Szczepienia - co to jest? Jakie s± rodzaje szczepieñ i dlaczego warto szczepiæ?

Szczepienia to z pewno¶ci± jeden z najwiêkszych sukcesów medycyny. Dziêki nim uda³o siê znacznie ograniczyæ wystêpowanie wielu chorób zaka¼nych, a czê¶æ z nich zupe³nie wypleniæ. To prawda, ¿e szczepienia mog± mieæ efekty uboczne (tzw. niepo¿±dane odczyny poszczepienne), lecz w przewa¿aj±cej liczbie przypadków s± to lekkie dolegliwo¶ci - nieporównywalne z tymi, które wi±¿± siê z chorob± zaka¼n±. Istniej± ró¿ne rodzaje szczepionek; wszystkie szczepionki podawane dzi¶ s± poparte wieloletnimi badaniami i eksperymentami. Dlaczego warto szczepiæ, co to s± szczepionki i jak dzia³aj±?

Co to jest szczepionka?

Szczepionka jest preparatem biologicznym, który ma "udawaæ" naturaln± infekcjê i w efekcie prowadziæ do wytworzenia odporno¶ci na kontakt z danym drobnoustrojem. Po zaszczepieniu organizm "pamiêta" szczepionkê i od razu "zabiera siê" do wytwarzania przeciwcia³ przeciwko okre¶lonej chorobie zaka¼nej.

Co zawieraj± szczepionki?

Szczepionka zawiera albo jeden, albo kilka antygenów. Uzyskuje siê je z ¿ywych lub zabitych drobnoustrojów. Mo¿e te¿ zawieraæ ¶rodki konserwuj±ce, substancje stabilizuj±ce, wzmacniaj±ce i przyspieszaj±ce wywo³anie odporno¶ci. Zawiera równie¿ ¶ladowe - naprawdê niewielkie - substancje, które pozosta³y w wyniku jej produkcji.

Do³±cz do Zdrowia na Facebooku!

Jakie s± rozdaje szczepionek?

Ogólnie rzecz bior±c, szczepionki dzielimy na ¿ywe i zabite oraz monowalentne (jednosk³adnikowe) i skojarzone (wielosk³adnikowe). Obawê mo¿e wywo³ywaæ s³owo "¿ywe" - wydaje siê, ¿e taka szczepionka jest dla organizmu niebezpieczna. Jednak te drobnoustroje, które znajduj± siê w ¿ywych szczepionkach, nie maj± w³a¶ciwo¶ci chorobotwórczych, wiêc nie wywo³aj± choroby. Szczepionki ¿ywe to na przyk³ad szczepionka przeciw odrze oraz szczepionka przeciw gru¼licy.

Szczepionki zabite za¶ posiadaj± drobnoustroje, których moc jest "zdezaktywowana" poprzez rozmaite zabiegi - poddawanie odpowiedniej temperaturze czy dzia³aniu specjalnym zwi±zkom chemicznym.

Szczepionki monowalentne, czyli jednosk³adnikowe, zabezpieczaj± przed jedn± chorob±. Zawieraj± jeden rodzaj drobnoustroju lub kilka przeciwcia³, które pochodz± od jednego drobnoustroju. Szczepionki poliwalentne, czyli wielosk³adnikowe, maj± kilka typów tego samego drobnoustroju albo przeciwcia³a, które pochodz± z kilku typów drobnoustroju. Do takich szczepionek nale¿± DTP (szczepionka skojarzona przeciwko b³onicy, tê¿cowi i krztu¶cowi) czy MMR (trójsk³adnikowa szczepionka przeciw odrze, ¶wince i ró¿yczce).

Istniej± ju¿ szczepionki, które zabezpieczaj± naraz przed wieloma chorobami za jednym wstrzykniêciem. Niestety, s± drogie i pañstwo ich nie refunduje.

Jak dzia³aj± szczepionki?

Szczepionki "zabite" trzeba podawaæ w kilku dawkach. Szczepionki "¿ywe" wywo³uj± odporno¶æ szybko po podaniu. Antygen, który w momencie szczepienia jest wprowadzany do organizmu, stymuluje uk³ad immunologiczny (odporno¶ciowy) do wytwarzania przeciwcia³. Wtedy powstaj± tzw. komórki pamiêci immunologicznej - jak mo¿na ³atwo siê domy¶liæ, dziêki nim organizm "pamiêta" odporno¶æ na dane drobnoustroje. Gdy - i je¶li - dochodzi do zetkniêcia siê z chorobotwórczym drobnoustrojem, wytwarzaj± siê odpowiednie przeciwcia³a, które chroni± przed chorob±.

