Czynnikiem reumatoidalnym nazywa się przeciwciała skierowane przeciwko komórkom własnego organizmu, czyli tak zwane autoprzeciwciała. Są one nastawione na zwalczanie immunoglobulin, a to skutkuje rozwojem w organizmie procesu zapalnego. Stan zapalny wywołuje z kolei uszkodzenia różnych tkanek, w tym tkanki chrzęstnej.
Kiedy zaleca się wykonanie badania RF?
Oznaczenie poziomu czynnika reumatoidalnego przeprowadza się u pacjentów, u których występuje podejrzenie reumatoidalnego zapalenia stawów, twardziny układowej albo tocznia rumieniowatego. Wskazaniem do przeprowadzenia badania jest także podejrzenie innych chorób zapalnych. Objawy, jakie mogą skłonić nas do wykonania tego badania to zwłaszcza sztywność stawów (najbardziej uciążliwa rano), obecność guzów podskórnych, obrzęki, bóle stawów, bóle mięśni, suchość gałek ocznych, suchość skóry.
Jak przebiega badanie RF?
Najprostsze badanie poziomu czynnika reumatoidalnego przeprowadzane jest z próbki krwi pobieranej od pacjenta. W dniu pobrania krwi do laboratorium należy przyjść na czczo. Poza tym, do badania nie trzeba się w żaden sposób przygotowywać. Czynnik reumatoidalny wykrywa się również w płynie pobieranym z jamy opłucnej albo płynie stawowym. Wykonanie badania z próbki krwi nie wiąże się z ryzykiem wystąpienia poważnych powikłań, jedynie w miejscu wkłucia może wystąpić niewielki krwiak.
Czynnik reumatoidalny RF – normy
W zależności od laboratorium, w którym przeprowadzane jest badanie, przyjmuje się różne normy czynnika reumatoidalnego. Czasami mówi się jedynie o wyniku dodatnim lub ujemnym, przy czym czynnik dodatni oznacza obecność przeciwciał, natomiast czynnik ujemny jest równoznaczny z ich brakiem. Czynnik ujemny nie zawsze oznacza, że osoba jest zdrowa – taki wynik może pojawiać się także u osób w okresie remisji choroby. Możliwe jest także uzyskanie wyniku fałszywie dodatniego. Na taki wynik mogą wpływać przyjmowane leki albo infekcje różnego typu, które nie są związane z chorobami o charakterze autoimmunologicznym. Stężenie czynnika podwyższa się również u osób, które niedawno przeszły szczepienia. W sytuacjach, gdy wynik jest dodatni, ale nie obserwuje się objawów, które mogą świadczyć o chorobie, zaleca się powtórzenie badania.
W różnych laboratoriach badanie przeprowadza się różnymi metodami, dla których określone są inne normy czynnika reumatoidalnego. Normy w zależności od metody wykonywania badania wynoszą:
- RF poniżej 1/40 - odczyn lateksowy,
- RF poniżej 1/80 - odczyn Waalera-Rosego,
- RF do 40 IU/ml - neflometria laserowa.
Podwyższony wynik badania RF może świadczyć o problemach zdrowotnych, takich jak:
- Toczeń rumieniowaty – jego początkowe objawy to bóle stawów, wysypka, owrzodzenia w obszarze błon śluzowych oraz częste uczucie zmęczenia i osłabienia. Często toczeń występuje jedynie w postaci skórnej, jednak czasami atakuje cały organizm i nieleczony prowadzi do uszkadzania kolejnych narządów;
- Reumatoidalne zapalenie stawów - objawia się bólem, sztywnością oraz obrzękiem stawów. Zaniedbanie leczenia może prowadzić do poważnej degradacji stawów, uszkodzenia narządów i niepełnosprawności;
- Twardzina układowa - jej objawem są zmiany skórne, przykurcze w stawach oraz osłabienie mięśni. Z czasem mogą rozwijać się zmiany w obszarze narządów wewnętrznych.
Obecność czynnika reumatoidalnego może również świadczyć o chorobach niereumatoidalnych, do których zalicza się między innymi:
- Gruźlicę,
- Autoimmunologiczne zapalenie trzustki,
- Trąd,
- Ostre alergiczne zapalenie pęcherzyków płucnych,
- Choroby wątroby o charakterze zapalnym,
- Choroby nowotworowe,
- Kiłę.
Podwyższony poziom czynnika reumatoidalnego może występować również u pacjentów chorych na boreliozę. Niskie stężenie czynnika reumatoidalnego czasami stwierdza się u osób starszych i nie zawsze oznacza to chorobę. Obecność czynnika reumatoidalnego stwierdza się mniej więcej u 10-25 proc. pacjentów powyżej 70. roku życia, u których nie występują objawy chorobowe. Warto zaznaczyć, że wysoki czynnik reumatoidalny jest jedynie wskazówką do rozpoznania niektórych chorób, jednak nie może być podstawą ich zdiagnozowania. Aby postawić odpowiednią diagnozę konieczne jest rozpoznanie charakterystycznych objawów oraz wykonanie innych badań. Należy również pamiętać, że nawet ujemny wynik badania RF nie oznacza, że pacjenta nie dotyczą takie choroby jak reumatoidalne zapalenie stawów.
