Sepsa (posocznica) - co to jest sepsa, co wywo³uje sepsê?
Sepsa, czyli gwa³towna, ogólnoustrojowa reakcja organizmu na zaka¿enie, mo¿e mieæ kilka stopni, z których najciê¿szy to wstrz±s septyczny, gdy dochodzi ju¿ do niewydolno¶ci wielonarz±dowej, czyli uszkodzenia i upo¶ledzenia funkcji najwa¿niejszych organów w ciele.
Do sepsy mo¿e doj¶æ zarówno w czasie pobytu chorego w szpitalu, jak i w ka¿dym innym miejscu. Sepsa w szpitalu zdarza siê u osób o obni¿onej ogólnej odporno¶ci organizmu, po chemioterapii lub radioterapii, u przewlekle chorych, stosuj±cych d³ugotrwa³± antybiotykoterapiê, po operacjach chirurgicznych, a tak¿e u osób cewnikowanych i przebywaj±cych na oddzia³ach intensywnej terapii. Zaka¿enia szpitalne wywo³ywane s± najczê¶ciej przez bakterie oporne na antybiotyki, takie jak gronkowce, pa³eczki ropy b³êkitnej i inne.
Co roku zdarza siê jednak kilkaset przypadków sepsy poza oddzia³ami szpitalnymi. Wywo³ywana jest najczê¶ciej przez bakterie: Haemophilus influenzae typu B (Hib), Streptococcus pneumoniae (pneumokoki) i Neisseria meningitidis (meningokoki), paciorkowce ropne (Streptococus pyogenes) i pa³eczki Gram-ujemne (np. Salmonella spp.). Najczêstsze przypadki sepsy pozaszpitalnej to sepsa meningokokowa, która dotyczy zarówno dzieci, m³odzie¿y, jak i m³odych ludzi. Dzieci do pi±tego roku ¿ycia natomiast najczê¶ciej atakuje bakteria Haemophilus influenzae. Sepsa pneumokokowa tak¿e mo¿e obj±æ dzieci, ale ponadto zdarza siê czê¶ciej u osób starszych, bêd±cych po 50. roku ¿ycia.
Seps± nie zarazimy siê od drugiej osoby, chocia¿ mo¿emy zaraziæ siê sam± bakteri±, która sepsê wywo³a³a. Sêk w tym, ¿e ta sama bakteria, która wywo³uje sepsê u jednej osoby, dla drugiej mo¿e byæ nieszkodliwa. Nieznany jest mechanizm, który powoduje, ¿e u jednych osób organizm w ogóle nie reaguje na dan± bakteriê, a u innych mo¿e staæ siê przyczyn± gwa³townej ¶mierci. I o ile mo¿na mówiæ o epidemiach zaka¿eñ bakteryjnych, na przyk³ad meningokokowych, to nie oznacza to epidemii sepsy, która jest reakcj± indywidualnego organizmu. Ponadto Haemophilus influenzae i pneumokoki prawie zawsze atakuj± pojedyncze osoby.
Sepsa (posocznica) - kogo dotyka najczê¶ciej?
Poza szpitalem sepsa dotyka przede wszystkim ma³e dzieci, osoby w starszym wieku, a tak¿e poborowych oraz m³odzie¿. Przypadki sepsy w¶ród poborowych powi±zane by³y ze stresem, zmêczeniem i przebywaniem w wiêkszej zamkniêtej grupie, a tak¿e z gorszymi warunkami sanitarnymi, dlatego zdarza³y siê czê¶ciej na pocz±tku pobytu w wojsku. Je¶li chodzi o m³odzie¿ to, zdaniem epidemiologów, jest to wynik stylu ¿ycia prowadzonego w tym okresie, przebywania w du¿ych grupach ludzi i np. wspólnego u¿ywania naczyñ. To wszystko sprzyja rozprzestrzenianiu siê bakterii meningokokowych i zara¿aniu siê nowymi szczepami bakterii. Do zaka¿eñ dochodzi te¿ podczas poca³unku.
Sepsa (posocznica) - jak rozwija siê zaka¿enie?
