Zapalenie rogówki - charakterystyka choroby
Zapalenie rogówki (łac. keratitis) oznacza stan zapalny w oku, a stoją za nim różne czynniki, w tym zakażenia bakteryjne lub wirusowe, uszkodzenia fizyczne, a także czynniki alergizujące. Rogówka znajduje się w przedniej części oka. Jest to wypukła, zewnętrzna, przezroczysta błona, pokrywająca gałkę oczną, za którą znajduje się przednia komora, a w niej ciecz wodnista, a następnie soczewka. Rogówka zbudowana jest z nakładających się na siebie warstw kolagenowych (nabłonka przedniego rogówki, błony Bowmana, istoty właściwej rogówki, warstwy Duy, błony Descemeta i nabłonka tylnego rogówki). Ma grubość ok. 0,8 mm. Rogówka ma za zadanie skupiać wiązki promieni słonecznych. Nie posiada naczyń, aby zachować przezroczystość. Odżywiana jest przez łzy na drodze dyfuzji. Jest za to mocno unerwiona i bardzo wrażliwa na ból.
Wyróżnia się następujące typy zapaleń rogówki: infekcyjne (bakteryjne, wirusowe, grzybiczne i pasożytnicze) oraz nieinfekcyjne (immunologiczne, fizjologiczne). Można też mówić o niewrzodziejącym zapaleniu rogówki, gdy nabłonek nie uległ uszkodzeniu oraz o wrzodziejącym zapaleniu (gdy dochodzi do uszkodzenia nabłonka rogówki - takie zapalenie pozostawia na ogół blizny na rogówce).
Zapalenie rogówki - przyczyny
Do zapaleń rogówki prowadzą:
- infekcje bakteryjne oka - najczęstsza przyczyna zapalenia rogówki - w wyniku uszkodzenia nabłonka rogówki do wnętrza mogą wniknąć bakterie wywołujące zapalenie: gronkowiec złocisty, pałeczki ropy błękitnej, a także Neisseria gonorrhoeae, Haemophilus influenzae, które zakażają nawet, gdy nabłonek jest nienaruszony
- infekcje wirusowe oka - często dotykają osoby z obniżoną odpornością - zapalenie rogówki wywołują adenowirusy i wirusy Herpes zoster (ospa wietrzna i półpasiec), a także wirusy opryszczki pospolitej
- infekcje grzybiczne oka
- infekcje pasożytnicze oka - pierwotniakowe lub pełzakowe zapalenie rogówki - wywołane przez pierwotniaka Acanthamoeba, którym można się zarazić nosząc soczewki kontaktowe i nie przestrzegając zasad higieny lub użytkując nieprawidłowo, np. nosząc zbyt długo bez odpowiedniej dezynfekcji szkieł
- alergie - alergiczne zapalenie rogówki związane jest z reakcjami immunologicznymi organizmu
Inne przyczyny, powiązane z zapaleniem rogówki, to:
- noszenie soczewek kontaktowych, które mogą spowodować niewielkie ubytki w zewnętrznej warstwie rogówki, przez które do wnętrza oka wnikają patogeny
- zastosowanie zakażonych leków ocznych
- podrażnienie przez składniki znajdujące się w kroplach i innych środkach stosowanych do oczu
- urazy rogówki: rany zewnętrzne, obce ciała wbite w oko, oparzenia chemiczne
- nieprawidłowy skład lub złe wydzielanie filmu łzowego (za mało łez, spowodowane np. parowaniem, czy złym wydzielaniem, tzw. zespół suchego oka)
- choroby ogólnoustrojowe, szczególnie choroby autoimmunologiczne
- choroby zakaźne, w tym kiła, gruźlica, HSV (opryszczka), boreliona - wywołują tzw. głębokie zapalenie rogówki
- choroby skóry i towarzyszące im zapalenia, takie jak atopowe zapalenie rogówki
- niedomykalność powiek, porażenie nerwu twarzowego (zapalenie porażenne rogówki)
Zapalenie rogówki - objawy
- ostry ból oka
- zaczerwienienie, tkliwość oka, obrzęk powiek
- pogorszenie widzenia
- wydzielina śluzowo-ropna, sklejająca powieki, szczególnie widoczna rano
- światłowstręt
- "piasek" pod powieką - uczucie zalegania ciała obcego w oku
Powierzchniowe, niewrzodziejące zapalenia rogówki zazwyczaj nie pozostawiają blizn. Jednak wrzodziejąca postać choroby zawsze pozostawia blizny na rogówce, pogarszające widzenie. Nacieki zapalne na rogówce zmniejszają jej przezroczystość. Widoczna staje się plama białego lub szarego koloru, a powierzchnia rogówki matowieje. W wyniku procesu zapalnego może dojść do zniszczenia miąższu rogówki, a nawet jej pęknięcia. W nieleczonym oku zaczyna pojawiać się ropa w jego przedniej części, może dojść do unaczynienia rogówki i utraty przezroczystości (bielmo na oku).
Zapalenie rogówki - diagnoza i leczenie
W celu zdiagnozowania choroby wykonuje się badanie oka przy użyciu lampy szczelinowej, a w niektórych przypadkach także badania mikrobiologiczne (gdy istnieje podejrzenie zakażenia bakteryjnego, grzybowego, pierwotniakowego) lub badania obrazowe przedniej części oka.
Sposoby leczenia uzależnione są od zdiagnozowanej przyczyny zapalenia. W przypadku zakażeń bakteryjnych stosuje się antybiotyki, natomiast zapalenie o etiologii alergicznej wymaga podawania kortykosteroidów. Nagminne zapalenie rogówki, wywołane adenowirusami, można leczyć tylko objawowo, przy zakażeniu wirusem ospy wietrznej stosuje się maści oczne. Natomiast w przypadku rozwoju zapalenia i pęknięcia rogówki konieczny jest natychmiastowy przeszczep rogówki. Także blizny, pozostałe po wrzodziejący zapaleniu rogówki, mogą wymagać przeszczepu.
