Fagocyty, nazywane też komórkami żernymi, to tak naprawdę grupa komórek - makrofagi, neutrofile, monocyty - które chronią organizm przed rozwojem infekcji. Kiedy są wystarczająco dojrzałe uczestniczą w tzw. fagocytozie. Proces ten polega na wchłonięciu przez fagocyty groźnych dla organizmu patogenów - bakterii, wirusów czy grzybów. Za produkcję fagocytów, tak samo jak wszystkich składników krwi odpowiada szpik kostny.
Fagocyty - makrofagi
Makrofagi to komórki żerne wywodzące się z monocytów. Kiedy monocyty opuszczą krwiobieg (pozostają w nim przez maksymalnie 2-3 dni) zaczynają się dzielić. Pierwsza grupa komórek jest nośnikiem białka, na którego podstawie określa się tzw. zgodność tkankową, czyli sekwencję białek, która u każdego człowieka jest inna. Znalezienie podobnej jest kluczowe u pacjentów wymagających przeszczepu szpiku. Druga grupa komórek to makrofagi, czyli komórki żerne.
Dodatkowo makrofagi dzielą się na te, które osiadają w tkankach, oraz tzw. wędrujące. Te ostanie są dużo większe i kształtem przypominają amebę.
To właśnie makrofagi, jako pierwsze wraz granulocytami (rodzajem granulocytów) zaczynają działać, gdy organizm jest w niebezpieczeństwie.
Nie można określić ich wartości oraz oznaczyć w morfologii. Narzędzia wykorzystywane do tego badania nie są wystarczająco czułe. Zaliczane są do limfocytów i to ich stężenie brane jest pod uwagę.
Fagocyty - neutrofile
Neutrofile to najliczniejsza grupa białych krwinek. Szacuje się, że stanowią one aż 60-70 proc. wszystkich leukocytów. Ich podstawowym zadaniem jest niedopuszczenie do rozwoju infekcji. Z łatwością ich poziom można oznaczyć w klasycznej morfologii (próbkę do badania pobiera identycznie, jak przy każdym innym badaniu krwi). Poziom neutrofilów oznacza się w oparciu o całkowitą ilość leukocytów i ilości granulocytów. U zdrowej dorosłej osoby ich stężenie powinno mieścić się w przedziale od 1,5-8 tys./µl.
Nieprawidłowy wynik może pojawić się z bardzo wielu powodów. U pacjentów, u których badanie wykazało wartość poniżej 1,5tys./µl można podejrzewać:
- białaczkę,
- niedokrwistość (anemię) złośliwą lub hemolityczna,
- ciężką infekcję bakteryjną lub wirusową (w jej przebiegu białe krwinki są zużywane dużo szybciej niż „produkowane” są nowe),
- zakaźną chorobę wątroby,
- nadczynność tarczycy,
- akromegalię (czyli nadmierne wydzielanie somatotropiny, czyli hormonu wzrostu),
- choroby autoimmunologiczne, które niszczą białe krwinki lub komórki szpiku kostnego (organizm wytwarza białka - przeciwciała przeciwko neutrofilom), np. reumatoidalne zapalenie stawów,
- hipersplenizm (znaczny rozrost śledziony),
- zespół Felty'ego,
- zespół Chediak-Higashi,
- niedobór witamin z grupy B (przede wszystkim witaminy b12 i kwasu foliowego).
Niski poziom neutrofilów może mieć związek także z przyjmowaniem niektórych leków np. antybiotyków oraz tych o działaniu moczopędnym. Obniżone stężenie tych konkretnych białych krwinek pojawia się u pacjentów z nowotworami leczonymi radioterapią lub chemioterapią.
Kiedy jest ich za dużo, należy wykonać dodatkowe badania pod kątem:
- białaczki,
- niedokrwistości hemolitycznej,
- chorobie nowotworowej,
- stanie zapalnym toczącym się w organizmie lub ostrej infekcji,
- ogólnej i miejscowej martwicy tkanek, np. przy zawale serca,
- ostrego krwotoku,
- dny moczanowej,
- mocznicy (spowodowanej najczęściej chorobą nerek),
- nadczynności kory nadnerczy,
- zespołu Cushinga (choroby nadnerczy).
Monocyty
W porównaniu z neutrofilami jest ich stosunkowo niewiele. Szacuje się, że stanowią one zaledwie od 3 do 8 proc. wszystkich białych krwinek. I tak samo jak one mają za zadanie zniszczyć patogen, który przedostał się do organizmu. Ich poziom można ocenić wykonując klasyczną morfologię. Trzeba jednak pamiętać, że ich stężenie zależy w dużej mierze od wieku.
- 1-4 lata: 0,05-1,1x109/l (2-7% leukocytów),
- 4-18 lat: 0-0,8x109/l (2-7% leukocytów),
- dorośli: 0-0,8x109/l (1-8% leukocytów).
Kiedy jest ich za dużo można podejrzewać:
- zakażenie bakteryjne, wirusowe lub grzybicze,
- chłoniaka Hodgkina,
- wrzodziejące zapalenie jelita grubego,
- kolagenozy,
- chorobę spichrzeniowych,
- choroby nowotworowe,
- chorobę Leśniowskiego-Crohna,
- poalkoholowe uszkodzenie wątroby,
- szpiczaka mnogiego.
Zbyt niska wartość tych białych krwinek może mieć związek może z zaburzeniem odporności, wrodzonym lub nabytym pod postacią AIDS lub chorobach zanikowych szpiku kostnego tzw. aplazjach.
