Liszaj płaski - charakterystyka schorzenia, prawdopodobne przyczyny
Liszaj płaski (liszaj czerwony, łac. lichen planus) to przewlekła choroba skóry, charakteryzująca się pojawianiem się drobnych czerwonych lub fioletowawych grudek na skórze, którym na ogół towarzyszy świąd. Liszaj płaski lubi także pojawić się na paznokciach oraz na błonie śluzowej jamy ustnej i na narządach płciowych.
Atakuje głównie osoby w wieku 30-60 lat i dotyka około jednego procenta populacji. Przyczyny choroby, niestety, nie są znane. Badania naukowe wskazują na wiele czynników, ale nic nie jest przesądzone. Rozważano zatem jako przyczynę: zakażenia wirusowe, czynniki toksyczne, genetyczne, stres oraz zaburzenia immunologiczne.
Jeżeli chodzi o etiologię wirusową to wspomina się o: wirusie Epsteina-Barra (mononukleoza), a także o wirusie HPV (wirus brodawczaka ludzkiego) oraz HCV (wirus zapalenia wątroby typu C). Wśród substancji chemicznych, mogących mieć związek z rozwojem liszaja płaskiego, znajduje się rtęć, złoto, antybiotyki aminoglikozydowe, penicyllaminy. Kolejny czynnik to predyspozycje genetyczne, które mogą przyczyniać do rozwoju schorzenia. Za tą tezą przemawia, między innymi, jedna z form choroby, mianowicie tzw. rodzinny liszaj płaski. Zaobserwowano także, że u niektórych osób do zmian skórnych dochodzi w momencie natężonego stresu, przedłużającego się kryzysu i przeżywania silnych emocji. I jeszcze jeden istotny czynnik, który wiąże się zresztą z pozostałymi, to nieprawidłowa praca układu immunologicznego. Wskazuje się na związek liszaja płaskiego nadżerkowego z chorobami wątroby, takimi jak zapalenie wątroby oraz marskość wątroby.
Liszaj płaski - objawy
Przy liszaju płaskich na skórze obserwujemy grudki z lekko lśniącą powierzchnią, w kolorze czerwonym lub czerwonofioletowym albo różowym. Na powierzchni zmian skórnych pojawiają się delikatne białawe linie, tzw. siateczka Wickhama. Wykwity mają około 1-3 mm średnicy, są wielokształtne i wysiewają się stopniowo. Najczęściej pojawiają się na nadgarstkach, lędźwiach, w okolicy pępka, na wewnętrznych powierzchniach ud, na podudziach, w okolicy stawów skokowych oraz na narządach płciowych. Ale bywa i tak, że choroba rozsiewa się szybko i grudki liszaja płaskiego pojawiają się także na dłoniach, stopach oraz na owłosionej skórze głowy.
Zazwyczaj też grudki zaczynają się zlewać, tworząc nieregularne wykwity na skórze. Grudki mogą inaczej wyglądać w zależności od lokalizacji. Na stopach i dłoniach lubią rogowacieć i zmieniać barwę na żółtą, na tułowiu i na narządach płciowych mają postać obrączek, z wolnym środkiem, natomiast na podudziach i w okolicy stawów skokowych są nadmiernie rozrosłe i zrogowaciałe. Na owłosionej skórze głowy lokują się w okolicy mieszka włosowego i po ustąpieniu zostawiają puste, łyse miejsce. Pęcherzykowy liszaj płaski pojawia się na stopach. Zmianom na skórze towarzyszy zazwyczaj świąd, przy czym skóra najczęściej jest przy tym pocierana, a nie drapana. Kilka dni po zadrapaniu, wzdłuż linii następuje wysiew grudek.
Zmiany na paznokciach występują rzadziej i mają postać podłużnych bruzd na płytce paznokcia, która staje się cienka, popękana, rozszczepiona. Często zmiany na paznokciu poprzedzają pojawienie się grudek na skórze. Dotyczą też zwykle jednego, dwóch paznokci, nie wszystkich.
Mniej więcej połowa chorych ma także zajęte błony śluzowe. W jamie ustnej liszaj płaski lokalizuje się na linii zgryzu i wygląda jak delikatna opalizująca siateczka, pokrywająca wnętrze ust. Może mieć jednak także postać pasm, okrągłych plam, obrączek, a także drzewek. Takie zmiany widoczne są czasem na języku, w części grzbietowej. Na wargach mogą mieć postać smug ze złuszczającą się lub siateczkową powierzchnią. Istnieje także postać nadżerkowa liszaja płaskiego, przewlekła i niełatwo poddająca się leczeniu, która może przerodzić się w raka. Na narządach płciowych mężczyzny liszaj płaski objawiają się na żołędzi lub mosznie, jako zmiany o kształcie obrączek lub skupione grudki. U kobiet wykwity liszaja płaskiego na narządach płciowych występują rzadko. Zdarzają się także zmiany chorobowe na błonie śluzowej odbytu, przełyku, krtani, pęcherza moczowego oraz na błonie bębenkowej uszu.
Jak długo trwa choroba? W zależności od typu liszaja może utrzymywać się od 6 do 12 miesięcy, w przypadku postaci nadżerkowej na błonach śluzowych - nawet kilka lat, a postać przerosła jeszcze dłużej. Po ustąpieniu wykwitów pozostaje na skórze brązowe przebarwienie.
Liszaj płaski - rodzaje
- odmiana przerosła brodawkująca
- odmiana guzowata
- odmiana mieszkowa
- odmiana zanikowa
- odmiana obrączkowata
- odmiana wysiewna
- odmiana pęcherzowa
- odmiana barwnikowa
- odmiana nadżerkowa
- odmiana liniowa
- odmiana dłoni i stóp
- odmiana wrzodziejąca dłoni i stóp
- liszaj płaski błon śluzowych
- liszaj płaski narządów płciowych
- liszaj płaski paznokci
Liszaj płaski - leczenie
Leczenie liszaja jest trudne ze względu na jego oporność. Stosuje się następujące formy leczenia:
- maści i kremy glikokortykosteroidowe
- wstrzyknięcia triamcinolu
- kwas witaminy A
- krioterapia
- naświetlania metodą PUVA (fototerapia)
- w cięższych przypadkach niewielkie dawki leków na bazie sterydów