Zobacz:  Szczepienia dzia³aj±. Ekspert WHO: £atwiej zostaæ ra¿onym piorunem, ni¿ mieæ powa¿ne powik³ania po szczepionce

Szczepienia a odporno¶æ zbiorowa

Odporno¶æ zbiorowa (inne nazwy to odporno¶æ zbiorowiskowa, odporno¶æ stadna, odporno¶æ grupowa) to zjawisko, które chroni te osoby, które z ró¿nych wzglêdów nie mog³y byæ zaszczepione przed chorobami zaka¼nymi przenoszonymi z cz³owieka na cz³owieka. Takie osoby to na przyk³ad wcze¶niaki (za ma³e, by je szczepiæ), osoby chore przewlekle czy osoby ze znacznie obni¿on± odporno¶ci±. Im wiêcej z nas zostanie zaszczepionych, tym szerszy bêdzie kordon ochronny przeciwko chorobom zaka¼nym. Rodzice, którzy odmawiaj± szczepienia dzieci, stwarzaj± zatem niebezpieczeñstwo nie tylko dla swojego potomstwa, lecz tak¿e dla innych, s³abszych i chorych osób.

Procent populacji, który musi byæ zaszczepiony, ¿eby stworzyæ skuteczn± odporno¶æ grupow±, ró¿ni siê w zale¿no¶ci od choroby. W przypadku odry jest to 95 procent, ¶winki - 75-85 procent, krztu¶ca - oko³o 92 procent. Nawet niskie zej¶cie poza ten poziom stwarza niebezpieczeñstwo dla tych, którzy nie mogli byæ zaszczepieni.

Przeczytaj:  Piêæ procent mniej szczepieñ to ju¿ kilkukrotny wzrost liczby chorych. Widaæ to na przyk³adzie odry

Które szczepienia s± obowi±zkowe w Polsce?

Lista szczepieñ obowi±zkowych, a wiêc bezp³atnych, jest do¶æ d³uga. Dzieci s± szczepione przeciwko nastêpuj±cym chorobom:

Przeciwnicy szczepionek - dlaczego nie szczepi± swoich dzieci?

Motywacje s±, rzecz jasna, ró¿ne. G³ówn± przyczyn± jest, jak siê wydaje, dezinformacja, teorie spiskowe oraz wierzenie w medyczne mity. W internecie znajduje siê mnóstwo informacji, które - w przewa¿aj±cej wiêkszo¶ci - nie s± poparte wiarygodnymi badaniami lub w ogóle nie maj± podanego ¼ród³a. W efekcie dostajemy mnóstwo danych, które po prostu nie s± zgodne z prawd±, a w które ³atwo uwierzyæ ze wzglêdu na ich atrakcyjno¶æ (teorie spiskowe brzmi± sensacyjnie, s± ciekawe, o wiele ciekawsze ni¿ nudne, ale prawdziwe statystyki czy badania). Co wiêcej, w naszych czasach - na szczê¶cie - wiêkszo¶æ chorób zaka¼nych jest w³a¶nie dziêki szczepieniom zduszanych w zarodku. Nie widzimy przez to katastrofalnych efektów tych gro¼nych chorób. Przez to nasza czujno¶æ jest u¶piona - antyszczepionkowcy bardziej boj± siê zwykle niegro¼nych efektów ubocznych szczepieñ ni¿ samej bardzo gro¼nej choroby. Bywa te¿, ¿e rodzice nie szczepi± swoich dzieci, bo tak jest im po prostu wygodniej - nie maj± czasu lub nie jest to dla nich dostatecznie wa¿ne.

Czym s± niepo¿±dane odczyny poszczepienne (NOP)?

Niepo¿±dany odczyn poszczepienny to ka¿da dolegliwo¶æ, która wystêpuje w wyniku szczepienia. Przyczyny wyst±pienia NOP-u mog± byæ ró¿nie. Najczê¶ciej niepo¿±dane odczyny poszczepienne wynikaj± z indywidualnej odpowiedzi organizmu szczepionego. Zdarza siê jednak, ¿e szczepionka podana jest w niew³a¶ciwy sposób czy jest z³ej jako¶ci. Polscy lekarze maj± obowi±zek zg³aszania ka¿dego przypadku NOP-u.

