Tekst został zaktualizowany.
Dane pokazują, że niemal 90 proc. pacjentów z rakiem płuc to palacze. Mimo że to uzależnieni od nikotyny stanowią ogromną większość, chorują nie tylko oni. Za rosnącą liczbę zachorowań na raka płuc wśród osób niepalących, odpowiada przede wszystkim zanieczyszczenie środowiska. W grupie ryzyka znajdują się także osoby, które przez długi czas miały kontakt, z substancjami, które mogą podrażniać drogi oddechowe, np. azbestem. One też powinny bardziej na siebie uważać i częściej się badać. To bardzo ważne, bo wczesne wykrycie guza, daje jakiekolwiek szanse na pokonanie choroby.
Objawy raka płuc
Osoby, które chorują na raka płuc w początkowej fazie choroby nie mają żadnych objawów. Mimo to, niektóre dolegliwości, zwłaszcza te, które utrzymują się od dłuższego czasu bez wyraźnej przyczyny, powinny skłonić do odwiedzenia lekarza. Objawy raka płuc, na które należy zwrócić szczególną uwagę:
- Kaszel – to typowy objaw raka płuc, pojawia się u 45-75 proc. wszystkich chorych, z czego u 1/3 pacjentów towarzyszy mu odkrztuszanie wydzieliny. Kaszel występuje u tych chorych z rakiem płaskonabłonkowym i drobnokomórkowym. Jeśli utrzymuje się on dłużej niż 2-3 tygodnie lub zmienił się jego charakter czy nasilenie, należy skonsultować się lekarzem.
- Chrypka – zwłaszcza gdy nie ustępuje po okresie 2-3 tygodni.
- Duszność – dotyczy niemal połowy pacjentów z rakiem płuca, zdarza się, że jej przyczyną jest guz, który blokuje światło jednego z głównych oskrzeli, co może prowadzić do niedodmy i powstania zakażenia w części płuc. Czasem przy nowotworach płuc, w jamie opłucnej gromadzi się płyn, który uciska na płuco, co powoduje duszność. Zmiana w płucach może doprowadzić do zwężenia jednego z głównych oskrzeli lub tchawicy, w takich przypadkach u chorych pojawia się świszczący oddech, czyli tzw. stridor.
- Obecność krwi w odkrztuszanej wydzielinie – mimo że to jeden z bardziej charakterystycznych objawów raka płuc, to wcale nie musi zwiastować nowotworu, ale zawsze wymaga konsultacji z lekarzem. Krew w plwocinie może pojawić się także przy zwykłej infekcji, która zaatakowała płuca lub oskrzela.
- Zmęczenie i spadek masy ciała – zmęczenie lub znużenie mogą zwiastować raka, jak i wiele innych schorzeń, dopiero w połączeniu z nagłą utratą wagi powinny zaniepokoić. Dodatkowo, jeśli objawy pojawiły się u aktywnego lub byłego palacza, warto skonsultować się z lekarzem. W takich przypadkach zazwyczaj zleca się – w miarę możliwości – jak najszybsze wykonanie prześwietlenia klatki piersiowej. Utrata masy ciała bez wyraźnego powodu występuje u ponad połowy pacjentów cierpiących z powodu raka płuc.
- Zespół żyły głównej – żyła główna znajduje się w prawym górnym śródpiersiu w bezpośrednim sąsiedztwie oskrzeli i węzłów chłonnych śródpiersia. Naczynie jest bardzo delikatne i podatne na ucisk. Szacuje się, że niemal w 90 proc. przypadków jej „przytkanie" spowodowane jest rozwojem raka płuc. Do najbardziej charakterystycznych objawów zespołu żyły głównej należą m.in. obrzęk twarzy, szyi oraz kończyn górnych.
- Ból w klatce piersiowej lub barkach – symptomem, który może sugerować rozwój raka płuc jest ból w klatce piersiowej (pojawia się on u 25-50 proc. wszystkich chorych). Zazwyczaj ból jest sygnałem, że rak nacieka na ściany klatki piersiowej, żebra lub kręgosłup. Jeśli rak zajmuje górną część płuca (tzw. guz Pancoasta), może wywoływać ból w barku. U tej grupy chorych naciekający guz może uszkadzać nerwy w obrębie szyi i twarzy, jeśli tak się stało u pacjentów obserwuje się np. opadanie powieki czy zwężenie źrenicy.
