Fałdy głosowe, zwane też strunami głosowymi, stanowią integralną część krtani. Ponieważ ta spełnia trzy ważne funkcje:
- oddechową,
- fonacyjną (wytwarzanie głosu),
- obronną (zamykanie dróg oddechowych przy połykaniu, oczyszczanie),
problem z fałdami może upośledzać każdą z nich. Porażenie fałdów głosowych, w zależności od stopnia nasilenia, może więc objawiać się zarówno ostrą, od razu zagrażającą życiu, dusznością spoczynkową, jak i dusznością pojawiającą się po dużym wysiłku, czy wreszcie: niewielkimi zaburzeniami głosu pod postacią chrypki lub bezgłosu.
Ponieważ problem może się nasilać, nawet te łagodne dolegliwości, jeśli utrzymują się ponad dwa tygodnie, trzeba skonsultować u specjalisty (laryngologa, foniatry). Istotne jest także ustalenie samego źródła porażenia.
Nie lekceważ także kłopotów z migdałkami. Mogą stanowić zagrożenie w każdym wieku:
Duszność: przyczyny ośrodkowe i obwodowe
Pod względem etiologii (przyczyn) możemy wyróżnić ośrodkowe i obwodowe porażenia fałdów głosowych. Zasadniczo te pierwsze, występujące znacznie rzadziej, są poważniejsze, ale i obwodowych lekceważyć nie można.
Ośrodkowe porażenia fałdów głosowych stanowią ok. 10 proc. porażeń i są związane z patologiami w obrębie ośrodkowego układu nerwowego OUN, takimi jak: zapalenie mózgu, móżdżku, zaburzenia naczyniowe, guzy mózgu, procesy toksyczne.
Obwodowe porażenia fałdów głosowych występują w ok. 90 proc. Ich przyczynę stanowią uszkodzenia nerwu błędnego, nerwu krtaniowego górnego lub wstecznego. Do porażenia może dojść na skutek:
- zmian zapalnych,
- działania substancji toksycznych (np. alkohol, metale ciężkie, rozpuszczalniki organiczne, leki),
- procesów zwyrodnieniowych (cukrzyca),
- uciskowych (guzy węzłów chłonnych szyi, guzy nosogardła, guzy śródpiersia, przełyku),
- zmian urazowych (rana szyi, złamanie podstawy czaszki),
- urazów jatrogennych (operacje tarczycy, kręgosłupa w odcinku szyjnym, dużych naczyń, przełyku, po intubacji, badaniach endoskopowych).
Objawy - wstępna wskazówka
W ośrodkowym porażeniu fałdów głosowych zazwyczaj są obecne również inne objawy, wynikające z uszkodzenia większej ilości nerwów czaszkowych lub obszarów mózgu. W badaniu krtani rzadko stwierdza się unieruchomienie fałdów głosowych, a częściej zaburzenia pod postacią drżenia czy spowolnienia ruchów fałdów głosowych.
W porażeniu obwodowym częściej obserwujemy unieruchomienie fałdów głosowych. Objawy zależą od ustawienia fałdów głosowych oraz czy jest to porażenie jedno- czy obustronne. Przy ustawieniu fałdów w pozycji pośrodkowej w porażeniu obustronnym (bardzo wąska szpara głośni) objawem dominującym będzie duszność, natomiast funkcja fonacyjna będzie zachowana. Przy ustawieniu w pozycji pośredniej (odwiedzenie do połowy) głos będzie matowy, zmieniający barwę i wysokość, zawierający szmery, ale nie będziemy obserwować duszności lub wystąpi jedynie przy wysiłku.
Podejrzenie porażenia fałdów głosowych? Konieczna diagnostyka
By rozpoznać porażenie fałdów głosowych, konieczne jest dokładne zebranie wywiadu chorobowego. Ważne są okoliczności pojawienia się dolegliwości (infekcja, uraz, operacja, przyjmowanie leków) i okres ich narastania (gwałtowny czy stopniowy). Badanie krtani specjalista wykonuje za pomocą lusterka krtaniowego (laryngoskopia pośrednia), badań endoskopowych (laryngoskopia bezpośrednia, stroboskopia), badań obrazowych (badanie radiologiczne, tomografia komputerowa, rezonans magnetyczny). Ze względu na charakter problemu (porażenie nerwów), wskazana jest również konsultacja neurologiczna.
Leczenie kompleksowe
Im szybciej wdrożone zostanie prawidłowe leczenie, tym większa szansa na maksymalnie dużą regenerację nerwów. Powrót czynności nerwu może trwać do ok. trzech miesięcy. Po tym okresie porażenie uważa się już za trwałe. Konieczne jest leczenie kompleksowe:
- farmakologiczne - z pomocą leków przeciwzapalnych, przeciwobrzękowych, mukolitycznych, kompleksu witamin z grupy B,
- fizjoterapeutyczne - inhalacje witaminowe, z olejków aromatycznych, jonoforeza, elektrostymulacja, diatermia (podgrzanie tkanek za pomocą pola magnetycznego, bądź elektrycznego),
- terapia manualna na krtani (dobrana i stosowana przez lekarza medycyny),
- rehabilitacja funkcji oddechowej, obronnej i głosu - należy zastosować już w pierwszych dniach wystąpienia objawów.
Jeśli powyższe metody zachowawcze nie przyniosą oczekiwanych efektów, po okresie 6-12 miesięcy pacjenci są kwalifikowani do leczenia chirurgicznego. Przy obustronnym porażeniu fałdów głosowych z niewydolnością oddechową może być konieczne wykonanie tracheotomii dla zabezpieczenia drożności dróg oddechowych. Stosuje się także zabiegi poszerzające szparę głośni (endoskopowe odwiedzenie i podwiązanie fałdu głosowego, usunięcie częściowe lub całkowite fałdu głosowego).
Autorka: Magdalena Frąckiewicz, specjalista otolaryngolog. Absolwentka Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego. Pracuje w Oddziale Klinicznym Otolaryngologii Dziecięcej i Pediatrii Samodzielnego Publicznego Dziecięcego Szpitala Klinicznego im. Józefa Polikarpa Brudzińskiego w Warszawie. Zajmuje się dziećmi i dorosłymi w zakresie leczenia zachowawczego i operacyjnego. Przyjmuje w poradni Otolaryngolodzy24.
