Jakie wyróżniamy rodzaje wstrząsu?
Podział kliniczny
Literatura medyczna wyróżnia następujące rodzaje wstrząsu:
- wstrząs hipowolemiczny - zdarza się na skutek dużej utraty krwi (krwotok) lub utraty płynu pozakomórkowego (oparzenia)
- wstrząs kardiogenny - spowodowany niewydolnością mięśnia sercowego (zawał) lub inną wadą serca
- wstrząs septyczny - gdy do krwioobiegu dostaną się endoksyny bakterii Gram(-) oraz Gram(+). W efekcie dochodzi do uszkodzenia wielu narządów, głównie przez cytokiny prozapalne (białka mające wpływ na pracę systemu immunologicznego) oraz do zaburzeń metabolicznych, spowodowanych przez rozsiane wykrzepianie śródnaczyniowe (patologiczne, kaskadowe krzepnięcie krwi, powodujące zatykanie małych naczyń krwionośnych)
- wstrząs anafilaktyczny - gwałtowna reakcja alergiczna (reakcja ze strony układu immunologicznego) lub niealergiczna na jakiś czynnik zewnętrzny
- wstrząs neurogenny - gdy w wyniku poprzecznego uszkodzenia rdzenia kręgowego dochodzi do przerwania komunikacji pomiędzy wyższymi piętrami ośrodkowego układu nerwowego a niższymi ośrodkami współczulnego układu nerwowego
Patofizjologiczny podział wstrząsu:
- wstrząs kardiogenny
- wstrząs hipowolemiczny
- wstrząs dystrybucyjny
- wstrząs obturacyjny
Objawy wstrząsu
- tachykardia (przyspieszenie akcji serca powyżej 100 uderzeń na minutę), z wyjątkiem wstrząsu neurogennego, który objawia się bradykardią (częstość bicia serca poniżej 60 uderzeń na minutę)
- skurczowe ciśnienie tętnicze wynosi poniżej 90 mmHg
- wydłużenie nawrotu włośniczkowego powyżej 2 s (tzw. nawrót kapilarny - rodzaj badania)
- skąpomocz lub nieoddawanie moczu
- spłycenie lub przyspieszenie oddechu
- splątanie (zaburzenia świadomości)
- uczucie lęku
Etapy wstrząsu
Wstrząs objawia się spadkiem ciśnienia krwi, a w konsekwencji spadkiem ukrwienia tkanek, niedotlenieniem komórek. Dzieli się na cztery etapy:
- wyrównanie - gdy organizm straci ponad 25 proc. krwi, zaczynają się uruchamiać mechanizmy kompensujące. Następuje wyrzut adrenaliny i noradrenaliny, naczynia krwionośne się obkurczają, a rytm serca przyspiesza. Na tym etapie pacjent czuje euforię. Powyższa się także próg bólowy.
- centralizacja - organizm koncentruje się na ochronie najważniejszych narządów, czyli serca, płuc oraz mózgu i stara się tam podtrzymywać krążenie, co w konsekwencji prowadzi do bladości skóry, oziębienia ciała, wystąpienia potów
- zmiany metaboliczne - pogłębiający się niedobór tlenu w komórkach prowadzi do sytuacji, w której mitochondria nie syntetyzują już ATP (organiczny związek chemiczny), dochodzi do tego dysfunkcja łańcucha oddechowego. W konsekwencji rośnie liczba uwalnianych wolnych rodników, które uszkadzają błonę komórkową. Niedotlenione komórki przechodzą na metabolizm beztlenowy. Powstaje kwas mlekowy prowadzący do kwasicy metabolicznej. Krew nie krąży wystarczająco szybko, aby usunąć te szkodliwe substancje z komórek. Ta faza zagraża poważnie życiu.
- faza nieodwracalna - dochodzi do krytycznego obniżenia ciśnienia tętniczego, bradykardii, agregacji (zlepiania się) erytrocytów, agregacji płytek krwi i wykrzepiania wewnątrznaczyniowego (DIC). Dochodzi do obrzęku płuc oraz skąpomoczu.
Jak możemy pomóc w razie wstrząsu?
- wezwać pogotowie ratunkowe
- sprawdzić funkcje oddechowe, w razie potrzeby wykonywać sztuczne oddychanie
- zapewnić wentylację
- spróbować zatamować krwawienie
- okryć pacjenta czymś ciepłym