Trzeba jednak pamiętać, że wymienione objawy mogą, ale wcale nie muszą się pojawić u osoby chorej na raka. W niektórych przypadkach zdarza się, że sygnały, że w ciele dzieje się coś bardzo niepojącego pojawiają się dopiero wtedy, gdy rak zacznie się rozprzestrzeniać i zajmować kolejne organy. W przypadku raka płuc przerzuty najczęściej pojawiają się w wątrobie, mózgu lub węzłach chłonnych. W takim przypadku mogą pojawić się ból i złamania kości, żółtaczka, napady padaczkowe. Wszelkie niepokojące symptomy i potencjalne objawy raka płuc, które utrzymują się przez dłuższy czas i mają charakter nawracający należy skonsultować z lekarzem.
Rak płuc – diagnoza
W pierwszej kolejności wykonuje się prześwietlenie klatki piersiowej. Niestety, zazwyczaj dobrze uwidacznia ono tylko bardzo duże nowotwory, które niejednokrotnie zaczęły dawać już przerzuty. Dlatego nawet najmniejsza nieprawidłowość powinna skłonić lekarza do wykonania bardziej szczegółowych badań, np. tomografii komputerowej czy rezonansu (oba badania pozwolą także ocenić czy rak zajął inne narządy). Dodatkowo w zależności od stanu pacjenta i potrzeb lekarz może zlecić podstawowe badania laboratoryjne, tj. morfologię z rozmazem, ocenę krzepliwości krwi oraz badanie moczu.
Niskodawkowa tomografia komputerowa pozwala wykryć nawet niewielkie zmiany w płucach, których nie widać na zwykłym zdjęciu rentgenowskim. To w tej chwili najskuteczniejsza metoda diagnostyczna, pozwalająca uratować życie. Każdy palacz powinien je zrobić raz w roku.
W naszym kraju nie prowadzi się badań przesiewowych na raka płuc. Badania screeningowe wykonywane były okazjonalnie w kilku miastach: w Szczecinie, Gdańsku, Poznaniu, Warszawie. Dla osób szczególnie zagrożonych rakiem płuc przygotowano Ogólnopolski Program Wczesnego Wykrywania Raka Płuca, który miał ruszyć w 2019 roku.
Podczas badania przesiewowego najczęściej są wykrywane nowotwory w I lub II stopniu zaawansowania. Bez powszechnego stosowania niskodawkowej tomografii, zaledwie 20 proc.raków płuca wykrywanych jest w I stopniu zaawansowani. Prawie połowa raków płuca wykrywa się w IV stopniu zaawansowania, w którym pięcioletnie przeżycia wynoszą mniej niż 10 proc.
Niezwykle ważnym elementem diagnostyki jest fiberoskopia. To rodzaj badania endoskopowego, które pozwala obejrzeć drogi oddechowe. W jego trakcie pobiera się wycinek do badania histopatologicznego, dzięki czemu można jednoznacznie ocenić charakter zmiany.
Rak płuc – leczenie
Leczenie raka płuc zależy przede wszystkim od stopnia zaawansowania choroby. Najczęściej wybiera się leczenie operacyjne – najlepiej sprawdza się we wczesnym stadium choroby, gdy nowotwór nie zdążył się rozprzestrzenić na inne narządy – polega na usunięciu zmienionych tkanek. Następnie chory przyjmuje radio- lub chemioterapię.
W ostatnich lat do leczenia raka płuca wprowadzono dwie grupy leków: tak zwane leki ukierunkowane molekularnie oraz preparaty działające na zasadzie immunoterapii, czyli wpływające na działanie układu odpornościowego. Leki ukierunkowane molekularnie to np:. erlotynib, gefitynib, afatynib, kryzotynib, ozymertynib. Do drugiej grupy leków należą np.: pembrolizumab, niwolumab, atezolizumab).
W przypadku raka drobnokomórkowego stosuje się terapię skojarzoną, czyli radio-i chemioterapię.
