Szczepionka DTP przeciwko błonicy, tężcowi i krztuścowi - co to za choroby?
Błonica to zakaźna i groźna choroba, wywoływana przez bakterie - maczugowce błonicy. Dawniej błonicę nazywano też dyfterytem lub krupem. Jest chorobą, która może doprowadzić do śmierci na skutek uduszenia przez narastające w gardle chorego błony, zamykające dostęp powietrza do płuc. Błonica kiedyś często zabijała małe dzieci, ale odkąd w latach pięćdziesiątych ubiegłego wieku wprowadzono obowiązkowe szczepienia, choroba występuje już rzadko. Ważne jest jednak profilaktyczne szczepienie, ponieważ bakteria może zostać przywleczona z innych rejonów, gdzie nie prowadzi się regularnych szczepień. Ponadto odporność na chorobę wygasa i należy brać szczepionki przypominające. Śmiertelność w przypadku zachorowania na ciężką postać błonicy wynosi 10-20 proc.
Tężec wywołuje bakteria o nazwie laseczka tężca, która bytuje w glebie, kurzu, mule rzek czy jezior oraz na zardzewiałych przedmiotach. Bakterie mogą dostać się do organizmu przez skaleczenie lub ugryzienie i zaatakować układ nerwowy. Tężec powoduje silne skurcze mięśni, drgawki, zaburzenia oddychania. Połowa chorych na tężec umiera. W tej chwili zdarza się jeszcze rocznie kilkanaście przypadków zachorowania w naszym kraju. Są to głównie osoby starsze, u których wygasła odporność.
Krztusiec, dawniej zwany też kokluszem, to zakaźna choroba układu oddechowego, atakująca przede wszystkim małe dzieci. Wywołują go bakterie Bordella pertussis - pałeczki krztuśca. Objawia się napadami duszącego kaszlu. Dla niemowląt jest chorobą śmiertelnie niebezpieczną. Powikłania po krztuścu to zapalenia płuc, zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych czy zapalenia mózgu oraz uszkodzenia wzroku i słuchu. Ryzyko zachorowania na krztusiec nadal jest duże, ponieważ atakuje też młodzież i dorosłych, którzy utracili już odporność. W Polsce rocznie choruje około 3 tys. osób, które mogą zarażać.
Błonica i krztusiec szerzą się drogą kropelkową. Jedynym skutecznym sposobem, chroniącym przed zachorowaniem, ciężkimi powikłaniami lub śmiercią, jest szczepienie.
Szczepionka DTP przeciwko błonicy, tężcowi i krztuścowi jest to szczepionka skojarzona, chroniąca jednocześnie przed tymi trzema chorobami
Szczepionka DTP to tzw. szczepionka "nieżywa", czyli zawierająca nieaktywne toksyny błonicy, tężca oraz zabite (inaktywowane) pałeczki krztuśca lub oczyszczone białka tej bakterii. Istnieją dwa typy szczepionek DTP:
- szczepionka pełnokomórkowa (DTPw), w której znajdują się całe, inaktywowane bakterie krztuśca, zalecane do szczepienia dzieci do 2 roku życia
- szczepionka bezkomórkowa (DTPa), gdzie znajduje się kilka oczyszczonych białek bakterii krztuśca, zamiast całych komórek. Ta szczepionka wchodzi w skład innych szczepionek wieloskładnikowych. Przeznaczona jest dla starszych dzieci.
Substancjami czynnymi szczepionki są zatem toksyny (toksoidy), odpowiednio wypreparowane niezakaźne składniki pochodzące od bakterii - maczugowca błonicy i laseczek tężca oraz inaktywowane (nieżywe) pałeczki krztuśca lub białko wyizolowane z pałeczki krztuśca. Taki skład szczepionki powoduje, że po podaniu organizm zaczyna produkować przeciwciała, chroniące przed zachorowaniem.
Szczepionka DTP przeznaczona jest dla dzieci od siódmego tygodnia życia do ukończenia drugiego roku, zgodnie z Programem Szczepień Ochronnych. Jeżeli dziecko nie zostało zaszczepione do ukończenia trzeciego roku życia, można podać mu szczepionkę DTP pod warunkiem, że nie ma przeciwwskazań do szczepienia wersją pełnokomórkową. W innym wypadku podaje się szczepionkę bezkomórkową. Aby szczepionka była skuteczna muszą być zastosowane wszystkie dawki, zgodnie z programem szczepień.
Szczepionka DTP przeciwko błonicy, tężcowi i krztuścowi - kiedy szczepić?
