Zapalenie płuc - rodzaje
Zapalenie płuc oznacza zapalenie miąższu jednego lub obu płuc. Przyczyną są infekcje bakteryjne, wirusowe, grzybicze i pasożytnicze, a najwyższy wskaźnik śmiertelności dotyczy zakażeń bakteryjnych.
Wyróżnia się cztery rodzaje zapalenia płuc:
- pozaszpitalne (CAP) - infekcja, która rozwija się, gdy chory przebywał w zwykłym środowisku lub choroba rozwinęła się w ciągu 48 godzin od przyjęcia do szpitala
- szpitalne (HAP) - zapalenie pojawiające się u niezaintubowanego pacjenta po 48 godzinach od przyjęcia do szpitala
- związane z opieką zdrowotną (HCAP) - infekcja, która rozwija się u osoby, która w ciągu ostatnich trzech miesięcy przebywała w szpitalu i/lub w placówkach opieki zdrowotnej, takich jak domy opieki, centra dializ, przychodnie
- respiratorowe zapalenie płuc (VAP) - rodzaj zapalenia, które pojawia się po 48 godzinach lub więcej po intubacji, wykonanej w celu wentylacji mechanicznej
Bakteryjne zapalenie płuc - przyczyny
Pozaszpitalne zapalenia płuc mogą być spowodowane różnymi infekcjami, w tym bakteryjnymi. Bakterie dzieli się na dwa typy: bakterie typowe i atypowe, ze względu na różne właściwości tych drobnoustrojów.
Typowe zapalenie płuc wywołują:
- Streptococcus pneumoniae (dwoinka zapalenia płuc, pot. pneumokoki)
- Haemophilus influenzae
- Staphylococcus aureus
- paciorkowce grupy A (streptokoki)
- Moraxella catarrhalis
- beztlenowe i tlenowe bakterie Gram-ujemne (np. Klebsiella pneumonia)
Atypowe zapalenie płuc wywołują bakterie takie jak:
- Legionella
- Mycoplasma pneumoniae
- Chlamydia pneumoniae
- Chlamydia psittaci
Za pozaszpitalne bakteryjne zapalenie płuc (CAP) odpowiadają głównie Streptococcus pneumoniae, a następnie Klebsiella pneumoniae, Haemophilus influenzae oraz Pseudomonas aeruginosa.
Szpitalne zapalenia płuc (HAP, HCAP) są powodowane przez oporne na antybiotyki bakterie: Staphylococcus aureus i Pseudomonas aeruginosa.
Respiratorowe zapalenie płuc (VAP) mogą wywołać zarówno bakterie oporne na wiele leków, jak i antybiotykooporne.
Bakteryjne zapalenie płuc - jak organizm broni się przed infekcją
Organizm dysponuje wieloma mechanizmami obronnymi, które współdziałając starają się zapobiegać przeniknięciu w głąb organu, a potem namnażaniu się patogenów w dolnych drogach oddechowych. Pierwsza linia obrony ma charakter mechaniczny. Bakterie są zatrzymywane przez włosy w nosie i śluz pokrywający nosogardziel i gardło. Ponadto powierzchnię pęcherzyków płucnych powleka surfagant (kompleks fosfolipidów i białek tworzący warstwę oddzielającą pęcherzykowy gaz od płynów na powierzchni komórek pęcherzyków płucnych), w tym białka A i D (SP-A i SP-D), które mają zdolność wiązania węglowodanów na powierzchni bakterii, wirusów i innych patogenów płucnych, odgrywają więc istotną rolę w systemie obronnych płuc.
Ponadto układ immunologiczny dysponuje cała gamą komórek odpornościowych, takich jak makrofagi, pochłaniające i zabijające bakterie. Jeśli one sobie nie poradzą, pojawiają się ciałka, które rozpoczynają reakcję zapalną. Uwalniane cytokiny prozapalne wywołują takie objawy jak gorączka, inne podejmują bezpośrednią walkę z bakteriami (neutrofile) i w miejscu, gdzie zaatakowały bakterie dochodzi do rozwoju stanu zapalnego. Pęcherzyki płucne i oskrzela zaczynają wówczas wypełniać się ropą zawierającą bakterie, neutrofile i resztki obumarłych komórek. To wtedy męczy nas kaszel, którego celem jest usunięcie tego wszystkiego z płuc.
Te pęcherzyki płucne, które są wypełnione ropą, nie mogą uczestniczyć w wymianie tlenu i dwutlenku węgla, stąd uczucie duszności, odczuwane przez chorego.
Bakteryjne zapalenie płuc - czynniki ryzyka
Wyższe ryzyko rozwoju bakteryjnego zapalenia płuc mają osoby, które:
- przebywają w pomieszczeniach, gdzie instalacje klimatyzacyjne lub wodne są zanieczyszczone i rozwinęła się nich bakteria Legionella
- przebywają w zatłoczonych miejscach, takich jak wiezienia, schroniska, gdzie można się zarazić takimi bakteriami jak paciorkowce, mykobakterie, mykoplazma, chlamydia
- miały kontakt ze zwierzętami, takimi jak owce, bydło, koty, co może prowadzić do zakażenia się bakterią Coxiella burnetii
- miały kontakt z kurczakami, indykami i kaczkami, co może grozić zakażeniem się bakterią Chlamydia psittaci
Ponadto większe ryzyko rozwoju bakteryjnego zapalenia związane jest z zachłyśnięciem się z powodu przedostania się do płuc obcego ciała.
