Zapalenie opłucnej - objawy, diagnoza, leczenie

Zapalenie opłucnej pojawia się przede wszystkim u osób, które przechodziły zapalenie płuc, gruźlicę lub miały wykonywany zabieg chirurgiczny wymagający otwarcia klatki piersiowej. Dlaczego się rozwija, jak wygląda diagnoza i jak leczy się zapalenie opłucnej?

Jama opłucna to wąska szczelina, która znajduje się między opłucną płucną a opłucną ścienną. Pierwsza to błona, która pokrywa płuca, druga – wypełnia wewnętrzną ścianę klatki piersiowej. Wypełniona jest odrobiną płynu surowiczego, który podczas oddychania nawilża ocierające się o siebie blaszki opłucnej. Od góry jamę opłucną zamykają ściany klatki piersiowej wraz z żebrami, od dołu zaś przepona.

Zapalenie opłucnej to stan, w którym w jamie opłucnej gromadzi się znacznie więcej płynu, niż ten niezbędny do pracy układu oddechowego. Jego nadmiar utrudnia rozprężenie płuc i uniemożliwia prawidłową ruchomość klatki piersiowej, co niejednokrotnie prowadzi do niewydolności układu oddechowo-krążeniowego. W zależności od ilości płynu i jego rodzaju medycyna dzieli zapalenie opłucnej na cztery typy:

• suche (nazywane także włóknikowym, u niektórych pacjentów samoistnie się cofa lub przechodzi w zapalenie wysiękowe);
• wysiękowe (w tym przypadku płynu w opłucnej jest bardzo dużo);
• wysiękowe ropne (o tym rodzaju zapalenia mówi się, gdy dojdzie do zakażenia nagromadzonego w opłucnej płynu);
• wysiękowe krwotoczne.

Anatomia człowieka: płuca

W ogromnej większości przypadków gromadzenie się płynu w jamie opłucnej to powikłanie po zupełnie innych schorzeniu. Stan zapalny w tej wąskiej szczelinie pojawia się przede wszystkim u osób, które zmagały się z chorzeniami atakujące okoliczne struktury lub narządy. W grupie ryzyka znajdują się pacjenci leczeni z powodu:

• zapalenia płuc
• gruźlicy
• zatorowości płucnej
• nowotworu płuc

Czasem za zapaleniem otrzewnej stoi niewydolność serca, wątroby lub nerek. Niekiedy ma podłoże hormonalne i spowodowane jest zapaleniem trzustki lub innymi zmianami w obrębie układu pokarmowego. Może się pojawić także wskutek urazu klatki piersiowej z uszkodzeniem żeber. Niezwykle rzadko stan zapalny w jamie opłucnej jest samodzielnym schorzeniem. Wtedy jednak zajmuje przestrzeń między dwiema błonami i nie prowadzi do uszkodzenia miąższu płucnego.

Zapalenie opłucnej – objawy

Dolegliwości typowe dla zapalenia opłucnej zazwyczaj pojawiają się nagle. Chorzy skarżą się przede wszystkim na kłujący ból w klatce piersiowej, który nasila się podczas wdechu. Pacjenci nie mogą głęboko i swobodnie oddychać. Podobnie dzieje się przy kichaniu, kaszlu, skłonach czy próbie skręcenia klatki piersiowej. Ból znika, gdy chory wstrzymuje oddech lub położy na chorej stronie.

Dodatkowo przy zapaleniu opłucnej mogą pojawić się kaszel suchy, stan podgorączkowy lub gorączka. Jeśli pomiędzy opłucną a ścienną zaczyna przybywać płynu pojawiają się duszności, oddech staje się płytki i przyśpieszony. Czasami pacjenci nadmiernie pochylają się na bolącą stronę, a zajęta część klatki piersiowej podczas oddychania praktycznie się nie porusza. U niektórych pacjentów pojawiają się także poty.

Zapalenie opłucnej – diagnostyka

Sama analiza objawów to czasem za mało. Zazwyczaj, aby mieć pewność co jest przyczyną problemów z oddychaniem konieczne jest wykonanie badań. W pierwszej kolejności lekarz po osłuchaniu pacjenta zleca badanie krwi (pozwala stwierdzić, czy w organizmie toczy się stan zapalny) oraz prześwietlenie klatki piersiowej. Czasem, jeśli rtg budzi wątpliwości („wyłapuje” płyn tylko wtedy jest go więcej niż 100 ml), konieczne może być usg lub tomografia komputerowa (dwa pozostałe badania są dużo bardziej czułe, dodatkowo tomografia pozwala oceniać czy pojawiły się nacieki oraz czy i jak duże są zmiany w miąższu płuca). Jednak kluczowy przy diagnozowaniu zapaleniu opłucnej jest punkcja jamy opłucnej, czyli pobranie i analiza na gromadzonego w niej płynu.

Pobrany materiał ocenia się m.in. pod kątem pH, zapachu, koloru, obecności leukocytów czy poziomu glukozy. Jeśli badanie wykazuje, że płyn ma charakter zapalny, sprawdza się skład białych krwinek oraz zleca testy na obecność bakterii tlenowych, beztlenowych oraz badanie cytologiczne w kierunku gruźlicy i grzybów.

Zapalenie opłucnej – leczenie

Leczenie zapalenia opłucnej zależy przede wszystkim od tego, co doprowadziło do gromadzenia się płynu. Dopiero wtedy wprowadza się postępowanie, które ma za zadanie wyleczyć lub przynajmniej opanować chorobę podstawową. Jednak, w pierwszej kolejność, kiedy obecność płynu w jamie opłucnej zostanie potwierdzona, bez względu na przyczynę, konieczne jest odciągnięcie płynu i oczyszczenie przestrzeni między błonami. Zazwyczaj stosuje się nakłucie oraz drenaż. Dodatkowo chorym zaleca się, aby kładli się na zdrowym boku z wałkiem pod klatką piersiową. W niektórych przypadkach znaczną ulgę przynoszą też ćwiczenia oddechowe.

Bardzo często w leczeniu zapalenia opłucnej konieczne jest podanie antybiotyków. Jeśli w płynie wykryto bakterie sięga się po tzw. leczenie celowane, czyli lek podawany jest bezpośrednio do jamy opłucnej i nie musi przechodzić przez cały organizm. Taka forma leczenia jest nie tylko bardziej skuteczna, ale i bezpieczniejsza dla pacjenta.

To również może cię zainteresować:

• Bezobjawowe zapalenie płuc - jak rozpoznać i leczyć?
• Gruźlica: objawy, leczenie, profilaktyka
• Choroby płuc - objawy, diagnoza, leczenie