Infekcje skórne towarzyszą nam niemal od pierwszych dni życia. Wprawdzie nowoczesne środki higieniczne i delikatne kosmetyki zmniejszyły liczbę przypadków pieluszkowego zapalenia skóry, to wciąż się zdarza. Wraz z epidemią alergii przybyło dzieci cierpiących na atopowe zapalenie skóry, wyjątkowo uciążliwe i nieraz oporne na leczenie.
Choroby zapalne skóry zazwyczaj nie zagrażają życiu (chyba, że są przede wszystkim objawem innego problemu zdrowotnego), ale znacznie obniżają jakość życia i codzienne funkcjonowanie. Powszechne, coraz lepiej poznane - nie nadają się jednak do samodzielnej diagnostyki i leczenia.
Infekcje skórne - najczęstsze przyczyny
Diagnozowanie chorób skóry trzeba pozostawić specjaliście - najczęściej zajmuje się tym dermatolog, chociaż zdarza się, że kieruje pacjenta do innego lekarza, gdy podejrzewa, że zmiana skórna (zaczerwienienie, pokrzywka, rumień, wyprysk, ropień, etc.) ma pierwotne źródło poza płaszczem ochronnym.
Zmiany skórne bywają wysoce zaraźliwe, są bardzo do siebie podobne (zwłaszcza dla laika), a mogą sygnalizować poważny problem ze zdrowiem. Zatem: gdy się pojawią i nawet wydaje się nam, że doskonale wiemy, co jest przyczyną, należy to skonsultować z lekarzem. Wyjątkiem są choroby przewlekłe, nawracające, chociaż i wtedy, każde zaostrzenie lub zmiana charakteru nieprawidłowości jest wskazaniem do konsultacji.
W przypadku infekcji skórnych główne przyczyny ich powstawania to:
- zakażenie bakteryjne
- zakażenie wirusowe
- zakażenie grzybicze
- alergia.
Czasem, nawet przy powszechnych chorobach skórnych, jak łojotokowe zapalenie skóry (kojarzone głównie z wiekiem dojrzewania, ale zdarza się nawet u niemowląt i osób dorosłych), nie wiemy tak do końca, skąd się bierze. Uważa się, że wyprysk łojotokowy to skutek wzmożonej aktywności gruczołów łojowych oraz nieprawidłowego składu produkowanego przez nie łoju. Wciąż jednak nie ma na to jednoznacznych dowodów.
Łojotokowe zapalenie skóry (ŁZS) zapewne wiąże się też z zaburzeniami odporności, a zaostrzeniu problemów sprzyja stres, niewłaściwa dieta, zanieczyszczenie środowiska, nieodpowiednia higiena czy zaburzenia hormonalne.
Infekcje bakteryjne skóry - najczęstsze schorzenia
Wśród dość częstych schorzeń na tle bakteryjnym są dwa wywoływane przez gronkowce: zapalenie mieszków włosowych i czyraki. Zapalenie mieszków włosowych ma dość łagodny przebieg. W ujściu mieszka włosowego tworzy się krosta z włosem na szczycie, a dolegliwości to głównie swędzenie i pieczenie, czasem ból okolicy krosty. Leczenie najczęściej ogranicza się do stosowania witamin z grupy B i witaminy C oraz przemywania skóry łagodnym środkiem odkażającym (kiedyś spirytusem salicylowym, dziś np. octenidyną).
Czyraki zaczynają się podobnie, jednak atak gronkowców powoduje martwicę mieszka włosowego, gruczołu łojowego lub potowego. Obumarłe tkanki zostają wydalone w postaci czopa martwiczego. Może dojść do nacieku lub ropowicy otaczających tkanek. Silny ból, a na skórze gorący guzek, pokryty zaczerwieniona skórą - to cechy charakterystyczne czyraka. Gdy guzek pęka, wydobywa się z niego ropa, a potem martwe tkanki.
Uwaga, czyrak w zasadzie może zrobić się każdemu, ale często skłonność do nich maja osoby chorujące na cukrzycę. Jeśli robią ci się czyraki, trzeba skontrolować cukier.
Czyrak gromadny, czyli kilka guzków naraz i towarzyszące im nacieki zapalne, to sygnał, że albo szczep gronkowca jest wyjątkowo zjadliwy (i być może oporny na leczenie), albo układ immunologiczny (odpornościowy) chorego nie pracuje sprawnie. Z infekcjami bakteryjnymi, także skóry, zwykle trzeba rozprawić się za pomocą antybiotyków. W przypadku czyraka gromadnego bywa wskazane leczenie szpitalne, by uniknąć uogólnionego zakażenia.
