Pałeczka Pfeiffera (Haemophilus influenzae) - bakteria atakująca układ oddechowy
Pałeczka Pfeiffera (Haemophilus influenzae) to gram-ujemna bakteria, która zagraża układowi oddechowemu i odpowiada między innymi za zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych u najmłodszych dzieci. Po raz pierwszy opisał tę bakterię niemiecki lekarz i bakteriolog Richard Pfeiffer w 1892 roku i na jego cześć nazwano ją pałeczką Pfeiffera. Polska nazwa bakterii to pałeczka grypy.
Początkowo sądzono, że to ta bakteria wywołuje grypę, stąd ta myląca nazwa łacińska - influenzae, znajdowano ją bowiem w zwłokach osób, które zmarły w czasie epidemii grypy pod koniec XIX wieku (W 1933 roku odkryto, że w rzeczywistości grypa jest chorobą wirusową).
Istnieje sześć różnych podtypów tej bakterii, różniących się budową otoczki. Istnieją zatem bakterie Haemophilus influenzaea b, c, d, e oraz f. Najczęściej atakuje nas typ b oraz szczepy bezotoczkowe.
Patogen przenosi się drogą kropelkową przy bliskim kontakcie z zakażoną osobą, wyłącznie między ludźmi. Można się także zakazić przez bezpośredni kontakt z wydzielinami lub wydalinami chorego.
Pałeczka Pfeifera może wywołać takie choroby jak:
- zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych (zwykle u dzieci w wieku poniżej sześciu lat)
- zapalenie ucha środkowego
- zapalenie zatok
- zapalenie nagłośni
- zapalenie tkanki podskórnej
- przewlekłe zapalenie oskrzeli
- zapalenie płuc
- bakteriemię (powodują ją szczepy otoczkowe)
Pałeczka Pfeifera typu b (Hib) atakuje przede wszystkim dzieci. Natomiast szczepy bezotoczkowe są źródłem zakażenia błon śluzowych także u dorosłych ludzi.
Pałeczka Pfeiffera (Haemophilus influenzae) - najbardziej zjadliwe szczepy
Niemal 75 procent zdrowych dorosłych osób ma w górnych drogach oddechowych pewną ilość szczepów tej bakterii, należących do podtypu otoczkowego. Nie chorują, ale mogą stać się źródłem zakażenia małych dzieci i dorosłych.
Haemophilus influenzae typu b (Hib) potrafi po przeniknięciu z układu oddechowego do krwi dotrzeć do innych miejsc w organizmie, takich jak opony mózgowo-rdzeniowe, stawy i kości i wywołać zapalenie tkanek. To szczególnie groźna bakteria. Ten podtyp posiada bowiem specjalną polisacharydową otoczkę, która chroni bakterię przed fagocytami (komórkami żernymi), wysyłanymi przez układ immunologiczny w celu zwalczenia infekcji.
Natomiast bezotoczkowe Haemophilus influenzae powodują głównie zapalenia błon śluzowych, w tym zapalenie oskrzeli czy zatok lub ucha środkowego.
Pałeczka Pfeiffera (Haemophilus influenzae) typu b (Hib, pałeczka hemofilna typu b)
Ten podtyp bakterii atakuje głównie małe (i nie zaszczepione) dzieci od szóstego miesiąca życia do szóstego roku, czyli w czasie gdy dzieci mają najniższy poziom przeciwciał w organizmie. Bakteria powoduje szczególnie niebezpieczne dla dzieci zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, zapalenie nagłośni, zakażenie może skończyć się nawet sepsą.
Objawy zakażenia opon mózgowo-rdzeniowych bakterią Haemophilus influenzae typu b:
- gorączka
- sztywność karku (dziecko nie może przyciągnąć głowy do piersi)
- drgawki
- porażenie połowiczne
- postępujące otępienie
Zakażenie nagłośni bakterią Haemophilus influenzae typu b wywołuje groźne nawet dla życia zapalenie, a szybki postęp choroby prowadzi do zwężenia światła górnych dróg oddechowych. Choroba występuje częściej u dzieci w wieku od dwóch do siedmiu lat.
