Złamanie awulsyjne bywa skutkiem pozornie niegroźnego urazu. Trening koszykówki, taniec z wujkiem na weselu lub spacer po parku czasami znajdują swój finał w poradni ortopedycznej. Diagnoza – złamanie awulsyjne. Brzmi poważnie. Czym jest tajemnicze złamanie? Czy musimy zrobić kilkutygodniową przerwę od treningów, rezygnować z weselnych zabaw, a na park patrzeć tylko z okna? W medycynie nie ma prostych odpowiedzi – wszystko zależy od wielu czynników i na pewno powinniśmy ściśle współpracować z ortopedą.
Złamania awulsyjne - definicja i mechanizm
Złamanie awulsyjne polega na przerwaniu ciągłości tkanki kostnej. Istnieje wiele różnych typów złamań, a pośród nich można odnaleźć złamanie awulsyjne. Aby zrozumieć istotę takiego złamania, należy wiedzieć, że w naszym organizmie do kości przyczepiają się więzadła i ścięgna. W dużym skrócie: pierwsze odpowiadają głównie za stabilność stawów, drugie łączą kości z mięśniami, które wyzwalając siłę, powodują ruch kości względem siebie.
Wskutek urazu, np.
dochodzi do oderwania się fragmentu kostnego z przyczepem więzadła/ścięgna od głównego masywu kości.
Inaczej mówiąc: dochodzi do złamania z pociągnięcia (szarpnięcia). Obrazowo można to porównać do wyrwania rośliny z korzeniami i kępką ziemi, do której było wrośnięte. Dzieje się tak dlatego, że struktury ścięgniste lub więzadłowe w danym miejscu są silniejsze niż struktura tkanki kostnej. Taki stan występuje najczęściej u dzieci i sportowców, stąd też są to grupy najczęściej zmagające się z tego typu złamaniami. Uraz ten nie jest rzadki i właściwie nie zdarza się dyżur ortopedyczny bez pacjenta z takim rozpoznaniem.
Mocne rusztowanie? To możliwe. Ważna profilaktyka:
Złamanie awulsyjne - objawy
Do symptomów złamania awulsyjnego można zaliczyć:
- obrzęk,
- zasinienie,
- ból (głównie przy badaniu palpacyjnym, choć może być również samoistny, pulsujący i rozpierający),
- utrata funkcji kończyny – problem z poruszaniem, obciążaniem kończyny, bolesne ograniczenie ruchomości danego stawu.
Lokalizacja złamań awulsyjnych
Miejsce występowania złamań awulsyjnych może być bardzo różne – właściwie mogą one dotyczyć każdego rejonu układu mięśniowo-szkieletowego. Najczęściej jednak są to:
- stopa,
- staw skokowy,
- biodro,
- palce ręki.
Złamania te mogą lokalizować się również wewnątrzstawowo, np. awulsyjne uszkodzenia więzadeł krzyżowych kolana. Poza kończynami, takiemu złamaniu może ulec kręgosłup i miednica.
Wejdź do naszej galerii i zobacz przykłady złamań awulsyjnych na zdjęciach rentgenowskich.
Diagnoza i leczenie
W przypadku urazu, po którym wystąpią ww. objawy, należy zasięgnąć porady ortopedy. Lekarz zbada bolesną okolicę, postawi wstępną diagnozę, wykluczy inne urazy oraz skieruje na badania obrazowe. Badaniem pierwszego rzutu jest badanie rentgenowskie – RTG. Zestawienie badania klinicznego oraz wnikliwa analiza RTG, najczęściej prowadzą do postawienia ostatecznego rozpoznania. W przypadku, gdy lekarz nie ma stuprocentowej pewności lub podejrzewa inne patologie w badanym rejonie ciała, może zlecić badania dodatkowe np. USG.
Zdecydowana większość złamań awulsyjnych jest leczona zachowawczo, np. unieruchomieniem gipsowym, bądź ortezą. Zazwyczaj wskazane jest odciążanie kończyny.
Aby proces powrotu do zdrowia przebiegał sprawniej, pacjent powinien w każdej wolnej chwili utrzymywać kończynę w elewacji (tj. uniesieniu) oraz stosować regularnie chłodzące okłady. Głównie w przypadku osób dorosłych, gdy złamanie dotyczy kończyny dolnej, bądź gdy istnieje u pacjenta duże ryzyko choroby zakrzepowej, zlecana jest farmakologiczna profilaktyka przeciwzakrzepowa. Ważna jest również terapia przeciwbólowa, choć samo unieruchomienie kończyny przynosi znaczną redukcję bólu.
Pacjent powinien zgłosić się na kolejne wizyty kontrolne w określonych przez lekarza odstępach czasu. Zazwyczaj pierwsza kontrola kliniczna odbywa się w ciągu 7-14 dni. Czas gojenia złamania awulsyjnego jest różny, zależy od wielu czynników m.in. lokalizacji złamania, wieku i stanu pacjenta, chorób współtowarzyszących. Zazwyczaj zawiera się w przedziale czasowym od 4 do 12 tygodni, lecz średnio trwa ok. 6 tygodni.
Nie wszystkie złamania awulsyjne kwalifikują się do leczenia zachowawczego. W niektórych przypadkach – najczęściej, kiedy złamanie jest znacznie przemieszczone, szczelina złamania przebiega przezstawowo lub fragment oderwany awulsyjnie jest na tyle duży, że np. może konfliktować z innymi strukturami – wskazane jest leczenie operacyjne. Lekarz w takimi przypadku, planując zabieg operacyjny, zleca dodatkowe badania obrazowe np. tomografię komputerową i/lub rezonans magnetyczny. W trakcie zabiegu chirurg-ortopeda stara się przywrócić prawidłowe warunki anatomiczne dokonując zabiegu otwartej repozycji z wewnętrzną stabilizacją oderwanego fragmentu kostnego, wykorzystując do tego materiały zespalające (implanty), takie jak, np. takie jak druty, śruby, płyty czy kotwice.
Zarówno w leczeniu zachowawczym, jak i operacyjnym, pacjent wymaga postępowania rehabilitacyjnego. Indywidualnie, w zależności od przypadku pacjenta, lekarz ustala na jakim etapie leczenia rozpocząć rehabilitację. Na podstawie wystawionego skierowania, fizjoterapeuta rozpoczyna etapowe działania usprawniające pacjenta.
Autor, lek. Karol Kosterna, jest rezydentem oddziału ortopedii i traumatologii narządu ruchu w klinice ortopedycznej Carolina Medical Center.