Powiązane ryzyko związane jest z zaburzeniami świadomości, narkomanią, zaburzeniami połykania (dysfagia), chorobą refluksową, alkoholizmem oraz zaburzeniami napadowymi.
Choroby sprzyjające rozwojowi bakteryjnego zapalenia płuc to: przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP), astma, palenie tytoniu, stan obniżonej odporności, grypa.
Bakteryjne zapalenie płuc - objawy
Objawy:
- gorączka, dreszcze, poty, szybsze oddechy
- kaszel, czasem z odkrztuszaniem ropnej lub zabarwionej krwią wydzieliny
- ból w klatce piersiowej, jeżeli zapalenie dociera w okolice opłucnej
- duszność
- zmęczenie, ból głowy, bóle mięśni, bóle stawów
W przypadku zakażenia bakterią Streptococcus pneumoniae plwocina może mieć kolor rdzy. Zielona plwocina świadczy o zakażeniu bakterią Pseudomonias lub Haemophilus influenzae. Klebsiella powoduje, że plwocina nabiera czerwonego koloru. Zakażenie bakterią beztlenową objawia się cuchnącą plwociną o niemiłym smaku. Nietypowe bakterie powodują nieco inne dodatkowe objawy, takie jak zaburzenia świadomości (dezorientacja) i zaburzenia żołądkowo-jelitowe.
Objawy różnią się w zależności od pacjenta i zależą głównie od ciężkości uszkodzenia płuc, rozległości zakażenia, odporności organizmu, a także od tego, czy doszło już do wysięku do jamy opłucnej.
Objawy fizyczne:
- podwyższona temperatura (powyżej 38 stopni C)
- obniżona temperatura (poniżej 35 stopni C)
- zwiększona częstość oddechów (ponad 18 na minutę)
- zwiększone tętno (ponad 100 na minutę)
- bradykardia - wolne bicie serca (poniżej 60 na minutę)
- sinica
- drżenie wyczuwalne dotykiem
- podczas osłuchiwania płuc słychać trzaski, rzężenia
- limfadenopatia - powiększone węzły chłonne
- pocieranie opłucnej
- egofonia - nosowe brzmienie głosu chorego występujące przy zapaleniu płuc i opłucnej
- dezorientacja (szczególnie szybko pojawiająca się u starszych osób)
- w stanie krytycznym - posocznica i niewydolność wielonarządowa
Szczególne objawy, wskazujące na rodzaj zakażenia:
- bradykardia związana jest z zakażeniem bakterią Legionella
- choroby zębów - bakterie beztlenowe
- brak odruchu wymiotnego - zachłystowe zapalenie płuc
- guzki skórne - Nocardiosis
- pęcherzowe zapalenie opon mózgowych - mykoplazma
Bakteryjne zapalenie płuc - diagnoza i leczenie, rokowania, powikłania
Oprócz badania fizykalnego bierze sie pod uwagę wyniki badania krwi (pełna morfologia), biomarkery stanu zapalnego (OB, białko C-reaktywne), posiew krwi, analizę plwociny, badanie moczu lub PCR. Gazometria krwi tętniczej pokazuje stopień niedotlenienia organizmu i kwasicę oddechową. Ponadto wykonuje się prześwietlenie klatki piersiowej. W skomplikowanych przypadkach zleca się też tomografię komputerową.
Osoby starsze i z chorobami sercowo-płucnymi lub z ciężką postacią choroby są hospitalizowane. Chorym podaje się odpowiedni antybiotyk i leki wspierające. W ciężkich przypadkach podaje się tlen.
Rokowania zależą od wielu czynników, w tym od wieku, chorób współistniejących i poziomu opieki medycznej. Choroba jest najniebezpieczniejsza dla osob powyżej 60 roku życia oraz dzieci poniżej 4 lat. Nieleczone zapalenie płuc ma 30 proc. śmiertelność. Najtrudniejsze do wyleczenia są zakażenia bakteriami lekoopornymi.
Komplikacje związane z bakteryjnym zapaleniem płuc to:
- niewydolność oddechowa
- sepsa
- niewydolnośc wielonarządowa
- koagulopatia (zaburzenia krzepnięcia krwi)
- zaostrzenie chorób współistniejących
Powikłania bakteryjnego zapalenia płuc:
- zwłóknienie płuc
- zniszczenie miąższu płuc
- martwicze zapalenie płuc
- płyn w płucach
- ropniak
- ropień płucny
- zapalenie opon mózgowych
Bakteryjne zapalenie płuc - zapobieganie
Istnieje szczepionka przeciwko pneumokokowemu zapaleniu płuc. Warto też co roku szczepić się przeciwko grypie. Palacze papierosów powinni skończyć z nałogiem, podobnie jak osoby pijące nadmierne ilości alkoholu. Warto zadbać o zęby, ponieważ bakterie z jamy ustnej przedostają się dalej.
Źródło: nbci.nih.gov
