Zaburzenia pamiêci - co to jest pamiêæ?
Pamiêæ to umiejêtno¶æ organizmu do zapamiêtywania, magazynowania i odtwarzania informacji. O¶rodki pamiêci znajduj± siê w mózgu.
Pamiêæ dzieli siê zazwyczaj na dwa podstawowe rodzaje: pamiêæ krótkotrwa³± oraz pamiêæ d³ugotrwa³±. Pamiêæ krótkotrwa³a, a jej ramach tzw. pamiêæ operacyjna (robocza), polega na chwilowym przechowywaniu informacji niejako "pod rêkê", w celu wykonania jakie¶ czynno¶ci lub operacji my¶lowej. Powtarzanie informacji prowadzi do jej zapisania w pamiêci d³ugotrwa³ej.
Pamiêæ d³ugotrwa³a mo¿e byæ opisowa (deklaratywna), czyli ¶wiadoma faktów, zdarzeñ, nazw i w³asnej historii oraz nie¶wiadoma (niedeklaratywna), w ramach której przechowywana jest wiedza o tym, jak dzia³aæ.
Za pamiêæ i uczenie siê odpowiedzialne s± ró¿ne czê¶ci mózgu, nie do koñca jeszcze rozpoznane przez naukê. I tak: czê¶æ p³atu ciemieniowego odpowiada za wykonywania ruchów wyuczonych, przednia czê¶æ p³atu ciemieniowego to o¶rodek dotyku, p³at potyliczny pomaga zrozumieæ, co w³a¶nie widzimy, okolice skroni to o¶rodek zrozumienia i pamiêci d¼wiêków, tylna czê¶æ jest odpowiedzialna za mowê.
Zaburzenia pamiêci u dzieci i doros³ych - rodzaje zaburzeñ
Zaburzenia pamiêci dzieli siê na dwie kategorie: ilo¶ciowe i jako¶ciowe.
Zaburzenia ilo¶ciowe (zwane te¿ dysmnezj±) to hiperamnezja (super pamiêæ), hipoamnezja (niewielkie k³opoty z zapamiêtywaniem) oraz amnezja (czyli ca³kowita utrata pamiêci, dotycz±ca jakiego¶ zdarzenia lub okresu czasu).
Jako¶ciowe zaburzenia to: z³udzenia pamiêci, kryptomnezje (nie¶wiadome przypisywanie sobie s³ów i czynów innych osób), konfabulacje (gdy luki w pamiêci uzupe³niane s± zdarzeniami zmy¶lonymi).
Zaburzenia pamiêci u dzieci i doros³ych - przyczyny
Powa¿ne zaburzenia pamiêci powodowane s± najczê¶ciej schorzeniami mózgu, uk³adu nerwowego oraz innymi dysfunkcjami organizmu. Istnieje jednak tak¿e inna kategoria przyczyn zaburzenia pamiêci, i to zarówno u dzieci, jak i u doros³ych, maj±ca swoje ¼ród³o w psychice cz³owieka. Zaburzenia i luki w pamiêci (amnezja) bywaj± wynikiem szczególnie mocnych prze¿yæ, doznanej traumy w wyniku napa¶ci, gwa³tu czy wypadku. Wszelkiego rodzaju urazy g³owy, po upadku lub kraksie, tak¿e mog± przyczyniæ siê do pó¼niejszych problemów z pamiêci±.
Zaburzenia pamiêci u doros³ych - przyczyny
Zaburzenia pamiêci krótkotrwa³ej przydarzaj± siê ka¿demu z nas. Je¿eli jednak przez chwilê skupimy siê na ostatnich wydarzeniach, zazwyczaj udaje nam siê odtworzyæ kolejno¶æ zdarzeñ i przypomnieæ sobie szczegó³y, na przyk³ad gdzie zaparkowali¶my samochód albo - najpospolitszy przyk³ad - gdzie zostawili¶my klucze.
Zaburzenia pamiêci zaczynaj± siê, gdy nie jeste¶my w stanie przypomnieæ sobie w ¿aden sposób, niedawnych zdarzeñ. Nie ma jeszcze powodu do niepokoju, je¿eli nie pamiêtamy wszystkich szczegó³ów, poniewa¿ byli¶my skoncentrowani na innej czynno¶ci, która nas "wci±gnê³a". W takiej sytuacji niektóre informacje mog³y zostaæ umkn±æ naszej uwadze. Niestety, dotyczy to tak¿e depresji, która zaburza procesy poznawcze i pamiêæ.