Objawy bakteryjnego zapalenia nagłośni:
- ból gardła
- gorączka
- zaburzenia połykania
- zaburzenia oddychania
- ślinotok
U małych dzieci Haemophilus influenzae typu b może ponadto spowodować zapalenia tkanki łącznej, głównie w okolicy szyi i głowy. Zaatakowane przez bakterię miejsca zmieniają kolor na niebieskoczerwony.
Inne choroby wywoływane przez Haemophilus influenzae typu b to zapalenie płuc, a także zapalenie szpiku kostnego, stawów, osierdzia, tkanki łącznej oczodołu, gałki ocznej oraz układu moczowego.
Pałeczka Pfeiffera (Haemophilus influenzae) - przyczyna bakteryjnego zapalenia płuc
Za bakteryjne zapalenie płuc odpowiadają szczepy bezotoczkowe. Objawy zakażenia to gorączka, kaszel i odpluwanie ropnej wydzieliny. Ponadto te szczepy wywołują zapalenia ucha środkowego u dzieci. Zarówno dzieci, jak i dorośli mogą też cierpieć na bakteryjne zapalenie zatok przynosowych.
U kobiet w połogu zakażenie bakteryjne grozi posocznicą połogową. Noworodki są ponadto zagrożone bakteremią (to zakażenie krwi bakteriami).
Pałeczka Pfeiffera (Haemophilus influenzae) - diagnoza i leczenie
Aby zdiagnozować, jaki drobnoustrój nas zaatakował, trzeba najpierw wykonać tzw. posiew. Na specjalnej pożywce zakłada się "hodowlę" bakteryjną, a następnie identyfikuje namnożone drobnoustroje. Próbki pobierane w tym celu od pacjenta to zwykle plwocina lub też płyn mózgowo-rdzeniowy. W zależności od wstępnej diagnozy można także robić posiew z krwi, płynu stawowego, opłucnowego czy osierdziowego i podtwardówkowego. Ponadto wykonuje się badania serologiczne na obecność antygenów Haemophilus influenzae.
Zakażenie bakteryjne ucha środkowego można potwierdzić wykonując nakłucie błony bębenkowej w celu wykrycia i pobrania płynu. W diagnozie bakteryjnego zapalenie zatok pomocne są ponadto zdjęcia RTG.
Leczenie oznacza przyjmowanie odpowiednich antybiotyków. Do tego stosuje się leki wspomagające, przeciwbólowe i przeciwobrzękowe. Przy zapaleniu opon mózgowych podaje się także glikokortykosteroidy.
W przypadku bakteryjnego zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych u dzieci śmiertelność wynosi 5 procent. Po przechorowaniu zapalenia opon często też zdarzają się powikłania. U co czwartego chorego dochodzi do powikłań niosących ryzyko inwalidztwa (trwałe ubytki słuchu, padaczka, wodogłowie, upośledzenie umysłowe).
Pałeczka Pfeiffera (Haemophilus influenzae) - co zrobić, aby uniknąć zakażenia?
Przed zakażeniem się pałeczką Pfeiffera typu b chroni szczepienie (tzw. szczepionka Hib). W naszym kraju istnieje obowiązek szczepienia się przeciwko Hib (dzieciom podaje się cztery dawki szczepionki od drugiego miesiąca życia). W razie kontaktu z chorą osobą (gdy nie jesteśmy zaszczepieni) musimy profilaktycznie zażyć antybiotyk.
Szczepionka oparta jest na "nieżywych", oczyszczonych fragmentach bakterii. Są elementem szczepionek wieloskładnikowych. Pełny cykl szczepień (cztery dawki) chroni dziecko w 95-100 procentach przed ciężkim zakażeniem i przed zapaleniem płuc spowodowanym bakterią Hib. Szczepienie ogranicza także liczbę bezobjawowych roznosicieli tej bakterii. Szczepionka jest bardzo bezpieczna i dobrze tolerowana przez organizm dziecka. Niewielkie łagodne objawy ogólne, takie jak gorączka i pogorszenie samopoczucia oraz miejscowe zaczerwienienie i bolesność w miejscu wstrzyknięcia zdarzają u 5-30 procent dzieci. Ustępują zwykle w ciągu 12-24 godzin.