Szczepienie podstawowe składa się z czterech dawek:
- pierwsza dawka w 7-8 tygodniu życia
- druga dawka w 3-4 miesiącu życia
- trzecia dawka w 5-6 miesiącu życia
- czwarta dawka w 16-18 miesiącu życia
Każda kolejna dawka podawana jest w odstępie minimum 6-8 tygodni.
Szczepienia przypominające:
- w 6. roku życia szczepionką DTPa, podawaną domięśniowo
- w 14. roku życia szczepionką Tdap, podawaną podskórnie
- w 19 roku życia szczepionka Td, podawaną podskórnie lub domięśniowo
Szczepionka DTP przeciwko błonicy, tężcowi i krztuścowi - jaka jest skuteczność szczepień?
Pełen cykl szczepień bardzo skutecznie chroni przed zachorowaniem. W przypadku błonicy ochrona wynosi 87-99 proc., w przypadku tężca - 70-100 proc. oraz w przypadku krztuśca 85 proc. Tyle zaszczepionych dzieci nie zachoruje na krztusiec o ciężkim przebiegu, a 71-78 proc. w ogóle nie zachoruje. To oznacza, że szczepionka DTP praktycznie chroni przed zachorowaniem na błonicę, tężec i krztusiec.
Odporność na zachorowanie w ciągu kilku lat się zmniejsza, dlatego musi być podana szczepionka przypominająca. Szeroko zastosowane szczepienia powodują, że rośnie tzw. odporność gromadna, dzięki czemu liczba nosicieli bakterii chorobotwórczych zmniejsza się i ryzyko zetknięcia się z nimi maleje. Co jest ważne dla tych dzieci i dorosłych, którzy z powodów medycznych nie mogą być zaszczepieni. Są to osoby z chorobami neurologicznymi o postępującym charakterze oraz dzieci, u których wystąpiły poważne odczyny poszczepienne, czyli są uczulone na substancje czynne szczepionki.
Szczepionka DTP przeciwko błonicy, tężcowi i krztuścowi - kogo można szczepić?
Szczepionka DTP pełnokomórkowa przeznaczona jest dla dzieci do ukończenia trzeciego roku życia. Starszym dzieciom podaje się szczepionki przypominające ze składnikiem bezkomórkowym krztuśca (tylko z wyizolowanym białkiem). Szczepienie powinno być poprzedzone badaniem lekarskim i wywiadem na temat ogólnego stanu zdrowia i wcześniej wykonanych szczepień, aby stwierdzić, czy nie ma przeciwwskazań do podania preparatu.
Należy rozważyć ponowne szczepienie DTP pełnokomórkowym jeżeli:
- po szczepieniu pojawiły się poważne działania niepożądane
- dziecko należy do grupy ryzyka, na przykład wystąpienia drgawek lub innych objawów neurologicznych
Lepiej tolerowane i dające mniej odczynów alergicznych są szczepionki DTP bezkomórkowe. Zatem, jeżeli po podaniu pierwszej szczepionki nastąpiły u dziecka takie reakcje jak: wysoka gorączka, drgawki, długi i trudny do ukojenia płacz, bladość, wiotczenie, należy kontynuować szczepienie szczepionką bezkomórkową (DTPa). Decyzję o szczepieniu lub o zwolnieniu ze szczepienia podejmuje lekarz po dokładnym zbadaniu dziecka.
Szczepionka DTP przeciwko błonicy, tężcowi i krztuścowi - możliwe reakcje poszczepienne
Możliwe niepożądane odczyny poszczepienne to:
- zmiany w miejscu szczepienia, takie jak zaczerwienienie, ból i obrzęk, niewysoka gorączka, senność (występuje u ok. 50 proc. dzieci)
- wysoka gorączka, powyżej 40 stopni C (ok. 1-3 proc. dzieci)
- trudny do ukojenia płacz dziecka, trwający ponad 3 godziny po szczepieniu (ok. 1 proc. dzieci)
- rzadko zdarzają się takie reakcje jak zmniejszone napięcie mięśniowe (wiotkość), bladość skóry, utrudniony kontakt z dzieckiem, które ustępują samoistnie
- drgawki spowodowane gorączką, ustępujące po zbiciu gorączki
- wyjątkowo rzadko zdarzają się reakcje uczuleniowe
Należy przy tym pamiętać, że ryzyko wystąpienia niepożądanych reakcji poszczepiennych jest wielokrotnie mniejsze, niż ryzyko i konsekwencje zdrowotne zachorowania na krztusiec, błonicę czy tężec.
Źródło: PZH-NIZP
