Więcej na temat zdrowia na głównej stronie Gazeta.pl
Trzustka - jaką rolę pełni w organizmie
Na początek kilka zdań o trzustce i funkcji, jaką pełni. Trzustka to narząd ulokowany w górnej części jamy brzusznej, w tzw. nadbrzuszu, nieco na lewo od kręgosłupa. Leży pomiędzy kręgosłupem a żołądkiem, sąsiaduje ze śledzioną i dwunastnicą. To do dwunastnicy uchodzi przewód trzustkowy główny, dostarczający tak zwanych soków trzustkowych do początkowego odcinka jelit. Z anatomicznego punktu widzenia trzustka składa się z głowy, trzonu oraz ogona.
Narząd pełni dwie różne funkcje. Po pierwsze, jest narządem wewnątrzwydzielniczym, który produkuje hormony, takie jak glukagon (antagonista insuliny) i insulina oraz somatostatyna. Regulują poziom glukozy we krwi, a glukagon ponadto pomaga w trawieniu cukrów, tłuszczy i białek. Te hormony wytwarzane są przez specjalne komórki trzustki - Alfa, Beta i Delta - występujące w skupiskach zwanych wyspami Langerhansa. Tego typu komórek jest w trzustce około miliona.
Trzustka pełni ponadto drugą ważną funkcję. Jest mianowicie narządem zewnątrzwydzielniczym - wydziela soki trawienne wprost do jelita cienkiego. Pęcherzyki trzustkowe, produkujące enzymy trawienne, stanowią ponad 80 proc. całej masy narządu. Mamy trzy typy enzymów trzustkowych. Najwięcej jest enzymów proteolitycznych. Są to: trypsyna, chymotrypsyna, karboksypeptydaza A i B oraz elastaza. Odpowiadają za trawienie białka. Enzymem glikolitycznym, który rozkłada cukry, jest alfa-amylaza. Trzecią grupą są enzymy lipolityczne trawiące tłuszcze (lipaza).
Choroby zapalne trzustki
Najczęściej mamy do czynienia z ostrym lub przewlekłym zapaleniem trzustki. Trzecie niezwykle groźne schorzenie tego narządu to rak trzustki. Ta choroba ma pewną charakterystyczną cechę: początkowe objawy łatwo jest przeoczyć. Dopiero ból uświadamia nam, że coś się z nami niedobrego dzieje. Leczeniem schorzeń trzustki zajmuje się lekarz-gastrolog, dlatego w razie podejrzeń, że doskwiera nam trzustka, tam kierujmy swoje kroki. Jakie są objawy niedyspozycji trzustki na które powinniśmy zwrócić uwagę?
Ostre zapalenie trzustki - objawy
Ostre zapalenie trzustki rozwija się w wyniku zaburzeń czynności zewnątrzwydzielniczej narządu, gdy mechanizmy hamujące lub stabilizujące aktywność enzymów w pęcherzykach trzustkowych źle funkcjonują. Dochodzi wówczas do aktywacji enzymów jeszcze w obrębie narządu (a nie dopiero w jelitach) i trzustka jest dosłownie trawiona.
Samotrawienie trzustki i okolicznych tkanek prowadzi do powstania stanu zapalnego i nieodwracalnego zniszczenia tych komórek oraz ścianek okolicznych naczyń krwionośnych. Uwaga, jeżeli dojdzie do perforacji naczynia krwionośnego w obrębie trzustki i układu pokarmowego, grozi nam wewnętrzny krwotok.
Miejscowy ostry stan zapalny może przejść w stan zapalny uogólniony, czyli objąć cały organizm. Istnieje wówczas niebezpieczeństwo rozwoju prowadzącej do zgonu niewydolności wielonarządowej. Co dziesiąte ciężkie ostre zapalenie trzustki kończy się śmiercią.
Co wyzwala ostre zapalenie trzustki? W około 80 proc. przypadków to następstwo kamicy żółciowej lub wypicia nadmiernej dawki alkoholu. Inne przyczyny ostrego zapalenia trzustki to: wrodzone wady rozwojowe narządu, niektóre leki, hiperlipidenia, urazy jamy brzusznej, mutacje genów związanych z aktywacją enzymów trzustkowych, a także powikłania po ECPW, czyli endoskopowej cholangiopankreatografii wstecznej. Co dziesiąty przypadek ostrego zapalenia trzustki zdarza się jednak z przyczyn dotąd nierozpoznanych (tak zwane idiopatyczne ostre zapalenie trzustki).
Objawy, których nie wolno zignorować:
- najważniejszy objaw to ból brzucha, który pojawia się nagle, jest silny, uporczywy (trwa wiele godzin, dzień i więcej), stopniowo ale stale przybiera na sile. Zlokalizowany jest w nadbrzuszu i może promieniować we wszystkich kierunkach (najczęściej w stronę kręgosłupa). Wiele osób ma uczucie, jakby ból opasowywał im całe ciało.
- nudności, wymioty (które nie przynoszą ulgi) - często
- gorączka (często)
- przyspieszona praca serca (często)
- wzmożone napięcie powłok brzusznych (często)
- zaburzenia świadomości (rzadko)
- obniżenie ciśnienia (rzadko)
- spadek częstości wydalania moczu (rzadko)
- duszności (rzadko)
- zaczerwienienie twarzy, krwawe plamy wokół pępka lub w okolicy lędźwiowej (rzadko)
- żółtaczka (pojawia się u około 30 proc. chorych)
Przewlekłe zapalenie trzustki (PZT) - objawy
Przewlekły proces zapalny prowadzi do postępującego, nieodwracalnego zniszczenia trzustki (zwłóknienia) i niewydolności zewnątrz- i wewnątrzwydzielniczej. Przyczyną przewlekłego zapalenia trzustki pozostaje przede wszystkim alkoholizm (trzy czwarte przypadków), a także palenie tytoniu, przewlekła niewydolność nerek, nadczynność przytarczyc. Pozostałe przyczyny to: wady rozwojowe trzustki, pourazowe lub nowotworowe zmiany w trzustce, które powodują kłopoty z odpływem soku trzustkowego, powikłanie po ostrym zapaleniu trzustki. PZT może mieć ponadto związek z innymi chorobami, takimi jak mukowiscydoza oraz kamica żółciowa.
Jedną z postaci PZT jest autoimmunologiczne zapalenie trzustki. (choroby autoimmunologiczne to właściwie choroby układu immunologicznego, wynikające z jego nadaktywności, niewłaściwego funkcjonowania - system odpornościowy przez pomyłkę atakuje i niszczy własne tkanki).
Objawy przewlekłego zapalenia trzustki:
- przewlekłe bóle brzucha - w nadbrzuszu, promieniujące w stronę do pleców. Bóle pojawiają się po obfitych posiłkach lub po spożyciu alkoholu.
- wzdęcia brzucha, uczucie pełności
- wymioty
- biegunka
- niekiedy żółtaczka
- utrata masy ciała, niedożywienie
- wyniszczenie organizmu
- nietolerancja pokarmów tłuszczowych, tzw. stolce tłuszczowe
- w zaawansowanej postaci PZT choremu grozi cukrzyca
