ACTH: hormon oddziałujący na nadnercza
Czym jest ACTH? Hormon adrenokortykotropowy, nazywany też kortykotropiną, określany jest skrótem ACTH i zaliczany do hormonów tropowych. Wytwarzany jest w przednim płacie przysadki mózgowej. Najogólniej rzecz ujmując zarządza on wydzielaniem hormonów produkowanych przez nadnercza. Jest odpowiedzialny za regulację produkcji glikokortykosteroidów, w tym głównie kortyzolu, przez korę nadnerczy. Czynnikiem pobudzającym uwalnianie kortykotropiny jest wzrost poziomu kortykoliberyny (CRH) we krwi. Stężenie ACTH najwyższe jest rano, w godzinach wieczornych wynosi zwykle od 30 do 60 procent wartości oznaczonej z krwi pobranej w godzinach porannych. Wytwarzanie tego hormonu jest odpowiedzią na spadek stężenia kortyzolu, zwanego hormonem stresu – gdy spada stężenie kortyzolu, rośnie poziom ACTH. Podwyższone stężenie ACTH występuje więc np. u osób z chorobą Addisona, wtórną nadczynnością kory nadnerczy czy gruczolakami przysadki mózgowej, ale na wzrost poziomu kortykotropiny może też wpływać stres, gorączka, infekcja, ostre krwawienie, wysiłek fizyczny, a także przyjmowanie niektórych leków.
ACTH badanie: kiedy jest zlecane?
Jednym z parametrów oznaczanych w laboratoriach z pobranej krwi jest poziom ACTH. Badanie takie zlecane jest zwykle w przypadku podejrzenia choroby układu wewnątrzwydzielniczego, w diagnostyce chorób przysadki mózgowej i nadnerczy. Jeśli więc lekarz podejrzewa niedoczynność kory nadnerczy, nadczynność kory nadnerczy (w szczególności chorobę lub zespół Cushinga), zespół nadnerczowo-płciowy, guz nadnerczy, jajników, jąder czy płuc, zaburzenie funkcji lub guz przysadki mózgowej bądź chorobę Addisona, z pewnością zleci badanie poziomu ACTH. Wskazaniem do oznaczenia poziomu ACTH mogą być też:
- zaburzenia miesiączkowania,
- zaburzenia funkcji tarczycy,
- nadciśnienie tętnicze,
- bezsenność,
- przewlekłe obniżenie nastroju,
- zaburzenia wytwarzania hormonów z grupy hormonów glikokortykosteroidowych,
- osłabienie mięśni,
- występowanie nadmiernego owłosienia,
- stan przedcukrzycowy.
Badanie ACTH: co to jest?
Na czym polega badanie ACTH? Co to jest takiego? Przeprowadzane jest ono w warunkach laboratoryjnych, podobnie jak inne badania wykonywane z pobranej krwi. Polega na oznaczeniu stężenia hormonu adrenokortykotropowego we krwi. Do badania potrzebna jest surowica. Krew do badania poziomu ACTH pobierana jest z żyły powierzchniowej, najczęściej na lewym przedramieniu, bądź też w okolicy lewego dołu łokciowego. Wskazane jest, by obok poziomu hormonu adrenokortykotropowego oznaczyć równocześnie poziom kortyzolu we krwi. Jeśli badanie wykaże podwyższony poziom ACTH przy jednocześnie obniżonym poziomie kortyzolu, lekarz zdiagnozuje pierwotną niedoczynność nadnerczy. Gdy poziomy kortyzolu i ACTH będą poniżej normy, wówczas zdiagnozowana zostanie wtórna niedoczynność nadnerczy. Na pierwotną nadczynność nadnerczy wskazywać będzie obniżony poziom hormonu adrenokortykotropowego oraz podwyższony poziom kortyzolu. Przekroczone normy zarówno ACTH, jak i kortyzolu, wskazywać będą na wtórną nadczynność nadnerczy.
Badanie ACTH: jak się przygotować?
Jeśli dostaniemy skierowanie na badanie ACTH, jak się przygotować do niego? Jak większość badań krwi, badanie poziomu ACTH powinno być wykonywane na czczo, a to oznacza, że w czasie 8 – 12 godzin przed badaniem nie powinno się jeść, pić napojów słodzonych i gazowanych, żuć gumy oraz palić papierosów. Bezpośrednio przed badaniem można wypić niewielką ilość wody, ważne też, by przed samym pobraniem krwi odpocząć 15 minut. Badanie powinno zostać wykonane w godzinach porannych, najlepiej pomiędzy godziną 7:00 a 9:00. Nie należy wykonywać go w przebiegu ciężkich infekcji, po urazach i zabiegach chirurgicznych tudzież po obrazowaniu radioizotopami. Przed badaniem ACTH należy zgłosić, czy nie ma się ciężkich zaburzeń snu, a także poinformować o lekach przyjmowanych na stałe (w szczególności o glikokortykosteroidach, których przyjmowanie obniża stężenie ACTH). W dniu poprzedzającym wykonanie badania poziomu ACTH powinno się unikać tłustych i obfitych posiłków, a także spożywania alkoholu. Pobrania krwi w miarę możliwości należy dokonać przed przyjęciem porannej porcji leków – trzeba to skonsultować z lekarzem prowadzącym.
Zobacz też: PRZYSADKA MÓZGOWA - pół grama wielkiej mocy
