Gorączka - czy jest nam potrzebna? Czego dowodzi wyższa temperatura organizmu?
Gorączka to nasz naturalny mechanizm obronny przy wszelkiego rodzaju infekcjach i znak, że organizm ruszył do walki z zagrożeniem. Regulowaniem temperatury ciała zajmuje się podwzgórze. Na przegrzanie organizmu odpowiada rozszerzaniem naczyń krwionośnych i zwiększonym wydzielaniem potu. Dzięki temu mechanizmowi ciało zaczyna tracić ciepło. Gdy natomiast zbyt szybko się wyziębiamy, pojawiają się takie reakcje ciała jak: przyspieszenie przemiany materii, zwężenie naczyń krwionośnych (to wtedy bledniemy), gęsia skórka i lekkie drgawki mięśni - to wszystko ma służyć wytworzeniu dodatkowego ciepła i podniesieniu temperatury ciała.
Gdy nasz organizm zaczynają atakować chorobotwórcze drobnoustroje: bakterie, wirusy, grzyby czy też toksyny organizm zaczyna się bronić, podnosząc przy tej okazji temperaturę ciała. Ma to swoje uzasadnienie: okazuje się bowiem, że w wyższej temperaturze patogeny gorzej się namnażają. Natomiast komórki białkowe, które stają do walki, czyli limfocyty, są przystosowane do wyższych temperatur i najefektywniej działają w temperaturze od 37,5 do 38 stopni C.
Jaka powinna zatem być prawidłowa temperatura i kiedy mówimy o stanie podgorączkowym, a kiedy o gorączce? Temperatura ciała zależy od wielu czynników, w tym od wieku, płci, aktywności fizycznej osoby, a nawet od pory dnia. Trzeba zacząć tutaj od stwierdzenia, że temperatura ciała, wskazywana przez termometr, będzie się różnić w zależności od miejsca, w której jest mierzona. Pod pachą zazwyczaj termometr pokazuje temperaturę od 36-37 stopni C. Uznaje się, że stan podgorączkowy to wskazania od 37 do 38 stopni C. Następnie, wskazania termometru od 38 do 39°C oznaczają gorączkę umiarkowaną, a gdy przekroczą 39 stopni C mówimy już o wysokiej gorączce.
Jak zbić gorączkę i kiedy należy to robić?
Stan podgorączkowy oraz umiarkowana gorączka uznawane są za czynnik pożyteczny przy zwalczaniu infekcji. Natomiast wysoka temperatura, dochodząca do 39 stopni i powyżej staje się niebezpieczna dla organizmu. Taki stan wymaga przeciwdziałania. Zbyt wysoka temperatura jest dużym obciążeniem dla organizmu. Może spowodować, między innymi niewydolność krążenia, a wzrost temperatury powyżej 41,5 stopnia C oznacza uszkodzenie komórek nerwowych. Po przekroczeniu 42 stopni C następuje nieodwracalne zniszczenie białka.
Wysoka gorączka jest szczególnie niebezpieczna dla dzieci. Może naruszyć ich delikatny system nerwowy i układ krążenia oraz inne organy wewnętrzne. Dla dziecka temperatura powyżej 38,5 stopnia C jest już groźna i wymaga przeciwdziałania. Podobnie u kobiet w ciąży, starszych osób oraz u przewlekle chorych.
Jak zbić gorączkę?
Jeżeli temperatura ciała dziecka wzrosła powyżej 38,5 stopnia C należy szybko skonsultować się z lekarzem. U małych dzieci wysoka gorączka może wywołać tzw. drgawki gorączkowe, które trwają od kilku do kilkunastu minut. Trzeba wtedy położyć dziecko na boku, aby nie zachłysnęło się śliną. Nie wolno przytrzymywać dziecka na siłę, bo można mu w ten sposób tylko zaszkodzić. Trzeba zadbać, aby się o nic nie uderzało i lekko trzymać główkę. Nie wkładamy nic do buzi dziecka, bo może się tym zakrztusić. Po ustaniu ataku trzeba podać środki przeciwgorączkowe, ale tylko w postaci czopka.
W przypadku wysokiej gorączki u dziecka, można zastosować poniższe sposoby na obniżenie temperatury:
- kąpiel w wodzie nieco chłodniejszej, o 1-2 stopnie, niż ciało dziecka (w żadnym wypadku nie w zimnej)
- chłodne okłady na czoło, kark i łydki dziecka
- zdjęcie zbyt wielu okryć czy dodatkowych koców, ponieważ utrudnia to ochłodzenie ciała
- podać leki przeciwgorączkowe, takie jak paracetamol. Uwaga, do 12-tego roku życia nie wolno podawać dzieciom aspiryny. Grozi bowiem powikłaniami, takimi jak zespół Reya.
- temperatura w pomieszczeniu, w którym przebywa chory, powinna oscylować w okolicy 21-22 stopni C, a powietrze powinno mieć też odpowiednią wilgotność
W czasie gorączkowania dziecko musi dostawać duże ilości płynów, aby przeciwdziałać odwodnieniu. Temperaturę sprawdzamy co cztery godziny lub zawsze, gdy pojawią się u dziecka dreszcze, drgawki, przyspieszone tętno, czy zaburzenia świadomości.
Zbijanie temperatury u dorosłych jest równie ważne. Do interwencji powinna nas skłonić temperatura przekraczająca 39 stopni. Dorosłym trzeba podać wtedy lek przeciwgorączkowy. Można zastosować podobne czynności, jak w przypadku dzieci. Dla dorosłych osób istnieje ponadto więcej środków przeznaczonych do zbijania gorączki, w tym kwas acetylosalicylowy, czyli aspiryna.
Gorączka to tylko jeden z objawów choroby, toczącej się w organizmie. Oprócz infekcji mogą ją wywołać takie czynniki jak: choroby nowotworowe, choroby autoimmunologiczne, zła przemiana materii i szereg innych czynników fizjologicznych. Długo utrzymujący się stan podgorączkowy lub gorączka wymagają ustalenia pierwotnej przyczyny i leczenia.
