Pneumokoki - czym są, jak leczyć zakażenie i czy można go uniknąć?

Pneumokoki, znane także pod nazwą dwoinki zapalenia płuc, to bakterie wywołujące wiele popularnych chorób, w tym zapalenie płuc czy zapalenie ucha. Bakterie te występują pod wieloma postaciami, w związku z czym antybiotykoterapia nie zawsze okazuje się skuteczna. Jak dochodzi do zakażenia tymi bakteriami, jakie choroby wywołują i czy szczepienie pozwala uniknąć zakażenia?

Pneumokoki - co to jest?

Pneumokoki (dwoinka zapalenia płuc) to bakterie Streptococcus pneumoniae należące do paciorkowców. Bakterie te mają charakterystyczny kształt przypominający ziarenka, a w obrazie mikroskopowym często układają się w pary, skąd wzięła się jedna z popularnych nazw, czyli dwoinka zapalenia płuc.

Pneumokoki są zdolne do wytwarzania specjalnej otoczki, która składa się z wielocukrów i chroni bakterie przed zniszczeniem przez ludzki układ odpornościowy. Co więcej, różne szczepy bakterii wytwarzają zróżnicowane otoczki, przez co organizm nie może się na nie uodpornić i możliwe jest powtórne zakażenie. Szacuje się, że od 20 do 40% dzieci oraz około 10% dorosłych ludzi jest nosicielami tych bakterii, które naturalnie żyją na błonach śluzowych górnych dróg oddechowych.

Zobacz wideo

Do zakażenia dwoinkami zapalenia płuc dochodzi najczęściej drogą kropelkową, czyli gdy nosiciel rozsiewa bakterie w powietrze podczas kaszlu oraz kichania. Możliwe jest również zakażenie bezpośrednie, na przykład poprzez dotknięcie przedmiotów, na których znajduje się wydzielina z dróg oddechowych zawierająca bakterie. Pneumokokami może zakazić się każdy, ale najczęściej chorują osoby starsze oraz dzieci w przedziale wiekowym od 2. miesiąca do 2. roku życia. Bardziej narażone na zachorowanie są osoby ze specyficznych grup, a w szczególności:

  • osoby cierpiące na zaburzenia odporności,
  • osoby chore na nowotwory,
  • osoby, u których usunięto śledzionę,
  • osoby chorujące na przewlekłe schorzenia serca albo płuc,
  • pacjenci, którzy przeszli wszczepienie implantów ślimakowych.

Zakażenia są najczęstsze w zimie oraz wczesną wiosną.

Pneumokoki - objawy

Dwoinka zapalenia płuc, jak sama nazwa wskazuje, jest jedną z przyczyn występowania zapalenia płuc o podłożu bakteryjnym. Bakterie te powodują zarówno zakażenie uogólnione, czyli takie w którym pneumokoki są obecne we krwi, a także zakażenia zlokalizowane, w trakcie których bakterie nie występują w krwioobiegu. Oprócz zapalenia płuc, bakterie dwoinki wywołują takie problemy zdrowotne jak:

Pneumokoki - diagnoza zakażenia

Pierwszym etapem rozpoznania pneumokoków jest dokładny wywiad lekarski, który pozwala na określenie, czy u pacjenta występują charakterystyczne objawy mogące wskazywać na zakażenie. Najbardziej popularną i skuteczną metodą wykrywania pneumokoków jest badanie bakteriologiczne polegające na próbie wyhodowania bakterii z próbek pobranej krwi, wydzieliny z dróg oddechowych albo płynu mózgowo-rdzeniowego. Regularne, dosyć częste wykonywanie wymazów z gardła oraz nosa pozwala dodatkowo na stwierdzenie czy pacjent jest nosicielem bakterii dwoinki zapalenia płuc. Dodatkowo, badanie mikrobiologiczne pozwala określić typy antybiotyków, na które bakterie są wrażliwe.

Pneumokoki - leczenie

Leczenie chorób wywołanych przez pneumokoki opiera się na antybiotykoterapii. Najczęściej stosowane środki to fluorochinolony, pochodne penicylin, makrolidy oraz cefalosporyn. Niestety, wiele szczepów bakterii jest odporna na powszechnie stosowane antybiotyki, w związku z czym najlepsze efekty przynosi leczenie antybiotykami po wcześniejszym badaniu mikrobiologicznym, podczas którego określa się typ antybiotyku, który zadziała na konkretny szczep bakterii.

Pneumokoki - szczepionka

Szczepienie to najbardziej skuteczna metoda zapobiegania zakażenia bakteriami dwoinki zapalenia płuc. W Polsce darmowa szczepionka na pneumokoki jest obowiązkowa od 2017 roku - znajduje się w kalendarzu szczepień, a jej pierwszą dawkę podaje się dziecku w drugim miesiącu życia.

Więcej o: