Ból neuropatyczny nie jest chorobą, ale kwalifikuje się go jako zespół objawów mniej lub bardziej specyficznych, które mogą być spowodowane różnymi czynnikami.
Ból neuropatyczny jest skutkiem wielu procesów patologicznych pojawiających się w wyniku zaburzenia pracy układu nerwowego.
Ból neuropatyczny - diagnostyka
Aby rozpoznać ból neuropatyczny należy przeprowadzić bardzo szczegółowy wywiad zdrowotny z chorym. Bardzo ważną informacją jest czas trwania i charakterystyka bólu (jego natężenie, zmienność, sposób odczuwania), objawy towarzyszące. Kolejnym wskazaniem jest badanie neurologiczne, które powinno oceniać odczuwanie dotyku, bólu, temperatury oraz wibracji. Badanie ma na celu ocenę obecności objawów negatywnych oraz pozytywnych, niezbędnych do postawienia diagnozy.
Ilościowa ocena czucia - jest metodą pomiaru progu odczuwania w odpowiedzi na bodźce zewnętrzne. Jest ona wykorzystywana do oceny bólu jak i do uzupełniania badania neurologicznego. Często do diagnozy wykorzystuje się także laboratoryjne metody badania przewodnictwa nerwowego.
Ból neuropatyczny - przyczyny
Ból neuropatyczny powstaje wskutek uszkodzenia nerwu lub osłonki mielinowej. Może pojawić się w wyniku przebytych chorób takich jak neuropatia cukrzycowa, półpasiec czy polineuropatie (uszkodzenie wielu nerwów), które mogą mieć związek z alkoholem lub leczeniem onkologicznym.
Czasami ból neuropatyczny może wystąpić po operacjach (w miejscu blizny), w wyniku urazów lub zmian w okolicach kręgosłupa szyjnego i lędźwiowego. Bóle fantomowe (odczuwane po amputacjach) także są rodzajem bólu neuropatycznego. Nieleczony ból neuropatyczny może trwać do końca życia i nasilać się wraz z upływem czasu, skutkując pojawieniem się upośledzenia, a nawet inwalidztwa. Według przeprowadzonych badań wnioskuje się, że ból neuropatyczny dotyka ok 1,5-7,5 proc. populacji europejskiej.
Pojawienie się bólu neuropatycznego zależy od upośledzenia procesów przekaźnictwo nerwowego. Objawy bólu zależą od czasu ich powstania, miejsca uszkodzenia nerwu, przyczyny wywoływanego bólu, chorób współistniejących, czynników psychicznych.
Przyczyną bólu neuropatycznego może być radioterapia miejscowa w postępującym zwłóknieniu splotu ramiennego podczas leczenia raka sutka oraz chemioterapia wskutek leczenia choroby nowotworowej.
Objawy bólu neuropatycznego
Ból neuropatyczny najczęściej powoduje uczucie pieczenia i mrowienia. Jego objawy często opisywane są jako ból stały, kłujący, czasem określany jako podobny do bólu odczuwanego podczas porażenia prądem elektrycznym. Zazwyczaj jest zlokalizowany głęboko, powodujący uczucie silnego ucisku. Bólowi często towarzyszą bóle napadowe, przebijające, krótkotrwałe i bardzo silne. Często pojawia się także allodynia - ból spowodowany niebolesnym bodźcem, który u zdrowych ludzi nie powoduje żadnej reakcji np. dotyk. Mogą wystąpić także deficyty ruchowe oraz hipoalgezja, czyli osłabienie czucia oraz mięśni, a także sprawności w okolicach występowania uszkodzonego nerwu. Cechą charakterystyczną bólu są także zaburzenia współczulne takie jak obrzęki, potliwość czy wystąpienie osteoporozy, parestezje i upośledzenia czucia.
Ból neuropatyczny bardzo często ma negatywny wpływ na chorego, często uniemożliwiając codzienne funkcjonowanie oraz obniżając komfort życia. Osoby cierpiące na bóle neuropatyczne często mają problemy ze snem, przejawiają ciągłe zmęczenie, mają kłopoty z koncentracją i zawroty głowy. Czasem ból może nasilać się do tego stopnia, że uniemożliwia codzienne noszenie ubrań.
Typy bólu neuropatycznego
Najczęściej występujące typy bólu neuropatycznego to:
- neuralgia półpaścowa - najczęściej występujące schorzenie po przebytym zakażeniu półpaścem. Po przebytej w przeszłości ospie wietrznej oraz po zagojeniu się ran, wirus przedostaje się do zwojów rdzeniowych w których w postaci letalnej (uśpionej) może przeczekać kilka lat. Często ulega reaktywacji u pacjentów o osłabionej odporności i schorzeniach immunologicznych (w przypadku nowotworów). Przebyta infekcja wirusowa może spowodować uszkodzenie włókiem czuciowych oraz ruchowych. W konsekwencji powstaje zespół bólowy określany neuropatycznym
- polineuropatia cukrzycowa - najczęściej występujące schorzenie wśród cukrzyków, wynikające z różnych powikłań choroby. Zazwyczaj objawia się schorzeniem o nazwie polineuropatia czuciowo-ruchowa, która powoduje dolegliwości bólowe w dystalnych (końcowych) częściach kończyn. Pacjenci dotknięci tym typem bólu często uskarżają się na symetryczne dolegliwości bólowe objawiające się pieczeniem czy mrowieniem, początkowo w okolicach stóp i dłoni, nasilające się w nocy lub pod wpływem stresu.
- ból ośrodkowy - spowodowany pierwotnym uszkodzeniem ośrodkowego układu nerwowego, zazwyczaj objawiający się błędnym odbiorem temperatury. Dolegliwości mogą dotykać części lub całego ciała. Najczęściej ból ośrodkowy występuje po przebytym udarze mózgu oraz po urazie rdzenia kręgowego.
- Ból neuropatyczny obwodowy - objawy uszkodzenia obwodowych nerwów układu nerwowego objawiają się w przebiegu choroby jaką jest miażdżyca, AIDS, szpicak mnogi, błonica, nowotwory, reumatoidalne zapalenie stawów, twardzica lub toczeń.
Leczenie bólu neuropatycznego
Leczenie bólu neuropatycznego opiera się na zastosowaniu terapii skojarzeniowej. W tym celu stosuje się leki z różnych grup, o różnym mechanizmie działania tj. leki przeciwbólowe oraz koanalgetyki - leki stosowane w schorzeniach narządowych oraz układowych, wspomagające efekt przeciwbólowy. Bardzo często w farmakoterapii stosuje się leki opioidowe, podawane w dużych dawkach, steroidy, leki przeciwdepresyjne a także przeciwdrgawkowe.
Główną przyczyną stosowania opioidów jest działanie przeciwbólowe, najczęściej chorym podaje się morfinę oraz fentanyl. Leki te działają depresyjnie na ośrodek oddechowy, zmniejszając duszności, jednak ich przedawkowanie może doprowadzić do śmierci.
Podawanie leków przeciwdrgawkowych polega na zmniejszaniu pobudliwości neuronalnej.
W przypadku ciężkich przypadków choroby, pomocne może okazać się zastosowanie metody leczenia alternatywnego jak akupunktura, która pomaga w leczeniu bólów kończyn, szczególnie po przebytym półpaścu.
Inną metodą jest ziołolecznictwo, które w łagodzeniu dolegliwości bólowych wykorzystuje liczne zioła i olejki. Są to jednak metody leczenia medycyną niekonwencjonalną, które mogą jedynie wspomagać leczenie farmakologiczne i nie powinny być stosowane jako odrębna forma terapii.