Inne bakteryjne infekcje skórne:
- Naciek zapalny - towarzyszy mu gorączka, złe samopoczucie, powiększenie węzłów chłonnych, a na samej skórze pojawia się obrzęk i przekrwienie tkanek z charakterystyczną galaretowatą zawartością. Leczenie to antybiotykoterapia środkami o szerokim spektrum działania i okłady wysychające
- Ropowica - to także częsty skutek ataku gronkowców, ale i paciorkowców.
Choroba nieco przypomina naciek, ale obrzęk jest twardszy i sięga głębszych tkanek - w obrębie zmian chorobowych tworzą się drobne zbiorniki ropy. Najczęściej konieczna jest interwencja chirurgiczna (nacięcie zmiany i oczyszczenie). - Ropień nie jest zmianą rozlaną. Wyraźnie część zmieniona chorobowa jest "odcięta od reszty". Tworzy się jama wypełniona ropą, wykazująca cechy nacieku zapalnego - ból gorączka, silne zaczerwienienie (czasem zasinienie) okolicy. Ropnie czasem tworzą się po zapaleniu piersi u młodych matek. Generalnie zmiany dotyczą kończyn. Ropnie leczy sie jak wcześniejsze problemy (antybiotyki, okłady), ale dopiero po nacięciu i "uwolnieniu" ropy.
- Róża (czasem mylona z różyczką, a to zupełnie inna choroba) to ostre zapalenie skóry i tkanki podskórnej wywołane przez paciorkowce. rzadko występuje samodzielnie - zwykle to kolejny atak mikrobów przy powikłanym przebiegu innej infekcji. Najbardziej charakterystycznym objawem róży są, rozwijające się początkowo w głębszych warstwach, bolesne, wyraźnie odgraniczone czerwone plamy. Bardzo szybko zaczynają pokrywać całe ciało, szczególnie skórę twarzy i kończyn dolnych. Pojawieniu się zmian skórnych towarzyszy bardzo wysoko gorączka, może ona sięgać nawet 40 stopni, złe samopoczucie, ogólne osłabienie oraz dreszcze. Obok leczenia miejscowego, czyli okładów oraz maści steroidowych łagodzących ból niezbędna jest antybiotykoterapia. Zazwyczaj trwa ona nie dłużej niż siedem dni.
- Zastrzał, czasem zaliczany do ropowic, to ropne zapalenie tkanek palców. Zakażenie może dotyczyć skóry, tkanki podskórnej, kości i stawów. Szczególną odmiana zastrzału jest tzw. ropień klepsydrowaty powstały z połączenia dwóch lub więcej komór wąską przetoką. Charakterystycznym objawem jest rwący, pulsujący ból palca, który nasila się przy opuszczeniu dłoni. Skóra jest obrzęknięta i zaczerwieniona, a obrzęk może przechodzić na stronę grzbietowa ręki (początkowo obejmuje stronę dłoni). Pojawiają się dreszcze i gorączka. Leczenie polega na nacięciu i opróżnieniu zbiornika z ropy, konieczne jest też podanie antybiotyku.
- Zanokcica to ropne zapalenie wału paznokciowego, często po źle wykonanym zabiegu kosmetycznym. Pojawia się silny, rwący ból, wał paznokciowy jest obrzmiały i bolesny, zaczerwieniony z widoczną, prześwitującą przez skórę ropą. Leczenie polega na nacięciu i opróżnieniu ropy.
Zapalenie ropne skóry może obejmować w zasadzie każdy jej odcinek, gdy jest nadkażeniem po wcześniejszej infekcji, np. wirusowej czy w miejscu podrażnionym alergicznie, po oparzeniu, itp.Każde przerwanie ciągłości skóry sprzyja zakażeniom bakteryjnym.
Wirusowe zapalenia skóry
Infekcje skórne o podłożu wirusowym dotyczą osób w każdym wieku. Zakazić można się w zasadzie wszędzie. Najczęściej leczenie jest zachowawcze (trzeba poczekać, aż problem minie, prowadząc oszczędzający tryb życia). Czasem wskazane są leki przeciwwirusowe, blokujące namnażanie wirusa.
Najczęściej infekcja skórna wirusowa wywołana jest przez wirusa opryszczki zwykłej. Na drugim miejscu rządzi tandem: półpasiec, czyli ospa wietrzna reaktywacja i sama ospa wietrzna, dalej brodawczak i mięczak zakaźny.