Pamiêæ z wiekiem zaczyna dzia³aæ coraz gorzej. Zazwyczaj wolniej siê uczymy i potrzebujemy wiêcej czasu na zapamiêtanie szczegó³ów, ni¿ wtedy, gdy byli¶my m³odzi. Takie os³abienie pamiêci dotyczy nas w ró¿nym stopniu i w niewielkim nasileniu nie powinno budziæ nadmiernego niepokoju.
Je¿eli jednak zaburzenia pamiêci pog³êbiaj± siê, prowadz± do zaburzenia pamiêci zwanego otêpieniem starczym (demencj±).
Demencja starcza oznacza znaczne obni¿enie sprawno¶ci intelektualnej i wystêpuje najczê¶ciej w podesz³ym wieku. W m³odszym wieku do demencji mo¿e doj¶æ w wyniku uszkodzenia mózgu, infekcji, depresji, choroby alkoholowej lub stwardnienia rozsianego.
Demencja to zaburzenia zarówno pamiêci, jak i funkcji poznawczych. Choroba zaburza postrzeganie rzeczywisto¶ci, chory traci orientacjê czasu i przestrzeni. Powoli zapomina, jaki jest w³a¶nie dzieñ, jak trafiæ do domu, nie pamiêta nazw przedmiotów. Pojawiaj± siê problemy z pisaniem, liczeniem, a nawet z mow±. Chory mo¿e staæ siê apatyczny lub przeciwnie - agresywny. Otêpienie starcze bywa wynikiem innych chorób, takich jak: choroby neurodegeneracyjne (choroba Alzheimera, choroba Parkinsona, choroba Picka, pl±sawica Huntingtona), a tak¿e AIDS, zespó³ przedotêpienny oraz hiponatremia. Otêpienie starcze dotyka oko³o 1 proc. populacji i wystêpuje najczê¶ciej po 60 roku ¿ycia.
Zaburzenia funkcji poznawczych mózgu mog± byæ spowodowane tak¿e: chorobami tarczycy, w±troby, nerek, zaka¿eniami bakteryjnymi, takimi jak ki³a, gru¼lica oraz chorobami mózgu (guzy, ropnie, krwiaki, wodog³owie) oraz niedoborami witamin z grupy B.
Zaburzenia pamiêci wystêpuj± czasem po za¿yciu niektórych leków, w tym psychotropowych, przeciwdrgawkowych, znieczulaj±cych oraz na nadci¶nienie têtnicze. Ponadto zaburzenia pamiêci wywo³uj± zatrucia, na przyk³ad alkoholowe, zatrucie metalami ciê¿kimi, pestycydami i innymi toksycznymi zwi±zkami chemicznymi.
Zaburzenia pamiêci - leczenie
Je¿eli sami zauwa¿amy u siebie objawy zaburzeñ pamiêci, w pierwszej kolejno¶ci postarajmy siê dociec, kiedy i w jakich okoliczno¶ciach siê to zdarza. czasami wystarczy zmiana trybu ¿ycia i solidny odpoczynek, aby k³opoty z pamiêci± minê³y. Gdy to otoczenie, rodzina czy znajomi, zauwa¿aj± u nas luki w pamiêci, a my nie jeste¶my ich ¶wiadomi, potrzebna nam porada specjalisty neurologa. Tak¿e ka¿da gwa³towna zmiana, szybko postêpuj±ca utrata pamiêci, wymaga zbadania przez lekarza.
Wykonuje siê wtedy szereg badañ, maj±cych pomóc w postawieniu diagnozy: badania laboratoryjne krwi, badanie funkcji nerek, w±troby, tarczycy, badanie stê¿enia witaminy B12, tomografiê komputerow± lub rezonans magnetyczny. Badane s± funkcje poznawcze, do czego wykorzystuje siê specjalne testy (tzw. przesiewowe badanie testowe). Konieczne jest badanie neurologiczne oraz psychiatryczne, aby zdiagnozowaæ depresje lub inne dysfunkcje psychiczne, mog±ce staæ za utrat± pamiêci.
Wykrycie przyczyny utraty pamiêci umo¿liwia wdro¿enie odpowiedniego leczenia, które mo¿e spowolniæ rozwój choroby.
