Wrodzona łamliwość kości - przyczyny choroby
Wrodzona łamliwość kości (łac. osteogenesis imperfecta) to choroba genetyczna, objawiająca się raz na 10-20 tysięcy urodzeń. Jest spowodowana uszkodzeniem jednego genu, warunkującego prawidłową budowę I typu kolagenu. W organizmie człowieka znajduje wiele rodzajów tego białka, pełniących rozmaite funkcje. Kolagen zazwyczaj dzieli się na 8 podstawowych typów. I to właśnie typ I kolagenu buduje tkankę łączną kości, chrząstki oraz skóry i tkanki podskórnej.
Wyróżnia się kilka typów dysfunkcji, w zależności od stopnia nasilenia choroby, a to zależy od rodzaju mutacji genetycznej. Wrodzona łamliwość kości dziedziczona jest w sposób autosomalny dominujący albo autosomalnie recesywny. W przypadku dziedziczenia w sposób autosomalnie dominujący nieprawidłowość dotyczy genów COL1A1 albo COL1A2, które kodują łańcuchy alfa1 i alfa2 kolagenu typu I.
Uszkodzony gen powoduje zaburzenia w budowie wewnętrznej kolagenu, co prowadzi do ciężkich objawów choroby. Łagodniejsza postać choroby pojawia się, gdy zmutowany gen powoduje tylko zmniejszenie ilości prawidłowego kolagenu typu I.
Dziedziczenie autosomalne dominujące oznacza, że otrzymuje się od rodziców jedną prawidłową kopię oraz jedną zmienioną kopię genu, ale to uszkodzony gen jest dominujący i warunkuje nieprawidłowy rozwój komórek, za który jest odpowiedzialny. Aby zachorować wystarczy mieć jedną wadliwą kopię genu. Natomiast dziedziczenie autosomalne recesywne oznacza, że dziedziczone są dwie wadliwe kopie tego samego genu. W przypadku wrodzonej łamliwości kości, dziedziczonej autosomalnie recesywnie, mutacje dotyczą genów LEPRE1, CRTAP i PPIB, warunkujących syntezę innych składowych kolagenu. Opowiadają za najcięższe przypadki choroby.
Wrodzona łamliwość kości - objawy
Obserwuje się wiele typów tej choroby. Wrodzona łamliwość kości typu I to łagodna postać choroby. Typ II jest zazwyczaj śmiertelny, typ III choroby określany jest jako ciężki, a typy IV i V jako umiarkowane typy choroby.
Podstawowy objaw wrodzonej łamliwości kości to zwiększona podatność na złamania kości. Do złamań dochodzi często i zazwyczaj bez większej przyczyny. Czasem dochodzi także do złamań samoistnych, nawet gdy chory się nie porusza. Najczęściej choroba powoduje niski wzrost, deformację szkieletu i kości długich, mniejszą gęstość kości, nieprawidłowości w budowie i ustawieniu zębów, niebieskie zabarwienie twardówek oka, wiotkość stawów i więzadeł oraz - objawiający się w późniejszym wieku - niedosłuch. Skóra chorego jest cienka i podatna na powstawanie sińców.
W typie I choroby - najłagodniejszym - nie ma większych różnic we wzroście lub jest on tylko nieco niższy, twardówka oka ma zabarwienie niebieskie, nie ma zaburzeń w budowie zębów. W tej postaci choroba objawia się w momencie, gdy dziecko rozpoczyna samodzielne chodzenie. Dochodzi wtedy do złamań przy upadkach, szczególnie nóg, żeber i kości dłoni oraz stóp. W miarę upływu lat kości się wzmacniają, ale choremu grozi wczesna osteoporoza oraz słabszy słuch.
Przy typie II choroby do złamań dochodzi już w okresie płodowym. Dziecko rodzi się ze znacznymi deformacjami kości i licznymi pęknięciami żeber i kości długich, gęstość kości jest szczególnie niska. Twardówka oka ma ciemne zabarwienie.
Typ III choroby objawia się niskim wzrostem, skoliozą, charakterystyczną trójkątną twarzą oraz szarawym zabarwieniem twardówki oka. W umiarkowanych typach choroby zarówno wzrost, jak i skolioza, nieznacznie odbiegają od normy. W typie V choroby wzrost jest nieco niższy, głowy kości promieniowej są przemieszczone, błony międzykostne ulegają mineralizacji, twardówka oka pozostaje biała, a kości są mniej kruche.
Wrodzona łamliwość kości - diagnoza oraz leczenie
Łagodna postać choroby może zostać nierozpoznana do końca życia. Objawia się zwiększoną podatnością na złamania, czasem w nietypowym miejscu, wczesnymi oznakami osteoporozy, czasem lekkim niedosłuchem. Ciężkie postaci choroby, z deformacjami kręgosłupa i wadami w budowie klatki piersiowej są dość wcześnie wykrywane, już we wczesnym dzieciństwie.
Do zdiagnozowania choroby wykorzystuje się badania radiologiczne, badania struktury i gęstości kości (badanie densytometryczne), badania słuchu, a także badania skóry pod kątem zawartości kolagenu. Potwierdzenie dają badania genetyczne i znalezienie wadliwego genu. Możliwe jest także wykrycie choroby w okresie prenatalnym.
Wyleczenie wrodzonej łamliwości kości jest niemożliwe, ale można stosować szereg metod zmniejszających częstotliwość złamań i zapobiegających deformacjom kręgosłupa i kości długich oraz wcześniejszej osteoporozie. Do leczenia farmakologicznego wykorzystuje się bisfosfoniany. Pacjenci muszą całe życie być pod opieką ortopedy i rehabilitantów. Terapia ruchowa jest istotnym elementem procesu leczenia. Najczęściej rehabilitant pracuje z pacjentem nad wzmocnieniem mięśni, które wspierają szkielet. Zabiega się o to, aby pacjent był możliwie sprawny, nie odczuwał bólu i mógł w miarę dobrze funkcjonować. Chorzy powinni także dbać o odpowiednią dietą, opartą o duże ilości wapnia i witaminy D.