Opryszczka powoduje zmiany skórne okolic ust (HSV typ1), a także narządów płciowych (HSV typ 2). Jej charakterystycznym objawem są pęcherzyki wypełnione płynem surowiczym, bolesne i nieestetyczne, gdy pękają.
Opryszczka zasadniczo nie jest ciężkim schorzeniem. Bywa jednak bardzo niebezpieczna dla noworodków, gdy dojdzie do zakażenia od matki typem drugim, a także pierwszym, jeśli to pierwszy kontakt z wirusem ciężarnej.
HSV zostaje w organizmie. Jego ponowny atak oznacza zazwyczaj spadek odporności.
Ospa wietrzna uchodzi za tak łagodną chorobę wirusową, że jeszcze kilka lat temu rodzice organizowali przyjęcia, na których dzieci miały się wzajemnie zakażać VZV (Herpes virus varicellae). Tymczasem: rzadko, ale VZV prowadzi do powikłań, nawet zagrażających życiu, powoduje ciężkie, brzydko gojące sie zapalenie skóry, a co gorsza pozostaje w organizmie w postaci przetrwalnikowej i może ponownie zaatakować nawet po wielu latach, ale tym razem w formie bolesnego półpaśca, objawiającego się choćby neuralgią (silnym przewlekłym bólem) i krostkami nieco przypominającymi te, które powstają podczas ospy wietrznej. Zasadnicza różnica polega jednak na tym, że wypryski pojawiają się blisko siebie, tworząc "rozlane" plamy. Zazwyczaj obejmują twarz, szyję, czasem klatkę piersiową. Charakterystyczne jest ich położenie po jednej stronie ciała (stąd nazwa choroby). Nerwobóle mogą się utrzymywać nawet parę miesięcy, dlatego półpaścowi i ospie wietrznej warto zapobiegać. Skutecznym sposobem jest szczepionka, w Polsce na razie zalecana, a nie obowiązkowa. Otrzymują ją bezpłatnie dzieci chodzące do żłobka i podobnych instytucji.
Mięczak zakaźny najczęściej atakuje dzieci i młodzież. Objawy mięczaka zakaźnego to guzki o gładkiej powierzchni z centralnym wgłębieniem. Zmiany lokalizują się głównie na twarzy, rękach i narządach płciowych. U dzieci wirusowe zapalenie skóry na podłożu mięczaka zakaźnego może nastąpić na basenie, w publicznej toalecie czy po prostu podczas wspólnej zabawy.
Zmiany wywołane przez mięczaka zakaźnego zwykle ustępują samoistnie w ciągu kilku miesięcy. Jednak z uwagi na łatwość zakażania innych, warto podjąć leczenie, które może odbywać się na kilka sposobów. Jeśli guzki pojawiające się na skórze i/lub narządach płciowych są duże, a także jest ich sporo, lekarz może zdecydować o wdrożeniu leczenia zabiegowego. Zalicza się do niego
- elektrokoagulację
- łyżeczkowanie
- laseroterapię laserem CO2
- krioterapię
- leczenie chirurgiczne
Brodawczak ludzki, czyli HPV, często powoduje infekcje skórne okolic intymnych i tak jest kojarzony, ale niesłusznie. Do infekcji dochodzi na skutek bezpośredniego kontaktu z zakażoną osobą. Ponadto do zakażenia może dojść przy wspólnym użytkowaniu basenów czy łazienki. Wirus brodawczaka powoduje intensywne namnażanie się komórek naskórka z wytworzeniem charakterystycznych brodawek. Lokalizacja wirusowego zapalenia skóry wywołanego tym objawem jest różna – w dowolnym miejscu na ciele. Wirus HPV ma wiele podtypów, z czego kilka jest tzw. onkogennych, czyli prowadzących do rozwoju nowotworu. Brodawki wirusowe są bardzo zakaźne. Może dochodzić nie tylko do zakażania osób z otoczenia, ale również do przenoszenia brodawek na własnym ciele.
Infekcje skórne wywoływane przez grzyby
Grzybicą skóry łatwo się zarazić (zarodniki mogą być na ubraniach, podłodze, zwierzęciu, drugiej osobie), a raz pozornie wyleczona ma skłonność do nawrotów. Chorobotwórczych grzybów jest wiele. Najczęściej wywołują ją dermatofity rodzaju:
- Trichophyton (ponad połowa wszystkich zakażeń),
- Microsporum
- Epidermophyton.