Sepsa mo¿e siê rozwin±æ ze zwyk³ego skaleczenia, ropnia, nawet po wyrwaniu zêba, albo np. przy zapaleniu migda³ków czy p³uc, je¿eli do os³abionego organizmu wnikn± bakterie. Zazwyczaj jednak cia³o potrafi siê obroniæ przed zaka¿eniami bakteryjnymi. W niektórych jednak przypadkach, z nieznanych bli¿ej powodów, dochodzi do nadmiernej reakcji uk³adu immunologicznego na zaka¿enie bakteryjne.
Epidemiolodzy szacuj±, ¿e co trzecia osoba w wieku 11-24 lata jest nosicielem meningokoków. Bakterie przebywaj± w jamie nosowo-gard³owej i poza organizmem cz³owieka szybko gin±. Je¿eli jednak bakteria przedostanie siê do krwi, rozprzestrzenia siê po ca³ym organizmie, osiada w narz±dach i tkankach, gdzie zaczyna siê namna¿aæ, a nastêpnie rozpada i wytwarza gro¼ne dla organizmu substancje. Na te substancje organizm ma w³asn± odpowied¼: przeciwcia³a. Czasami jednak reakcja ze strony uk³adu odporno¶ciowego jest zbyt gwa³towna, co wywo³uje stan zapalny ca³ego organizmu.
Sepsa (posocznica) - objawy
Na pocz±tku objawy sepsy nie wygl±daj± gro¼nie i przypominaj± zwyk³± grypê, objawiaj±c± siê podwy¿szon± temperatur± i bólem g³owy, miê¶ni czy stawów, przyspieszonym biciem serca i szybszym oddechem. Pierwsze symptomy sepsy mog± wygl±daæ te¿ inaczej i charakteryzowaæ siê spadkiem temperatury cia³a poni¿ej 36 stopni C, obni¿eniem ci¶nienia krwi i duszno¶ciami. Je¿eli jednak do³±czaj± siê wymioty, biegunka, ¶wiat³owstrêt, sztywno¶æ karku, która ¶wiadczy o zajêciu opon mózgowo-rdzeniowych, nale¿y natychmiast zareagowaæ. Ma³e dzieci, dodatkowo, mog± mieæ drgawki, pulsowanie ciemi±czka, brak apetytu. Charakterystyczne dla sepsy meningkokowej jest pojawienie siê wysypki i wybroczyn na ciele. Lekarze proponuj± wtedy wykonanie tzw. testu szklanki. Do zmienionego miejsca na skórze nale¿y przy³o¿yæ bok szklanki, lekko nacisn±æ i sprawdziæ, czy zaczerwienienie zniknie. Je¿eli zaczerwienienie siê utrzymuje, trzeba natychmiast udaæ siê po pomoc do lekarza.
Nastêpnie, w zale¿no¶ci od tego, który narz±d zosta³ zaatakowany, pojawiaj± siê ró¿ne symptomy, takie jak zatrzymanie moczu, obrzêki, zaburzenia krzepliwo¶ci krwi i inne, ¶wiadcz±ce o ogarniaj±cym organizm stanie zapalnym. W krwi pojawia siê wielka liczba bia³ych cia³ek (leukocytów) i prokalcytoniny. Je¿eli nie zostanie podjête szybkie leczenie dochodzi do wy³±czenia z pracy kolejnych zaatakowanych narz±dów i do ¶mierci.
Sepsa (posocznica) - leczenie oraz szczepienia
W przypadku sepsy szybkie podjêcie leczenia ratuje ¿ycie. Pomoc lekarska powinna nadej¶æ w ci±gu kilku godzin. Na oddziale intensywnej terapii chory dostaje antybiotyki lub inne ¶rodki farmakologiczne w celu zwalczenia zaka¿enia oraz podejmuje siê leczenie przyczynowe (np. usuniêcie ropnia). Walka o ¿ycie polega te¿ na podtrzymywaniu funkcji uszkodzonych narz±dów, np. poprzez dializy, tlenoterapiê,
Ryzyko zachorowania na sepsê mo¿na zmniejszyæ poprzez szczepienia przeciw drobnoustrojom wywo³uj±cym sepsê, czyli przeciwko meningokokom, pneumokokom oraz pa³eczkom Hib. Szczepiæ mo¿na nawet niemowlêta. Szczepionki nie uchroni± nas przed wszystkimi typami gro¼nych bakterii, ale znacznie zmniejsz± ryzyko zachorowania, a w konsekwencji sepsy.