Warto mieæ na uwadze, ¿e nie ka¿da dolegliwo¶æ poszczepienna oznacza zwi±zek przyczynowo-skutkowy ze szczepieniem. Przyk³ad - nieco przejaskrawiony, ale przemawiaj±cy do wyobra¼ni: je¶li z³amiemy nogê po szczepieniu, nie oznacza to, i¿ wyst±pi³ u nas NOP. Mimo wszystko nie nale¿y lekcewa¿yæ ¿adnego zaburzenia i ka¿d± w±tpliwo¶æ warto konsultowaæ z lekarzem.

Wed³ug teorii spiskowych szczepienia powoduj± autyzm. Jest to, oczywi¶cie, nieprawda. Zdegradowany ju¿ naukowiec Andrew Wakefield w 1998 roku opublikowa³ w "The Lancet" sfa³szowane badanie, które mia³o dowodziæ w³a¶nie zwi±zku miêdzy szczepieniami a autyzmem. Na szczê¶cie oszustwo odkryto, magazyn "The Lancet" oficjalnie wycofa³ siê z publikacji, a powi±zania szczepienia-autyzm jak nie by³o, tak nie ma.

Najczê¶ciej wystêpuj±ce niepo¿±dane odczyny poszczepienne to:

  • zmniejszenie apetytu,
  • podwy¿szona temperatura cia³a,
  • dra¿liwo¶æ, podenerwowanie,
  • senno¶æ, niespokojny sen,
  • rumieñ w miejscu wstrzykniêcia.

Czêsto wystêpuj±ce niepo¿±dane odczyny poszczepienne to:

  • wysoka gor±czka (ponad 39 stopni),
  • dra¿liwo¶æ, podenerwowanie,
  • ból w miejscu wstrzykniêcia,
  • rumieñ w miejscu wstrzykniêcia,
  • stwardnienie/obrzêk w miejscu wstrzykniêcia.

Rzadko wystêpuj±ce niepo¿±dane odczyny poszczepienne to:

  • wymioty,
  • biegunka,
  • wysypka,
  • pokrzywka,
  • du¿e stwardnienie lub obrzêk w miejscu wstrzykniêcia,
  • p³acz,
  • obrzêk twarzy,
  • duszno¶ci,
  • drgawki.

Ciê¿ki przypadek NOP, czyli wstrz±s anafilaktyczny, wystêpuje u maksymalnie trzech osób na milion dawek szczepionki MMR.

Dlaczego warto szczepiæ?

Odpowied¼ wydaje siê prosta - by chroniæ siê przed bardzo gro¼nymi chorobami zaka¼nymi, które przechodzi siê ciê¿ko, powoduj± powik³ania, a nawet mog± skoñczyæ siê ¶mierci±. Nie dla wszystkich jednak jest to oczywiste, warto zatem podsumowaæ plusy szczepieñ.

Przeczytaj: Od pierwszych objawów do ¶mierci minê³a nieca³a doba. Rodzice zmar³ego ch³opca ostrzegaj±

Niektórzy przeciwnicy szczepieñ twierdz±, ¿e znaczny spadek zachorowalno¶ci na choroby zaka¼ne wynika z rozwoju naszej higieny, czystej wody i kontrolowanej ¿ywno¶ci. To nieprawda. Oczywi¶cie, wszystkie te czynniki s± wa¿ne, lecz nie zapobiegaj± zaka¿eniom. Dane s± zdecydowanie po stronie szczepieñ - wed³ug badaczy rocznie pozwalaj± na unikniêcie nawet sze¶ciu milionom zgonów!

Fakt, ¿e nie zapadniemy na dan± chorobê, to nie koniec plusów szczepieñ. Unikamy równie¿ powik³añ, które niejednokrotnie s± niezwykle gro¼ne i mog± skoñczyæ siê ciê¿kim kalectwem albo ¶mierci±. Co wiêcej, szczepienia s± dla organizmu o wiele bezpieczniejsze ni¿ leki, które trzeba zastosowaæ, by pokonaæ dan± chorobê zaka¼n±. I wreszcie - szczepienia to ogromna oszczêdno¶æ dla pañstwa. S± o wiele tañsze ni¿ ewentualne leczenie.

Dziêki szczepieniom z powierzchni Ziemi ca³kowicie zniknê³a ospa prawdziwa. Jeste¶my na dobrej drodze do tego, by nigdy wiêcej nie pojawi³o siê tak¿e polio.

Czy szczepionki wywo³uj± autyzm? [NaZdrowie]

Skorzysta³am - miêdzy innymi - z wielu informacji zamieszczonych na stronie szczepienia.pzh.gov.pl.