Czynnikami zwiększającym ryzyko zakażenia są obniżona odporność, zaburzenia hormonalne, zaburzenia rogowacenia skóry, choroby układowe, np. cukrzyca czy niewydolność krążenia, a także stosowanie leków steroidowych, antybiotyków. Dodatkowo przyczynia się korzystanie z publicznych basenów, pryszniców, sauny, dlatego tak ważne jest noszenie klapek i używanie przeciwgrzybiczych preparatów profilaktycznych (dostaniesz je w aptece).
Grzybica skóry objawia się okrągłymi, rumieniowymi zmianami, które są wyraźnie odgraniczone od otoczenia. Obrzeże zmiany jest silnie czerwone, ze złuszczaniem, grudkami i krostami. Z kolei środkowa część zmiany sprawia wrażenie zdrowiejącej skóry. Grzybica najłatwiej się rozsiewa, gdy drapiesz zmiany skórne.
Nie wierz, że grzybicę skutecznie zwalczysz lekami bez recepty. Trzeba zrobić badanie mykologiczne, by określić gatunek chorobotwórczego grzyba i pozwoli lekarzowi dobrać odpowiedni lek. Objawy podobne do grzybicy daje wiele innych chorób, choćby zapaleń o charakterze autoimmunologicznym.
Alergiczne zapalenie skóry
Wysypka jest najczęstszym i najbardziej charakterystycznym objawem alergii skórnej. To właśnie głównie jej rodzaj decyduje, o jakim typie alergii skórnej mówimy, chociaż poszczególne rodzaje alergii skórnych charakteryzują jeszcze inne symptomy, a samo pojawienie się problemu nie musi być ze skórą bezpośrednio związane.
Trzy najważniejsze alergiczne problemy skórne to:
- wyprysk alergiczny
- pokrzywka
- AZS (atopowe zapalenie skóry).
Klasyczna infekcją jest ta trzecia sytuacja, ale należy pamiętać, że generalnie alergia jest reakcją zapalną (chociaż nieuzasadnioną).
Alergia skórna przede wszystkim wiąże się z uciążliwymi dolegliwościami, jak świąd i pieczenie skóry, pojawianie się na niej zmian w postaci grudek, plam, zaczerwienienia, ale także suchość skóry, jej łuszczenie, zgrubienia, wreszcie pękanie i sączenie płynu. Naruszona struktura naszego płaszcza ochronnego grozi ostrymi i przewlekłymi stanami zapalnymi. Konieczne jest regularne, kompleksowe leczenie. Doraźne środki z apteki są skuteczne, ale nie chronią przed powikłaniami.
Czytaj wszystko o alergii skórnej: rodzajach, objawach, leczeniu
Erytrodermia - częściej męska sprawa
Trudno erytrodermię zaliczyć do powyższych kategorii, dlatego warto poświęcić jej trochę miejsca osobno. Erytrodermia (ED) nazywana jest też złuszczającym zapaleniem skóry. Nie stanowi ona odrębnej jednostki chorobowej. Jest zespołem objawów, który może być manifestacją wielu schorzeń.
Erytrodermia częściej dotyka mężczyzn niż kobiety (stosunek wynosi ok. 3:1) i atakuje zwykle po 40. roku życia. Z pewnością ma charakter zapalny. Nie znamy jednak jej pierwotnej przyczyny (jedynie domyślamy się czynników wyzwalających objawy). Najważniejszą cechą jest uogólnione zaczerwienienie skóry, pokrywające ponad 90 procent jej powierzchni. Zwykle towarzyszy jej intensywne złuszczanie, które pojawia się kilka dni po zaczerwienieniu.
Przedłużająca się ertytrodermia może prowadzić do zaburzeń w obrębie przydatków skóry, czyli:
- wypadają włosy,
- pojawiają się prążkowania i grubienia paznokci,
- obrzęk powiek, który powoduje tzw. ektropion, czyli wywinięcia się dolnej powieki na zewnątrz,
- zaburzenia pigmentacji, przypominające bielactwo.
Przykładowe czynniki wyzwalające to:
- leki chemioterapeutyczne, przeciwgrzybicze, antybiotyki,
- choroby (przykładowo: łuszczyca, AZS, pęcherzyca, rumień wielopostaciowy).
Objawy erytrodermii mogą być skórną manifestacją chorób nowotworowych, a w szczególności złośliwych rozrostów układu krwiotwórczego - chłoniaków i białaczek. Inne nowotwory, którym może towarzyszyć, to m.in: rak płuc, rak odbytnicy lub rak jajowodu.
Chorzy prezentujący ciężkie objawy erytrodermii często wymagają leczenia szpitalnego. Wszyscy wymagają złożonego leczenia przeciwzapalnego, koncentrującego się głównie na łagodzeniu dolegliwości.
