Odma opłucnowa - przyczyny odmy
Opłucna jest to cienka błona pokrywająca płuca z zewnątrz. Składa się z dwóch warstw, między którymi znajduje się niewielka ilość płynu surowiczego. Jedna z warstw opłucnej - opłucna trzewna - okala płuca, druga - opłucna ścienna - przylega do jam ciała. Przestrzeń między warstwami nosi nazwę jamy opłucnej. Opłucna ma za zadanie uławić pracę płuc przy oddychaniu. Do odmy dochodzi, gdy do jamy opłucnej dostanie się powietrze lub inny gaz.
Wyróżnia się dwa rodzaje odmy: odmę wewnętrzną, gdy do jamy opłucnej powietrze dostaje się ze środka ciała, bezpośrednio z płuc oraz odmę zewnętrzną, kiedy przez przebitą klatkę piersiową przedostaje się powietrze z zewnątrz.
Do odmy opłucnowej może dojść w wyniku uszkodzenia klatki piersiowej lub płuca. Dostanie się powietrza do jamy opłucnej powoduje, że płuco, w wyniku zwiększonego ciśnienia, nie jest w stanie prawidłowo napełnić się powietrzem. Powiększająca się odma stopniowo coraz bardziej naciska na płuco i może doprowadzić do wyłączenia połowy płuc z procesu oddychania. Dochodzi do niewydolności oddechowej. Taki stan wymaga szybkiej pomocy lekarskiej.
Odma opłucnowa bywa efektem wypadku, a także powikłaniem po zabiegach medycznych, takich jak biopsja płuca. Zdarza się także odma opłucnowa samoistna, szczególnie u osób ze schorzeniami płuc oraz u palących papierosy. Może zdarzyć się praktycznie w każdym wieku. Statystyki pokazują, że przypadki odmy opłucnowej zdarzają się cztery razy częściej u mężczyzn, niż u kobiet, a połowa przypadków to odma samoistna.
Odma opłucnowa - rodzaje
Odma opłucnowa (odma opłucna) dzieli się na:
- odmę opłucnową otwartą - otwór w klatce piersiowej pozostaje cały czas otwarty, płuco zapada się i zostaje wyłączone z funkcji oddychania. To stan zagrażający bezpośrednio życiu. Na tym etapie na ranę nakłada się tzw. opatrunek Ashermana - jałowy i uszczelniony z trzech stron kompres, który uniemożliwia przedostawanie się powietrza do wnętrza ciała, pozwala jednocześnie na pozbycie się nadmiaru z jamy opłucnowej. Później może być konieczne założenie drenażu.
- odmę opłucnową zamkniętą - gdy powietrze wtargnęło do jamy opłucnowej jednorazowo, a wejście powietrza do jamy opłucnowej zostało zamknięte. Dzieje się tak np. przy pęknięciu pęcherza rozedmowego przy chorobie płuc (rozedma) lub w wyniku przebicia jamy przez ciało obce albo żebro. Mała odma zamknięta nie wymaga leczenia, przy większej stosuje się drenaż opłucnej.
- odmę opłucnową prężną (zastawkową) - powietrze przedostaje się do jamy opłucnowej w wyniku pęknięcia małego fragmentu płuc. Wykonuje się w takim wypadku nakłucie opłucnej oraz zakłada drenaż.
Odma samoistna dotyka najczęściej szczupłych, wysokich chłopców i młodych mężczyzn, szczególnie, gdy palą papierosy. Do odmy samoistnej mogą doprowadzić takie choroby jak: zapalenie płuc, gruźlica, astma, mukowiscydoza, wady wrodzone układu oddechowego, rozedma płuc, rozstrzelenie oskrzeli. Odma samoistna dotyczy także wcześniaków.
Odma jatrogenna natomiast bywa efektem zabiegów w klatce piersiowej, takich jak biopsja, bronchoskopia, gastroskopia, nakłuwanie żyły centralnej i zabiegi chirurgiczne.
Odma opłucnowa - objawy
Odma opłucnowa objawia się bólem, dusznościami oraz kaszlem. Ból dotyczy jednej strony ciała, tej po której doszło do przebicia opłucnej. Bywają przypadki odmy opłucnowej, w której ból nie występuje. Może natomiast dojść do osłabienia i omdleń. Skóra staje się blada lub zasiniona, a oddech płytki i przyspieszony. Pacjent ma czasem kłopot z głośniejszym mówieniem. Odmie towarzyszy też przyspieszona akcja serca.
Odmę opłucnową rozpoznaje się po osłuchaniu przez lekarza klatki piersiowej oraz po wykonaniu prześwietlenia (RTG) klatki piersiowej, tomografii komputerowej lub USG.
Na czym polega leczenie odmy płucnej? Drenaż opłucnej
W przypadku niewielkiej odmy specjalne leczenie nie jest konieczne. Czasami wystarczy podanie tlenu, aby ułatwić oddychanie i samoistne wchłanianie się powietrza z jamy opłucnej. W przypadku większej odmy nadmiar powietrza odprowadza się przez weflon, wprowadzony do opłucnej przez klatkę piersiowa. Drenaż opłucnej polega na wprowadzeniu rurki o średnicy 0,5-1 cm i podłączeniu jej do urządzeń ssących oraz do tzw. zastawki wodnej, do której uchodzi powietrze. Urządzenie jest tak skonstruowane, że nie pozwala na zasysanie powietrza z powrotem do klatki piersiowej.
Taki dren pozostawia się w klatce piersiowej pacjenta zazwyczaj na kilka-kilkanaście dni. Zabieg wykonywany jest w znieczuleniu miejscowym.
Drenaż opłucnej powinien być, jeśli to możliwe, wykonywany na czczo. Pacjent zazwyczaj leży na boku lub na plecach z wyciągniętą za głowę ręką, aby poszerzyć przestrzenie międzyżebrowe, przez które wprowadzany będzie dren. Najczęściej zabieg wykonuje się po podaniu krótko działającego leku nasennego oraz przeciwbólowego. Znieczula się także miejsce wprowadzenia drenu. Chirurg wykonuje nacięcie, przez które dostaje się do opłucnej. Dren mocuje się do skóry za pomocą szwów.
Drenaż opłucnej niesie ze sobą ryzyko powikłań. Może dojść do uszkodzenia płuca, uszkodzenia nerwu międzyżebrowego lub do powstania krwiaka opłucnej. Zdarza się też tzw. odma podskórna, która nie jest groźna i szybko mija.
