Kłębuszki nerkowe (łac. glomerulus) to sieć naczyń włosowatych tętniczych, które wraz z otaczającymi je torebkami Bowmana tworzą ciałko nerkowe (ciałko Malpighiego) i wchodzą w skład podstawowej jednostki filtracyjnej nerek, czyli nefronu.
Kłębuszek nerkowy jest tworem o średnicy 160–200 mm, składającym się z 20–40 pętli naczyń włosowatych stanowiących rozgałęzienia tętniczki doprowadzającej łączących się z tętniczką odprowadzającą. Przez kłębuszki nerkowe przepływa około 20 procent krwi pompowanej przez serce. W prawidłowo pracujących nerkach tzw. przesączanie kłębuszkowe wynosi od 80 do 120 mililitrów na minutę.
Kłębuszki nerkowe a układ moczowy
Układ moczowy składa się z nerek, moczowodów, pęcherza moczowego oraz cewki moczowej. Nerki to parzyste narządy położone na tylnej ścianie jamy brzusznej poza jamą, po obu stronach kręgosłupa lędźwiowego.
Każda nerka zbudowana jest z rdzenia, czyli części wewnętrznej oraz kory, części zewnętrznej. Rdzeń nerki składa się ze stożkowanych struktur zwanych piramidami, które są oddzielone słupami nerkowymi. To kolumny Bertina.
Każda nerka zbudowana jest z mikroskopijnych nefronów. Liczba nefronów w nerce dorosłego człowieka szacowana jest na około milion. Każdy składa się z kłębuszka nerkowego oraz dołączonego do niego kanalika nerkowego (cewka nerkowa).
Kłębuszki nerkowe zlokalizowane są w trzech obszarach kory nerki:
- podtorebkowo,
- w środkowym obszarze,
- przyrdzeniowo.
Kłębuszki nerkowe - budowa
Głównym elementem kłębuszka nerkowego są włosowate naczynia krwionośne, których ściany są filtrem dla przepływającej przez kłębuszek krwi. W skład filtru kłębuszkowego wchodzą komórki śródbłonka, błona podstawna oraz wyspecjalizowane i ostatecznie zróżnicowane komórki podocytarne (podocyty).
Kłębuszek nerkowy posiada biegun naczyniowy (miejsce wniknięcia tętniczki doprowadzającej oraz odejścia tętniczki odprowadzającej), biegun moczowy (miejsce połączenia kłębuszka z cewką bliższą). Kłębuszek nerkowy to tzw. sieć dziwna naczyń krwionośnych, w której tętnica rozgałęzia się w sieć naczyń włosowatych, by następnie znów się połączyć w jedno naczynie krwionośne. Wielkość kłębuszków nerkowych charakteryzuje się znaczną zmiennością i uwarunkowana jest wpływem szeregu czynników osobniczych.
Kłębuszek otoczony jest torebką Bowmana, tworząc ciałko nerkowe. Torebka Bowmana składa się z 2 blaszek. Blaszka wewnętrzna (trzewna), zbudowana z nabłonka jednowarstwowego płaskiego i komórek zwanych podocytami, przylega do kłębuszka nerkowego. Blaszka zewnętrzna (ścienna) zbudowana jest z nabłonka jednowarstwowego płaskiego, który wyściela otoczenie kłębuszka. Przestrzeń pomiędzy pętlami naczyń włosowatych kłębuszka a jego torebką to przestrzeń filtracyjna (moczowa), w której gromadzi się pierwotny przesącz osocza. Pomiędzy pętlami naczyń włosowatych kłębuszka znajduje się mezangium.
Kłębuszki nerkowe – funkcje. Proces filtracji
Proces filtracji krwi jest możliwy dzięki różnicy wielkości tętniczek. Wyróżnia się bowiem naczynie odprowadzające o mniejszej średnicy oraz doprowadzające o większej średnicy. Filtracja kłębuszkowa (kłębkowa), inaczej przesączanie kłębuszkowe, jest etapem powstawania moczu zachodzącym między kłębuszkiem nerkowym, a wnętrzem torebki Bowmana. Filtracja kłębuszkowa polega na przechodzeniu wody, związków drobnocząsteczkowych i soli mineralnych z osocza krwi do światła torebki. W zdrowym kłębuszku nerkowym bariera filtracyjna uniemożliwia przedostanie się do moczu białka.
Przesączone, czyli przefiltrowane elementy krwi przemieszczają się kanalikiem nerkowym, gdzie ulegają przemianom. Wskutek filtracji powstaje spływający do miedniczek nerkowych mocz pierwotny (przesącz składający się głównie z wody, zawierający dużo węglowodanów i soli mineralnych).
Kłębuszki nerkowe – problemy
Chorobą, która obejmuje kłębuszki nerkowe i prowadzi do zaburzeń w pracy nerek jest kłębuszkowe zapalenie nerek. Zapalenie może mieć postać ostrą i przemijająca lub przewlekłą, która prowadzi do niewydolności nerek. Choroba może objąć wyłącznie nerki (to pierwotne kłębuszkowe zapalenie nerek), ale i inne narządy (to tzw. wtórne zapalenie kłębuszków nerkowych).
Kłębuszkowe zapalenie nerek w początkowej fazie może nie dawać żadnych objawów, jedynie w moczu obserwuje się nadmierną ilość białka i erytrocytów. Z czasem, w miarę postępu choroby, pojawia się ból pleców w okolicy nerek. Ciężka i przewlekła postać zapalenia kłębuszków nerkowych objawia się obrzękami na twarzy, bólem głowy, skąpomoczem, nudnościami. Leczenie kłębuszkowego zapalenia nerek zależy od stanu i rodzaju zapalenia.
Więcej o diagnostyce morfologicznej kłębuszkowych chorób nerek
