Zaburzenia pamięci u dzieci i dorosłych - przyczyny, leczenie

Zaburzenia pamięci u dzieci i dorosłych mogą mieć różnorakie przyczyny. Zaburzenia pamięci zdarzają się, w niewielkim stopniu, każdemu z nas. Mogą być efektem stresu, zmęczenia, dekoncentracji. Poważne zakłócenia pamięci mogą jednak oznaczać groźne i czasem nieodwracalne choroby. Do zaburzeń pamięci dochodzi także w wyniku urazów psychicznych, traumy czy wypadku.

Zaburzenia pamięci - co to jest pamięć?

Pamięć to umiejętność organizmu do zapamiętywania, magazynowania i odtwarzania informacji. Ośrodki pamięci znajdują się w mózgu.

Pamięć dzieli się zazwyczaj na dwa podstawowe rodzaje: pamięć krótkotrwałą oraz pamięć długotrwałą. Pamięć krótkotrwała, a jej ramach tzw. pamięć operacyjna (robocza), polega na chwilowym przechowywaniu informacji niejako "pod rękę", w celu wykonania jakieś czynności lub operacji myślowej. Powtarzanie informacji prowadzi do jej zapisania w pamięci długotrwałej.

Pamięć długotrwała może być opisowa (deklaratywna), czyli świadoma faktów, zdarzeń, nazw i własnej historii oraz nieświadoma (niedeklaratywna), w ramach której przechowywana jest wiedza o tym, jak działać.

Za pamięć i uczenie się odpowiedzialne są różne części mózgu, nie do końca jeszcze rozpoznane przez naukę. I tak: część płatu ciemieniowego odpowiada za wykonywania ruchów wyuczonych, przednia część płatu ciemieniowego to ośrodek dotyku, płat potyliczny pomaga zrozumieć, co właśnie widzimy, okolice skroni to ośrodek zrozumienia i pamięci dźwięków, tylna część jest odpowiedzialna za mowę.

Zaburzenia pamięci u dzieci i dorosłych - rodzaje zaburzeń

Zaburzenia pamięci dzieli się na dwie kategorie: ilościowe i jakościowe.

Zaburzenia ilościowe (zwane też dysmnezją) to hiperamnezja (super pamięć), hipoamnezja (niewielkie kłopoty z zapamiętywaniem) oraz amnezja (czyli całkowita utrata pamięci, dotycząca jakiegoś zdarzenia lub okresu czasu).

Jakościowe zaburzenia to: złudzenia pamięci, kryptomnezje (nieświadome przypisywanie sobie słów i czynów innych osób), konfabulacje (gdy luki w pamięci uzupełniane są zdarzeniami zmyślonymi).

Zaburzenia pamięci u dzieci i dorosłych - przyczyny

Poważne zaburzenia pamięci powodowane są najczęściej schorzeniami mózgu, układu nerwowego oraz innymi dysfunkcjami organizmu. Istnieje jednak także inna kategoria przyczyn zaburzenia pamięci, i to zarówno u dzieci, jak i u dorosłych, mająca swoje źródło w psychice człowieka. Zaburzenia i luki w pamięci (amnezja) bywają wynikiem szczególnie mocnych przeżyć, doznanej traumy w wyniku napaści, gwałtu czy wypadku. Wszelkiego rodzaju urazy głowy, po upadku lub kraksie, także mogą przyczynić się do późniejszych problemów z pamięcią.

Zaburzenia pamięci u dorosłych - przyczyny

Zaburzenia pamięci krótkotrwałej przydarzają się każdemu z nas. Jeżeli jednak przez chwilę skupimy się na ostatnich wydarzeniach, zazwyczaj udaje nam się odtworzyć kolejność zdarzeń i przypomnieć sobie szczegóły, na przykład gdzie zaparkowaliśmy samochód albo - najpospolitszy przykład - gdzie zostawiliśmy klucze.

