Tężec- zakaźna choroba układu nerwowego wywoływana przez neurotoksyny wytwarzaną przez bakterię laseczki tężca (Clostridium tetani). Występuje na całym świecie i atakuje nie tylko ludzi, ale i zwierzęta, które są nosicielami. Beztlenowa laseczka tężca występuje powszechnie w ziemi, w kurzu, odchodach zwierząt i w zbiornikach wodnych.
Tężec jest zakaźny, ale nie zaraźliwy
Bakterie dostają się do naszego organizmu przez skaleczenia, drobne rany, a nawet zadrapania. Największe ryzyko zakażenia występuje poza domem- przy pracach w ogródku, kiedy do rany dostaje się ziemia i brud. Rozwojowi sprzyjają warunki beztlenowe. Takie warunki są w ranach głębokich. W ranach płytkich i drobnych skaleczeniach może również dochodzić do namnażania się laseczek tężca pod warunkiem dodatkowego zakażenia drobnoustrojami tlenowymi, które zużywając tlen wytworzą warunki korzystne do rozwoju laseczek tężca.
Namnażające się bakterie tężca produkują bardzo trujące toksyny. Jedną z nich jest tetanospazmina, jest ona neurotoksyną atakującą komórki nerwowe. W skutek ataku układu nerwowego dochodzi do stałego pobudzenia neuronów, które w dalszej kolejności wywołuje napady skurczów i stałe napięcie mięśni szkieletowych.
Tężec: objawy choroby
Choroba wylęga się od 2 dni do trzech tygodni (czas jednak może się wydłużyć nawet do 50 dni), a przed pełnymi objawami występują objawy przepowiadające:
Choroba rozwinięta może przybrać trzy formy: miejscową, uogólnioną i mózgową. Najłagodniejsza w przebiegu jest postać miejscowa. Charakteryzuje się bólem, sztywnością i skurczem mięśni w okolicy zranienia. Objawy te utrzymują się do kilku tygodni. Mogą ustąpić samoistnie lub też poprzedzać objawy tężca uogólnionego.
Postać uogólniona jest najczęściej obserwowaną formą choroby. Objawy nie są charakterystyczne i utrudniają szybkie rozpoznanie. Infekcja zaczyna się od rozdrażnienia, bólów głowy, uczucia napięcia w różnych grupach mięśniowych. Czasem w okolicy zranienia pojawiają się drętwienia czy mrowienia. W połowie zachorowań początkowym symptomem jest także szczękościsk spowodowany skurczem mięśni twarzy.
Ostatnią formą jest postać mózgowa tężca. Rozwija się, gdy do infekcji dochodzi w obszarze twarzy i głowy. Występuje wówczas porażenie nerwów tej okolicy.
Tężec jest kojarzony z ranami - i słusznie, to właśnie przez nie do tkanek naszego ciała wnikają laseczki tężca. Szczepionka na tężec jest obowiązkowa. fot. Shutterstock
Tężec: leczenie i zapobieganie
W każdej postaci przebiegu choroby konieczna jest hospitalizacja i intensywna kuracja antybiotykowa. Równie ważnym lekiem jest surowica przeciwtężcowa. Unieszkodliwia ona krążące w organizmie toksyny.
Jeśli pacjent nie był szczepiony lub otrzymał niepełny cykl szczepień – podaje się szczepienia przeciwtężcowe. Podawane są również środki zwiotczające – zmniejszają napięcia i skurcze mięśni.
Nawet w przypadku terapii szpitalnej umiera ponad połowa chorych.
Zapobieganie zachorowaniu na tężec u osób narażonych na zachorowanie przy podejrzeniu zanieczyszczenia rany pałeczkami tężca – stosuje się szczepienia lub szczepienia wraz z podaniem antytoksyny tężcowej.
U osób zdrowych wykonywana jest seria szczepień. Są one obowiązkowe i darmowe, a po pełnej serii, składającej się z 7 szczepionek należy je odnawiać przez całe życie, nie rzadziej niż raz na 10 lat.
