Tętniak aorty: przyczyny, objawy, leczenie

Tętniak aorty, czyli uwypuklenie tętnicy, powiększające średnicę naczynia krwionośnego o ponad połowę, dotyka najczęściej osoby ze zmianami miażdżycowymi lub zwyrodnieniowymi. Może być także uwarunkowany genetycznie. Ryzyko powstania tętniaka aorty rośnie z wiekiem. Do rozwoju tętniaka przyczynia się także palenie papierosów.

Tętniak aorty - co to oznacza?

Zacznijmy od przypomnienia, co to jest aorta. To główna tętnica w naszym ciele, której odgałęzienia rozprowadzają krew tętniczą do wszystkich narządów i tkanek. Rozpoczyna się w lewej komorze serca i najpierw nosi nazwę aorty wstępującej, następnie aorta zatacza łuk i zaczyna się najdłuższa jej część - aorta zstępująca, która z kolei dzieli się na część piersiową i część brzuszną aorty.

Aorta, wychodząca z serca, ma około 40 mm średnicy i stopniowo się zwęża. Powolne rozszerzanie się aorty jest normalne i spowodowane jest starzeniem się organizmu oraz utratą elastyczności naczyń krwionośnych i podnoszeniem się ciśnienia tętniczego. O tętniaku aorty mówimy, gdy w jakimś fragmencie dochodzi do jej poszerzenia o minimum 50 proc. Jest to proces, która przebiega "w ukryciu", to znaczy, że na początku nie daje żadnych objawów. Jednak powiększający się stale tętniak aorty to potencjalna bomba, ukryta w naszym ciele. Może bowiem dojść do pęknięcia nadmiernie powiększonego naczynia krwionośnego i wylania się krwi tętniczej do jamy ciała. Dochodzi wtedy do zagrożenia życia człowieka.

Tętniak aorty - przyczyny i typy tętniaków

Tętniak aorty jest powodowany głównie miażdżycą, nadciśnieniem tętniczym oraz urazami mechanicznymi. W niewielu przypadkach tętniaka aorty wywołują także choroby genetyczne, powodujące wadliwą budowę naczyń, takie jak zespół Marfana i zespół Ehlersa i Danlosa. Ponadto do rozwoju tętniaka aorty przyczyniają się niektóre choroby autoimmunologiczne: olbrzymiokomórkowe zapalenie tętnic i choroba Takayasu, choroby powodujące stany zapalne, czyli kiła, infekcyjne zapalenie wsierdzia, sepsa.

Ze względu na przyjmowany kształt tętniaki aorty mogą być workowate i wrzecionowate. Natomiast, biorąc pod uwagę lokalizację tętniaka, mówimy o tętniaku aorty piersiowej, tętniaku aorty brzusznej oraz o tętniaku piersiowo-brzusznym.

Jest jeszcze trzeci podział, na tętniaki aorty prawdziwe, czyli takie, w których nie doszło do przerwania ciągłości ściany naczynia krwionośnego, ale do jej uwypuklenia oraz tętniaki rozwarstwiające, gdy pęka wewnętrzna ścianka naczynia krwionośnego i krew przedostaje się między warstwy naczynia.

Tętniak aorty - czynniki ryzyka

Tętniak aorty dotyka częściej:

• osoby z zaawansowaną miażdżycą
• osoby z nadciśnieniem tętniczym
• mężczyzn po 55 roku życia oraz w podeszłym wieku
• osoby, które mają już w rodzinie przypadki tej choroby
• osoby palące papierosy
• chorych z tętniakami naczyń krwionośnych, zlokalizowanych poza aortą
• chorych z hipercholesterolemią rodzinną
• chorych z przewlekłą obturacyjną chorobą płuc
• osoby z zarostową chorobą tętnic
• osoby z chorobą niedokrwienną serca (choroba wieńcowa)

Tętniak aorty - objawy

Tętniak aorty piersiowej daje następujące objawy:

• silny przeszywający ból w klatce piersiowej i ból pleców
• duszność, kaszel, chrypka, zaburzenia połykania, krwioplucie
• nawracające zapalenia płuc
• obrzęk i zaczerwienienie szyi i twarzy, obrzęk rąk
• poszerzenie żył szyjnych i żył powierzchniowych klatki piersiowej

Tętniak aorty brzusznej może rozwijać się bez objawów i bywa wykrywany dopiero przy okazji badań USG. Objawia się najczęściej dopiero, gdy jest już duży i powoduje stały, gniotący ból w dole brzucha.

Natomiast pęknięcie tętniaka jest śmiertelnie groźne. Nagłe pękniecie tętniaka aorty powoduje ogromny, rozrywający ból w klatce piersiowej lub w brzuchu, spadek ciśnienia tętniczego, tachykardię (zbyt szybkie bicie serca), wstrząs, utratę przytomności.

Tętniak aorty piersiowej pęka zazwyczaj do jamy opłucnej, śródpiersia lub worka osierdziowego lub do przełyku, natomiast tętniak aorty brzusznej pęka do przestrzeni zaotrzewnowej, do jawy otrzewnej oraz do dwunastnicy.

Tętniak aorty - rozpoznanie i leczenie

Tętniaki aorty są trudne do wykrycia. Dochodzi do tego zazwyczaj przypadkowo, w trakcie innych badań. W celu zdiagnozowania tętniaka zleca się RTG klatki piersiowej, echokardiografię, USG przezprzełykowe, USG jamy brzusznej oraz angiografię. W przypadków mniejszych tętniaków konieczna jest wieloletnia obserwacja i monitorowanie stanu zdrowia. Duże tętniaki, grożące pęknięciem, są usuwane chirurgicznie, a w miejsce wyciętego fragmentu naczynia krwionośnego wszczepia się protezę z tworzywa sztucznego. Raczej nie operuje się tętniaków o średnicy mniejszej niż 4 cm. Przy tętniakach rozwarstwiających się zszywa się ścianki naczynia krwionośnego.

Przy tętniakach nieoperacyjnych leczy się zapobiegawczo choroby, bezpośrednio związane ze stanem tętnic, takie jak miażdżyca i nadciśnienie.