Przy podejrzeniu grzybicy (kandydozy) ogólnoustrojowej często nie wystarczy zmiana stylu życia i leki dostępne bez recepty. Koniecznie skontaktuj się z lekarzem, bo zapewne niezbędna będzie pogłębiona diagnostyka (odkrycie, co dokładnie powoduje zakażenie) i być może zastosowanie leków przepisywanych przez specjalistę, a nawet wymagających podania w warunkach szpitalnych. W ostatnich latach notuje się rosnącą liczbę grzybic uogólnionych, w których przyczyną zakażenia jest stosowanie cewników wewnątrznaczyniowych. Kandydemia (grzybicze zakażenie krwi) stanowi czwartą pod względem częstości występowania przyczynę szpitalnych zakażeń krwi w Stanach Zjednoczonych i wiąże się ze śmiertelnością sięgającą 25 proc., mimo wprowadzenia nowych grup leków. U nas sytuacja nie jest tak dramatyczna, chociaż podejrzewa się, że brak pełnych danych i powszechnych badań może fałszować obraz(1). Zagrożenie jest realne. I nie do końca prawdziweokazuje się dość powszechne przekonanie, że leki przeciwgrzybicze działają szybko, skutecznie i można je kupić bez recepty.
Grzybica ogólnoustrojowa - przyczyny
Grzybicę wywołuje zakażenie grzybami z rodzaju Candida albicans. Bielnik biały, bo tak brzmi jego polska nazwa, zasiedla zwykle ludzki organizm i bytuje w dolnej części układu pokarmowego. W niewielkiej ilości jest potrzebny organizmowi do rozkładania cukru, jednak gdy nadmiernie się rozmnoży staje się groźny dla zdrowia. Wywołuje bowiem grzybicę (kandydozę), chorobę trudną do zwalczenia.
Grzybica może dotyczyć powierzchni ciała, szczególnie skóry dłoni i stóp oraz paznokci, ale może także zaatakować narządy wewnętrzne. W tym przypadku mamy do czynienia z grzybicą ogólnoustrojową. Zazwyczaj grzyb Candida rozwija się u osób o obniżonej odpornością organizmu, na przykład po długotrwałej antybiotykoterapii lub po leczeniu antynowotworowym. Grzybica ogólnoustrojowa częściej dotyczy więc osób przewlekle chorych, z zaburzeniami systemu odpornościowego, a także zacewnikowanych.
Grzybica ogólnoustrojowa oznacza, że zainfekowane zostały narządy wewnętrzne, układ pokarmowy, układ moczowy lub pochwa. Grzybica cewki moczowej i pęcherza moczowego może rozwinąć się przy cewnikowaniu, natomiast grzybica przewodu pokarmowego oraz pochwy związana jest najczęściej z przyjmowaniem antybiotyków bez odpowiedniej osłony.
Do nadmiernego rozwoju grzybów Candida albicans dochodzi, gdy zaburzona zostaje mikroflora jelit, na przykład poprzez dietę bogatą w cukry proste, gdy jednocześnie pozbawiamy się produktów z błonnikiem oraz z witaminami z grupy B. Te niedobory, w powiązaniu z obniżeniem odporności organizmu, sprzyjają namnażaniu się grzybów i migracji do innych narządów wewnętrznych. Rozwojowi grzyba "pomaga" nadmiar słodyczy, alkoholu, a także produktów wysokoprzetworzonych, napojów gazowanych, białego pieczywa i niektórych produktów mlecznych.
Grzybica może dotknąć osoby nie tylko po antybiotykoterapii, ale także poddawane dializie, po chemioterapii i radioterapii w trakcie w kuracji antynowotworowej, przyjmujące sterydy, a także w przypadku stosowania długotrwałej kuracji hormonalnej lub hormonalnych środków antykoncepcyjnych. Do rozwoju grzybicy ogólnoustrojowej przyczynia się także zatrucie metalami ciężkimi i przebywanie w zatrutym środowisku, a ponadto długotrwały stres.
Grzybica ogólnoustrojowa jest niebezpieczną chorobą, wymagającą leczenia i poważnej zmiany trybu życia. Nieleczona kandydoza może skończyć się nawet sepsą.
Grzybica ogólnoustrojowa - objawy
Drożdżaki powodują zaburzenia w pracy jelit, ponieważ produkują toksyny uszkadzające delikatną tkankę wyściełającą narząd. To powoduje, że składniki odżywcze nie mogą zostać odpowiednio wchłonięte i organizm cierpi na ich niedobór. Do krwi przedostają się natomiast alergeny, w tym neurotoksyna, uszkadzająca ośrodkowy układ nerwowy oraz metale ciężkie.
