Osutka - czym jest, jak się ją leczy?

Osutka to zmiany skórne, które pojawiają się po zażyciu różnego rodzaju leków, zarówno tych do stosowania ogólnego, jak i stosowanych miejscowego. Takie zmiany mogą być spowodowane również chorobami infekcyjnymi. Zmiany skórne mogą przybierać różne formy, w zależności od tego, jakie czynniki je wywołują oraz jaki jest ogólny stan zdrowia pacjenta. Jakie są sposoby na diagnozowanie i leczenie osutki?

Osutka – przyczyny powstawania

Dokładny mechanizm powstawania polekowych zmian skórnych nie jest do końca znany. Jedną z teorii, która miałaby wyjaśnić to zjawisko, jest tak zwana teoria haptenu. Według niej, aby po zażyciu leków wystąpiła odpowiedź immunologiczna organizmu konieczne jest, aby doszło do połączenia leków z nośnikami, czyli białkami występującymi w tkankach albo we krwi.

Oprócz osutki polekowej można mówić o osutce, która jest spowodowana chorobami zakaźnymi. Ten typ zmian skórnych pojawia się najczęściej u dzieci, zwykle w przebiegu takich chorób jak płonica oraz odra. U osób dorosłych powodem pojawienia się osutki o charakterze zakaźnym może być na przykład kiła.

Na wystąpienie osutki bardziej narażone są kobiety niż mężczyźni. Ponadto, więcej przypadków wystąpienia zmian skórnych notuje się u osób starszych. Szacuje się, że alergia skórna po zastosowaniu leków występuje u około 2,2% pacjentów zażywających jakiekolwiek leki. Ryzyko wystąpienia osutki zwiększają takie czynniki jak:

• Zażywanie dużej ilości leków
• Zaburzenia czynności nerek
• Zaburzenia czynności wątroby
• AIDS.

W zależności od tego, jaką formę przyjmuje osutka, rozróżnia się jej kilka rodzajów. Najczęściej występujące formy to osutka plamista, osutka grudkowa oraz plamisto-grudkowa. Osutka plamista charakteryzuje się wystąpieniem na skórze zmian w postaci zaczerwienionych plamek. Ten typ zmian skórnych jest często wywoływany przez spożycie antybiotyków, leków moczopędnych, niesteroidowych leków przeciwzapalnych albo leków przeciwpadaczkowych. W przebiegu osutki grudkowej, na skórze pojawiają się pęcherzyki i grudki, z kolei ostatni typ osutki jest połączeniem plamek oraz grudek.

Osutka – objawy

U różnych pacjentów polekowe zmiany skórne mogą przyjmować różną postać. Osutka może występować na różnych obszarach ciała, zarówno na skórze, jak i błonach śluzowych. Zmiany występują zazwyczaj symetrycznie po obu stronach ciała. W przypadku osutki polekowej, wykwity na skórze często są zlokalizowane w okolicach rąk oraz tułowia. Ważne jest, że zmiany stopniowo rozprzestrzeniają się i zajmują coraz większe obszary ciała. Zmiany skórne związane z osutką o charakterze zakaźnym zazwyczaj pojawiają się na początku w okolicach głowy i uszu, a następnie rozprzestrzeniają się na dolne obszary ciała. Zmiany charakterystyczne dla osutki to między innymi:

• Wykwity o charakterze trądzikowym
• Pokrzywka
• Zmiany barwnikowe
• Zmiany martwicze
• Zmiany o charakterze liszaja.

Zmianom zazwyczaj towarzyszy świąd, a czasami również łuszczenie skóry. Polekowe zmiany skórne czasami wiążą się z dolegliwościami ogólnymi, do których należą między innymi ogólne osłabienie, skurcz oskrzeli, gorączka czy bóle głowy. W niektórych przypadkach dochodzi do wystąpienia dolegliwości związanych z narządami wewnętrznymi. Najczęstsze powikłania to zapalenie wątroby, zapalenie mięśnia sercowego, zapalenie nerek oraz albuminuria.

Osutka polekowa – leczenie

W leczeniu osutki kluczowe znaczenie ma ustalenie jej przyczyny. Konieczne jest zdiagnozowanie czy osutka ma charakter polekowy, czy występuje w przebiegu choroby zakaźnej, ponieważ tylko wtedy możliwe jest wdrożenie skutecznego leczenia. Jeżeli osutka jest wywołana przez przyjmowanie jakiegoś leku, podstawą leczenia jest zaprzestanie zażywania tego leku. Jeżeli objawy związane z osutką, takie jak świąd, są bardzo uciążliwe dla pacjenta, zaleca się przyjmowanie leków antyhistaminowych, które łagodzą dolegliwości. W przypadku, gdy osutka jest wywołana infekcją, należy zacząć od leczenia choroby zakaźnej. Wówczas często pacjentowi podaje się antybiotyki lub inne leki o działaniu przeciwbakteryjnym lub przeciwwirusowym.

Objawów osutki nie należy lekceważyć, ponieważ może prowadzić do poważnych powikłań. W większości przypadków osutka ma łagodny przebieg, ale czasami jej przebieg jest ostry i może skutkować toksyczną neurolizą naskórka, która stanowi poważne zagrożenie życia pacjenta. Szacuje się, że w około 0,32 – 1 proc. przypadków polekowa reakcja alergiczna skutkuje śmiercią pacjenta.