Zaburzenia pamięci zaczynają się, gdy nie jesteśmy w stanie przypomnieć sobie w żaden sposób, niedawnych zdarzeń. Nie ma jeszcze powodu do niepokoju, jeżeli nie pamiętamy wszystkich szczegółów, ponieważ byliśmy skoncentrowani na innej czynności, która nas "wciągnęła". W takiej sytuacji niektóre informacje mogły zostać umknąć naszej uwadze. Niestety, dotyczy to także depresji, która zaburza procesy poznawcze i pamięć.

Pamięć z wiekiem zaczyna działać coraz gorzej. Zazwyczaj wolniej się uczymy i potrzebujemy więcej czasu na zapamiętanie szczegółów, niż wtedy, gdy byliśmy młodzi. Takie osłabienie pamięci dotyczy nas w różnym stopniu i w niewielkim nasileniu nie powinno budzić nadmiernego niepokoju.

Jeżeli jednak zaburzenia pamięci pogłębiają się, prowadzą do zaburzenia pamięci zwanego otępieniem starczym (demencją).

Demencja starcza oznacza znaczne obniżenie sprawności intelektualnej i występuje najczęściej w podeszłym wieku. W młodszym wieku do demencji może dojść w wyniku uszkodzenia mózgu, infekcji, depresji, choroby alkoholowej lub stwardnienia rozsianego.

Demencja to zaburzenia zarówno pamięci, jak i funkcji poznawczych. Choroba zaburza postrzeganie rzeczywistości, chory traci orientację czasu i przestrzeni. Powoli zapomina, jaki jest właśnie dzień, jak trafić do domu, nie pamięta nazw przedmiotów. Pojawiają się problemy z pisaniem, liczeniem, a nawet z mową. Chory może stać się apatyczny lub przeciwnie - agresywny. Otępienie starcze bywa wynikiem innych chorób, takich jak: choroby neurodegeneracyjne (choroba Alzheimera, choroba Parkinsona, choroba Picka, pląsawica Huntingtona), a także AIDS, zespół przedotępienny oraz hiponatremia. Otępienie starcze dotyka około 1 proc. populacji i występuje najczęściej po 60 roku życia.

Zaburzenia funkcji poznawczych mózgu mogą być spowodowane także: chorobami tarczycy, wątroby, nerek, zakażeniami bakteryjnymi, takimi jak kiła, gruźlica oraz chorobami mózgu (guzy, ropnie, krwiaki, wodogłowie) oraz niedoborami witamin z grupy B.

Zaburzenia pamięci występują czasem po zażyciu niektórych leków, w tym psychotropowych, przeciwdrgawkowych, znieczulających oraz na nadciśnienie tętnicze. Ponadto zaburzenia pamięci wywołują zatrucia, na przykład alkoholowe, zatrucie metalami ciężkimi, pestycydami i innymi toksycznymi związkami chemicznymi.

Zaburzenia pamięci - leczenie

Jeżeli sami zauważamy u siebie objawy zaburzeń pamięci, w pierwszej kolejności postarajmy się dociec, kiedy i w jakich okolicznościach się to zdarza. czasami wystarczy zmiana trybu życia i solidny odpoczynek, aby kłopoty z pamięcią minęły. Gdy to otoczenie, rodzina czy znajomi, zauważają u nas luki w pamięci, a my nie jesteśmy ich świadomi, potrzebna nam porada specjalisty neurologa. Także każda gwałtowna zmiana, szybko postępująca utrata pamięci, wymaga zbadania przez lekarza.

Wykonuje się wtedy szereg badań, mających pomóc w postawieniu diagnozy: badania laboratoryjne krwi, badanie funkcji nerek, wątroby, tarczycy, badanie stężenia witaminy B12, tomografię komputerową lub rezonans magnetyczny. Badane są funkcje poznawcze, do czego wykorzystuje się specjalne testy (tzw. przesiewowe badanie testowe). Konieczne jest badanie neurologiczne oraz psychiatryczne, aby zdiagnozować depresje lub inne dysfunkcje psychiczne, mogące stać za utratą pamięci.

Wykrycie przyczyny utraty pamięci umożliwia wdrożenie odpowiedniego leczenia, które może spowolnić rozwój choroby.