostyka
Zasadniczo diagnostyka reumatologiczna opiera się na analizie objawów i widocznych zmian. Konieczne jest wykonanie standardowych badań, do których należą:
- morfologia,
- ocena stanu zapalnego (OB, CRP),
- poziom kwasu moczowego we krwi (głównie w celu wykluczenia dny moczanowej, inaczej artretyzmu),
- poziom przeciwciał ASO (pozwala ocenić czy pacjent przechodził zakażenie paciorkowcami grupy A, prowadzące nieraz do powikłań, w tym gorączki reumatycznej).
Pierwsze badania najczęściej zleca lekarz pierwszego kontaktu i dopiero na ich podstawie kieruje do reumatologa. Często wskazana jest też diagnostyka oceniająca stan stawów i kości (rtg, usg, czasem rezonans, tomografia).
Niejednokrotnie, w zależności od podejrzewanego problemu, wskazana jest też konsultacja ortopedyczna, neurologiczna, okulistyczna czy gastrologiczna.
Teoretycznie, skoro nieraz choroby reumatyczne są dziedziczne, przy rozpoznaniu kluczową rolę powinny odgrywać badania genetyczne. Niestety, możliwości genetyki nie są tak duże, jak się czasem uważa. Trudno opracować precyzyjne testy dla każdej z jednostek chorobowych, gdy np. na niektóre elastopatie cierpi kilkadziesiąt osób na całym świecie. Nie można też oczekiwać, że rozpozna je lekarz rejonowy, tym bardziej, że przez lata objawy mogą być niespecyficzne, typowe dla wielu innych schorzeń, a nawet zupełnie utajone. Niejednokrotnie dopiero czynnik zapalny (bakterie, wirusy) doprowadza do niepożądanych reakcji organizmu.
Osoby z podejrzeniem chorób genetycznych powinny kontaktować się również z poradniami genetycznymi. Wprawdzie terapie genowe wciąż stosowane są w bardzo ograniczonym zakresie, jednak już pomagają wielu chorym. Ponadto poradnie genetyczne ułatwiają kontakt ze specjalistami od chorób rzadkich. Prowadzą bazy pozwalające dotrzeć do pacjentów, a także ich potencjalnie zagrożonych krewnych, w momencie wprowadzania nowych metod leczenia.
Reumatolog - ograniczenia
Teoretycznie każdy chory, który ma objawy lub rozpoznanie: choroba reumatyczna, powinien trafić przynajmniej na konsultację do reumatologa. Jest ona niezwykle istotna także wtedy, gdy problemy z tkanką łączną są wtórne lub współtowarzyszące głównemu schorzeniu. Właściwe zatroszczenie się o układ kostno-stawowy ma ogromne znaczenie dla jakości życia.
Niestety, niejednokrotnie leczenie ogranicza się do działania przeciwbólowego. Lekarze pierwszego kontaktu próbują samodzielnie diagnozować i leczyć pacjentów, choćby ze względu na niedobór specjalistów i słabe nakłady na reumatologię. Wiele z tych chorób należy do rzadkich, niesłusznie zaniedbywanych w Polsce, ale i w innych krajach również. Obiecywane od lat programy należytego wsparcia pacjentów cierpiących na choroby przewlekłe wciąż są bardzo ograniczone.
