Zapalenie mózgu, czyli stan, w którym doszło do zapalenia miąższu mózgu, wraz z zapaleniem rdzenia kręgowego i opon mózgowo-rdzeniowych zaliczane jest tzw. stanów zapalnych układu nerwowego. W ogromnej większości przypadków chorobę wywołuje infekcje, zarówno bakteryjna, jak i wirusowa. Czasem rozwój choroby wywołują przyjmowane przez pacjenta leki. Warto zaznaczyć, ze bez względu na to, czy zapalenie ma postać ostrą, podostrą czy przewlekłą, wszystkie one są bardzo niebezpieczne i mogą doprowadzić do śmierci. U pacjentów z postacią ostrą zgon następuje zazwyczaj w przeciągu kilku godzin, dlatego chory musi jak najszybciej trafić do szpitala.
Zapalenie mózgu - bakterie i wirusy, które je powodują
Bakterie:
- prątki gruźlicy - gruźlicze zapalenie mózgu
- Borrelia burgdorferi - boreliozowe zapalenie mózgu (powikłanie po boreliozie)
Wirusy:
1. Zapalenie mózgu wywołane przez enterowirusy (wirusy Coxsackie, ECHO, enterowirusy 70 i 71)
2. Zapalenie mózgu wywołane arbowirusami
- wenezuelskie (końskie) zapalenie mózgu
- zapalenie mózgu St. Louis - wywołuje je wirus należący do rodziny Flaviviridae, tej samej, co wirusy Zachodniego Nilu, żółtej gorączki oraz Dengi;
- japońskie zapalenie mózgu - również wywołuje je wirus należący do rodziny Flaviviridae; Występuje na Dalekim Wschodzie
- kalifornijskie zapalenie mózgu - wywołuje je wirus z rodziny Buniawirusów;
- kleszczowe zapalenie mózgu chorobę wywołuje flawiwirus, należący do rodziny Flaviviridae;
- postępujące różyczkowe zapalenie mózgu (u osób zaszczepionych zwykle nie występuje) - jest spowodowane powolnie działającym wirusem różyczki;
podostre stwardniające zapalenie mózgu jest późnym powikłaniem powolnego zakażenia wirusem odry. Występuje w około 1 na 1 mln przypadków odry, średnio 8-10 lat po przebytej odrze;
3. Zapalenie mózgu wywołane rabdowirusami (RNA wirusy)
- wścieklizna (wścieklizna mózgowa)
4. Zapalenie mózgu wywołane przez wirusy z grupy Herpes
- opryszczkowe zapalenie mózgu,
- zakażenie wirusem cytomegalii,
- zakażenie wirusem Epsteina-Barra (EBV),
- zakażenie ludzkim herpes wirusem 6 (HHV-6)
5. Grzyby
Za grzybicze zapalenie mózgu dopowiadają grzyby, takie jak, m.in. Cryptococcus (grzyb z rodziny trzęsakowatych), Mucor (pleśniak biały), Candida albicans. Zapalenie mózgu na tle grzybiczym występuje często u osób z obniżoną odpornością, chorujących na chłoniaka lub będących w trakcie leczenia immunosupresyjnego.
6. Pierwotniaki
- ameba - amebowe zapalenie opon mózgowych i mózgu,
- zarodźce malarii - malaria mózgowa,
- Toxoplasma gondii - toksoplazmozowe zapalenie opon mózgowych i mózgu,
- Teania saginata - wągrzyca mózgu.
U części pacjentów obserwuje się tzw. poszczepienne zapalenie mózgu. W grupie ryzyka znajdują się przede wszystkim osoby, które były szczepione przeciwko wściekliźnie lub ospie prawdziwej. Innym rodzajem zapalenia mózgu jest ostre rozsiane zapalenie mózgu i rdzenia. Choroba ma podłoże autoimmunologiczne, oznacza to tyle, że z jakiegoś powodu organizm zaczyna atakować własne komórki. Dodatkowo rozróżnia się jeszcze śpiączkowe zapalenie mózgu, które wywoływane jest przez nie znane patogeny.
Zapalenie mózgu niekiedy wywołują leki. Schorzenie może być skutkiem ubocznym przyjmowania metotreksatu (to cytostatyk stosowany w leczeniu niektórych nowotworów, np. sutka, jajników, płuc oraz białaczce). Niekiedy spowodowane jest zatruciem metalami ciężkimi (np. ołów).
Zapalenie mózgu - objawy
Do najbardziej charakterystycznych objawów zapalenie mózgu należą:
- gorączka;
- bóle głowy (z towarzyszącymi nudnościami i wymiotami oraz światłowstrętem, nadwrażliwością na bodźce słuchowe lub przeczulicą skóry);
- zaburzenia świadomości (które powodują zaburzenia myślenia i zachowania);
- objawy ogniskowego uszkodzenia mózgu.
Ponieważ stan zapalny toczy się w mózgu, u pacjentów pojawiają się zaburzenia ze strony układu nerwowego. Charakter i rodzaj objawów neurologicznych zależy od miejsca, w którym toczy się stan zapalny. Najczęściej pojawiają się osłabienie lub niepełnosprawność pojedynczej kończyn lub kilku kończyn, zaburzenia/utrata czucia w obrębie jednej lub kilku kończyn, zaburzenia widzenia, podwójne widzenie, trudności w rozumieniu mowy, w doborze słów, zaburzenia pamięci, dezorientacja czasowo-przestrzenna, zaburzenia równowagi, a także napady padaczkowe. U pacjentów ze śpiączkowym zapaleniem mózgu dochodzi do zaburzenia zegara biologicznego, tj. snu i czuwania. Bardzo często chorzy skarżą się na podwójne widzenie.
Dodatkowo w zależności od tego co wywołało chorobę pojawią się typowe dla patogenu objawy. Jeśli schorzenie wywołało Borrelia burgdorferi, będzie towarzyszył charakterystyczny rumień wędrujący (z przejaśnieniem w środku).
Zapalenie mózgu - diagnoza
Pierwszym badaniem, które powinien zlecić lekarz, to badanie krwi, które jednoznacznie potwierdzi, czy w organizmie toczy się stan zapalny. Po analizie wyników badań oraz objawów występujących u chorego, powinien zlecić badania neuroobrazujące, tj. elektroencefalografię (EEG), pozytonową tomografię emisyjną (PET), przezczaszkowa stymulacja magnetyczna (TMS) oraz funkcjonalny rezonans magnetyczny.
Zapalenie mózgu - leczenie
Leczenie zapalenia mózgu zależy przede wszystkim od tego co wywołało chorobę. W przypadku infekcji bakteryjnej podaje się antybiotyk, najczęściej jest to penicylina. Jeśli choroba ma podłoże wirusowe stosuje się leki przeciwwirusowe.
