Wodogłowie - przyczyny, rodzaje, leczenie

Wodogłowie (po łacinie hydrocephalus), określane także mianem wodomózgowia, jest to nagromadzenie się płynu mózgowo-rdzeniowego w mózgu. Nadmiar płynu powoduje wzrost ciśnienia śródczaszkowego, powodując szereg groźnych następstw.

Płyn mózgowo-rdzeniowy pełni funkcję ochronną mózgu i rdzenia kręgowego oraz dostarcza mózgowi substancji odżywczych. Jego nadmiar jest zwykle wchłaniany przez krew i odprowadzany z komór mózgowych. Dopóki ten proces funkcjonuje prawidłowo, ilość płynu mózgowo-rdzeniowego jest optymalna. Do wodogłowia dochodzi, gdy proces resorpcji zastanie zakłócony, albo odpływ płynu blokuje jakaś fizyczna przeszkoda w mózgu.

Wodogłowie - rodzaje

Wodogłowie może być wrodzone lub nabyte.

Wodogłowie wrodzone zdarza się w wyniku wad rozwojowych płodu, takich jak: wady cewy nerwowej lub przewężenia tzw. wodociągu mózgu. Wodociąg mózgu (wodociąg Sylwiusza) to kanał, znajdujący się w śródmózgowiu, wypełniony płynem mózgowo-rdzeniowym. Do wodogłowia wrodzonego może też dojść na skutek wystąpienia tzw. zespołu Arnolda-Chiariego (przemieszczenie się tyłomózgowia do kanału kręgowego), zespołu Dandy'ego-Walkera (zespół wad wrodzonych tyłomózgowia).

Wodogłowie wrodzone, rozwijające się jeszcze w okresie płodowym, zaburza rozwój mózgu dziecka oraz ośrodkowego układu nerwowego. Często dochodzi do obumarcia płodu lub do urodzenia się dziecka z ciężkimi wadami rozwojowymi.

Wodogłowie nabyte natomiast może być spowodowane przez następujące czynniki:

• bakteryjne zapalenie opon mózgowych
• guzy mózgu
• urazy wewnątrzczaszkowe
• krwawienie dokomorowe
• krwotok podpajęczynówkowy

Wodogłowie - objawy i skutki

Wodogłowie u niemowląt objawia się powiększeniem obwodu głowy, która nabiera charakterystycznego kształtu gruszki. Ciemiączka zostają uwypuklone, a szwy czaszkowe poszerzają się. Choroba powoduje zahamowanie rozwoju dziecka, zmiany zanikowe w mózgu, upośledzenie słuchu i wzroku, niedowład rąk i nóg, a także rozwój padaczki, czy też wtórny zanik nerwów czaszkowych. W pewnym stopniu zaburzony jest także rozwój intelektualny dziecka. Rozwijające się wodogłowie zagraża życiu dziecka.

Objawy wodogłowia u osób starszych to bóle głowy, diplopia, czyli podwójne widzenie, a także zaburzenia równowagi, zmiany osobowości, nietrzymanie moczu oraz otępienie umysłowe.

Wodogłowie - typy

Ze względu na przyczynę schorzenia wyróżnia się dwa główne typy wodogłowia: komunikujące oraz niekomunikujące. Podział obejmuje zarówno wodogłowie wrodzone, jak i nabyte.

- Wodogłowie komunikujące (nieobstrukcyjne)

Do tego typu wodogłowia dochodzi, gdy następuje nadmierne wydzielanie płynu mózgowo-rdzeniowego, przy jednoczesnym zahamowaniu resorpcji. Uważa się, że przyczyną może być uszkodzenie ziarnistości pajęczynówki, czyli rodzaju wypustek opony mózgowej, wnikających do naczyń żylnych. To tam zachodzi proces wchłaniania płynu mózgowo-rdzeniowego do krwioobiegu.

- Wodogłowie niekomunikujące (obturacyjne)

Powstaje na skutek zablokowania przepływu płynu mózgowo-rdzeniowego, co zdarza się przy zakrzepicy lub w przypadku rozwoju guza w mózgu.

Wodogłowie - diagnostyka

U płodu wodogłowie diagnozowane jest w trakcie badania USG.

Wodogłowie u noworodków rozpoznaje się w trakcie badania fizykalnego po powiększeniu obwodu głowy i rozejściu się szwów czaszki, nietypowym kształcie ciemiączek i wydatnych guzach czołowych. Zazwyczaj też na skórze dziecka wyraźnie zaznaczają się niebieskie żyły. Ważnym symptomem jest tzw. objaw Parinouda (objaw "zachodzącego słońca"), gdy gałki oczne dziecka są porażone i skierowanie w dół.

Wodogłowie u małych dzieci rozpoznaje się na podstawie takich symptomów jak: powiększający się obwód czaszki, nasilające się bóle głowy, rozdrażnienie, zaburzenia widzenia, nudności i wymioty. Rozwój psychoruchowy dziecka zostaje zahamowany i pojawiają się zaburzenia świadomości. Dziecko może też być nadmierne senne i ospałe.

Wykonuje się ponadto szereg badań, takich jak: USG przezczaszkowe u noworodków, tomografię komputerową, rezonans magnetyczny mózgu, cysternografię, badanie płynu mózgowo-rdzeniowego, badanie dna oka i inne.

Wodogłowie - leczenie wodogłowia u płodu oraz u dzieci

Wodogłowie może być leczone jeszcze w łonie matki przez wykonanie operacji wszczepienia zastawki komorowo-owodniowej.

Niewielkie zmiany u małego dziecka czasem same się cofają. W większości przypadków jednak niezbędna jest operacja chirurgiczna. W trakcie operacji wstawia się specjalny dren (zastawkę), który ma odprowadzić nadmiar płynu mózgowo-rdzeniowego z komór mózgu do jamy otrzewnej, gdzie zostaje wchłonięty.

Drugą metodą leczenia wodogłowia jest endoskopowa wertykulostomia komory trzeciej, czyli utworzenie przetoki, która odprowadza nadmiar płynu z komory III mózgu.

Inna metoda leczenia polega na założeniu drenów zewnętrznych lub wszczepieniu specjalnego zbiornika (tzw. zbiornik Rickhama).