Dieta planetarna - dieta, która może zapobiec globalnej katastrofie ekologicznej
Dieta planetarna powstała w wyniku współpracy międzynarodowej grupy naukowców, którzy postawili sobie za zadanie opracowanie nowych podstaw żywienia, opartych o zasady zrównoważonego rolnictwa. Innymi słowy, dieta planetarna ma zapobiec dramatycznemu niszczeniu klimatu na ziemi, a jednocześnie skończyć z niedoborom ważnych składników pokarmowych w diecie miliardów ubogich ludzi na świecie. Ta nowa dieta mogłaby, zdaniem jej twórców, zapobiec przedwczesnej śmierci co najmniej 11 milionów ludzi rocznie, spowodowanej złej jakości lub niezdrowym jedzeniem, a jednocześnie zmniejszyć niekorzystny wpływ rolnictwa na procesy klimatyczne na ziemi. Dieta planetarna wymaga drastycznego zmniejszenia ilości zjadanego czerwonego mięsa w krajach zachodnich oraz jednocześnie radykalnych zmian na całym świecie. To ambitne zadanie, stojące przed nami. Według prognoz ONZ w 2050 roku naszą planetę będzie zamieszkiwać około 10 mld ludzi.
Chodzi tutaj, po pierwsze, o zmiany w obecnie dominującym modelu żywienia się w krajach Zachodu, opartym na produktach pochodzenia zwierzęcego, w tym na czerwonym mięsie. Coraz większe obszary ziemi są zajmowane przez pastwiska dla zwierząt oraz pod uprawię roślin przeznaczonych na paszę dla zwierząt (np. kukurydzę i soję), co niesie ze sobą ogromne koszty. I to zarówno społeczne (dla pastwisk ruguje się drobnych rolników z ich ziemi, zwiększając poziom ubóstwa), jak klimatyczne (wycinanie dziewiczych lasów, wzrost emisji dwutlenku węgla i metanu) oraz stale rosnący poziom zanieczyszczenia wód gruntowych, rzek i oceanów.
Dzisiaj ludzkość w przeważającej większości źle się odżywia. Niezdrowa dieta, piszą naukowcy, jest główną przyczyną złego stanu zdrowia ludzi na całym świecie, około 800 milionów ludzi głoduje, 2 miliardy są niedożywione, a jednocześnie niemal 2 miliardy cierpi na nadwagę lub otyłość.
Dieta planetarna została opracowana przez komisję zwołaną przez czasopismo medyczne "The Lancet" oraz organizację pozarządową EAT Forum i opublikowana na łamach "The Lancet" 16 stycznia 2019 roku.
Dieta planetarna - podstawowe zasady
Aby pomysł z dietą planetarną w ogóle się powiódł, musiałyby się zmienić nawyki żywieniowe ludzi na całym świecie. Przede wszystkim należałoby zmniejszyć globalne spożycie czerwonego mięsa i cukru o połowę - mówią wyliczenia naukowców - a podwoić ilość zjadanych warzyw, owoców, roślin strączkowych i orzechów. Przy czym oznacza to w praktyce, że na przykład Amerykanie musieliby ograniczyć spożycie czerwonego mięsa o 84 proc., a spożywać przy tym sześć razy więcej fasoli i soczewicy. W Europie trzeba zmniejszyć ilość czerwonego mięsa w diecie o 77 proc., a zjadać 15 razy więcej orzechów i nasion. Stosując się do zasad diety planetarnej przeciętny człowiek musi jeść mniej niż 50 g dziennie mięsa, a także ograniczyć ilość spożywanych jajek, ryb oraz cukru i żywności wysokoprzetworzonej.
Dieta planetarna opiera się o produkty pochodzenia roślinnego i ma dostarczać średnio 2500 kalorii dziennie. Jest zalecana zdrowym osobom powyżej 2-go roku życia. Połowę talerza powinny zajmować warzywa i owoce, a jedną trzecią pełnoziarniste zboża. Tygodniowo można zjeść maksymalnie jednego burgera wołowego lub małą porcję innego czerwonego mięsa oraz dwie porcje ryby. Dominującym źródłem białka są w diecie planetarnej rośliny strączkowe oraz orzechy. Jeżeli chodzi o białko zwierzęce to wystarczy nam jedna szklanka mleka dziennie lub nieco sera i masła. Ilość zjadanych jajek nie powinna być większa niż jedno lub dwa tygodniowo. Przy czym ma to być dieta smaczna i bogata w smaki, używająca ziół, przypraw, dobrych olejów roślinnych pełnych nienasyconych kwasów tłuszczowych.
Jest to zresztą dieta dość podobna do takich, które są uznawane za najzdrowsze na świecie, czyli do diety śródziemnomorskiej oraz okinawskiej. Aby opracować dietę planetarną naukowcy prześledzili bowiem setki badań naukowych na temat różnych sposobów żywienia i wpływu na zdrowie ludzi i ze zdumieniem stwierdzili, że najbliżej jest im właśnie do tych dwóch.
Najważniejsze zalecenia diety planetarnej:
- Głównym źródłem białka jest żywność pochodzenia roślinnego. Oznacza to, że należy zjadać dziennie około 50-70 g orzechów i 75-100 g suchych nasion roślin strączkowych, czyli soczewicy, ciecierzycy, fasoli, grochu, bobu oraz soi.
- Jeśli chodzi o czerwone mięso to albo można z niego zrezygnować, albo ograniczyć się do jednej porcji tygodniowo. Najlepiej w ogóle nie jeść mięsa przetworzonego. Zjadamy ponadto umiarkowaną ilość jaj i mięsa z drobiu. Dwa razy w tygodniu można spożyć średnią porcję ryby.
- Ważne jest zjadanie 5 porcji warzyw i owoców dziennie (300-600 g), nie wliczając w to ziemniaków i warzyw skrobiowych.
- Węglowodany czerpiemy z pełnoziarnistych przetworów zbożowych, w tym z pszenicy, ryżu, kukurydzy (232 g) i warzyw skrobiowych, takich jak ziemniaki oraz maniok (50-100 g).
- Źródłem tłuszczu są głównie oleje z wyższą zawartością wielonienasyconych kwasów tłuszczowych (20-80 g), a zatem oliwa z oliwek, oleje słonecznikowy, rzepakowy, sojowy, lniany itp. Ograniczamy za to spożycie kwasów tłuszczowych nasyconych (do ok. 11 g na dobę).
- Jeżeli chodzi o mleko i przetwory mleczne nie powinno się przekraczać ilości od 250 do 500 g na dobę.
- Dobowa ilość spożywanego cukru nie może przekraczać 31 g (czyli około sześciu łyżeczek).
Ważne jest, aby dieta planetarna była ponadto dostosowana do płci, wieku, stanu zdrowia oraz masy ciała i poziomu aktywności fizycznej danej osoby. Szczególnie ważne jest monitorowanie ilości spożywanych składników odżywczych przez dzieci, kobiety w ciąży i karmiące piersią. Co ważne, ma to być dieta elastyczna, dostosowana do tradycji kulinarnych danego kraju, ale jednocześnie bazująca na większym dostępie do bardziej zróżnicowanych produktów żywnościowych w niektórych rejonach świata. Chociaż to ostatnie jest zadaniem przede wszystkim dla rządów i instytucji ponadnarodowych.
Źródło: EATforum