Grzybica ogólnoustrojowa ma wiele objawów, z których niektóre mogą przypominać początkowo grypę lub przeziębienie. Zdarza się także, że objawy kandydozy mylone są z chorobą reumatyczną albo nerwicą. Na grzybicę ogólnoustrojową mogą wskazywać następujące symptomy:
- częste bóle brzucha, nudności, wzdęcia, biegunki
- nawracające zapalenia zatok, katar sienny, alergie, trudności w oddychaniu
- wahania nastroju, stany depresyjne, nadmierna agresja
- nawracające zapalenia dróg moczowych, częste oddawanie moczu
- częste zapalenia dróg rodnych, upławy
- zaburzenia cyklu miesiączkowego
- alergie oraz choroby kostno-stawowe
- choroby skórne, takie jak łuszczyca, trądzik młodzieńczy, a także nieprzyjemny zapach ciała i z ust, nadmierne pocenie się, swędzenie odbytu, wypadanie włosów, zapalenia paznokci
- poranne zmęczenie, ospałość
- niedowaga lub nadwaga połączona z napadami tzw. "wilczego głodu"
- nadmiernie zimne dłonie i stopy
- inne objawy, wskazujące na zakażenia grzybiczne to świąt skóry, miejscowe zmiany skórne i złuszczanie się naskórka, łamliwość włosów, powstawanie nadżerek i pęknięć w ustach, serowate upławy, białe naloty na narządach płciowych, utrudnione gojenie się ran
Grzybica ogólnoustrojowa - leczenie
Grzybica ogólnoustrojowa jest trudna do leczenia. W zależności od rodzaju drożdżycy wybiera się różne leki o działaniu przeciwgrzybicznym. Może to być nystatyna, stosowana przy zakażeniach skóry, natomiast w przypadku ciężkich grzybic wewnętrznych zażywa się echinokandyny: flukonazol lub worykonazol. Wszystkie te preparaty, nawet nystatyna, uchodząca za bezpieczną i łagodną, bo stosuje się ją na pleśniawki u małych dzieci, dostępne są na receptę.
Zwalczenie kandydozy zależy przede wszystkim od samego pacjenta i poddaniu się przez niego odpowiedniej diecie. Chodzi o to, aby odbudować właściwą mikrobiotę jelit i pomóc organizmowi w zwalczeniu zakażenia. Do najważniejszych zasad diety przeciwgrzybicznej należą:
- ograniczenie do minimum spożywania cukrów prostych, które stanowią pożywkę dla grzyba, a zatem nie wolno jeść słodyczy, słodkich owoców, białego pszennego pieczywa. Najlepsze jest razowe pieczywo na zakwasie.
- wyeliminowanie z diety serów pleśniowych oraz kefiru
- ograniczenie do minimum żywności wysokoprzetworzonej
- picie dużej ilości wody
Grzybica ogólnoustrojowa - sposoby na odgrzybienie
W opanowaniu zakażenia drożdżakami pomocna jest odpowiednia dieta, polegająca na wyeliminowaniu żywności zawierającej cukry proste oraz alkoholu i składająca się z takich produktów jak:
- zielona herbata
- naturalne produkty, w tym olejek z oregano, z tymianku, macierzanki, kminku, czarnuszki, wyciąg z pestek grapefruita, olej czosnkowy, kwas kaprylowy, znajdujący się w oleju kokosowym, olejek z drzewa herbacianego
- zioła o działaniu przeciwgrzybicznym - np. piołun oraz goździki, cynamon
- zioła o działaniu łagodzącym podrażnienia przewodu pokarmowego, w tym aloes, nagietek, len itp.
- kwaśne warzywa i owoce, w tym czosnek, szpinak, seler, cukinia, brokuły, ogórki, pomidory, oliwki, żurawina, kwaśne jabłka, grapefruity
- kiszonki
- jogurt, maślanka, mleko
- kurze jaja, zwłaszcza białko
- wołowina, drób, jagnięcina
- łosoś, śledź, sardynki i inne świeże ryby
- kasze zawierające błonnik
- duże ilości niegazowanej wody
Warto zadbać o zdrowie psychiczne i walczyć ze stresem. Pomocne jest uprawianie sportu oraz ruch na świeżym powietrzu.
1. Dane epidemiologiczne za: Paweł Rogalski, Klinika Gastroenterologii i Chorób Wewnętrznych, Uniwersytet Medyczny, Białystok, "Kandydoza przewodu pokarmowego— fakty i mity", Gastroenterologia Kliniczna 2010, tom 2, nr 3, 87–97.
