Pneumokoki - co to jest?
Pneumokoki (dwoinka zapalenia płuc) to bakterie Streptococcus pneumoniae należące do paciorkowców. Bakterie te mają charakterystyczny kształt przypominający ziarenka, a w obrazie mikroskopowym często układają się w pary, skąd wzięła się jedna z popularnych nazw, czyli dwoinka zapalenia płuc.
Pneumokoki są zdolne do wytwarzania specjalnej otoczki, która składa się z wielocukrów i chroni bakterie przed zniszczeniem przez ludzki układ odpornościowy. Co więcej, różne szczepy bakterii wytwarzają zróżnicowane otoczki, przez co organizm nie może się na nie uodpornić i możliwe jest powtórne zakażenie. Szacuje się, że od 20 do 40% dzieci oraz około 10% dorosłych ludzi jest nosicielami tych bakterii, które naturalnie żyją na błonach śluzowych górnych dróg oddechowych.
Do zakażenia dwoinkami zapalenia płuc dochodzi najczęściej drogą kropelkową, czyli gdy nosiciel rozsiewa bakterie w powietrze podczas kaszlu oraz kichania. Możliwe jest również zakażenie bezpośrednie, na przykład poprzez dotknięcie przedmiotów, na których znajduje się wydzielina z dróg oddechowych zawierająca bakterie. Pneumokokami może zakazić się każdy, ale najczęściej chorują osoby starsze oraz dzieci w przedziale wiekowym od 2. miesiąca do 2. roku życia. Bardziej narażone na zachorowanie są osoby ze specyficznych grup, a w szczególności:
- osoby cierpiące na zaburzenia odporności,
- osoby chore na nowotwory,
- osoby, u których usunięto śledzionę,
- osoby chorujące na przewlekłe schorzenia serca albo płuc,
- pacjenci, którzy przeszli wszczepienie implantów ślimakowych.
Zakażenia są najczęstsze w zimie oraz wczesną wiosną.
Pneumokoki - objawy
Dwoinka zapalenia płuc, jak sama nazwa wskazuje, jest jedną z przyczyn występowania zapalenia płuc o podłożu bakteryjnym. Bakterie te powodują zarówno zakażenie uogólnione, czyli takie w którym pneumokoki są obecne we krwi, a także zakażenia zlokalizowane, w trakcie których bakterie nie występują w krwioobiegu. Oprócz zapalenia płuc, bakterie dwoinki wywołują takie problemy zdrowotne jak:
- zapalenie zatok nosa,
- zapalenie ucha środkowego,
- zapalenie spojówek,
- zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych,
- zapalenie stawów,
- zapalenie otrzewnej,
- zapalenie wsierdzia,
- zapalenie szpiku,
- zapalenie kości,
- sepsa.
Pneumokoki - diagnoza zakażenia
Pierwszym etapem rozpoznania pneumokoków jest dokładny wywiad lekarski, który pozwala na określenie, czy u pacjenta występują charakterystyczne objawy mogące wskazywać na zakażenie. Najbardziej popularną i skuteczną metodą wykrywania pneumokoków jest badanie bakteriologiczne polegające na próbie wyhodowania bakterii z próbek pobranej krwi, wydzieliny z dróg oddechowych albo płynu mózgowo-rdzeniowego. Regularne, dosyć częste wykonywanie wymazów z gardła oraz nosa pozwala dodatkowo na stwierdzenie czy pacjent jest nosicielem bakterii dwoinki zapalenia płuc. Dodatkowo, badanie mikrobiologiczne pozwala określić typy antybiotyków, na które bakterie są wrażliwe.
Pneumokoki - leczenie
Leczenie chorób wywołanych przez pneumokoki opiera się na antybiotykoterapii. Najczęściej stosowane środki to fluorochinolony, pochodne penicylin, makrolidy oraz cefalosporyn. Niestety, wiele szczepów bakterii jest odporna na powszechnie stosowane antybiotyki, w związku z czym najlepsze efekty przynosi leczenie antybiotykami po wcześniejszym badaniu mikrobiologicznym, podczas którego określa się typ antybiotyku, który zadziała na konkretny szczep bakterii.
Pneumokoki - szczepionka
Szczepienie to najbardziej skuteczna metoda zapobiegania zakażenia bakteriami dwoinki zapalenia płuc. W Polsce darmowa szczepionka na pneumokoki jest obowiązkowa od 2017 roku - znajduje się w kalendarzu szczepień, a jej pierwszą dawkę podaje się dziecku w drugim miesiącu życia.
