Insulinoopornością nazywa się stan, gdy komórki nie reagują właściwie na insulinę, przez co mają problem z pobieraniem cukru z krwi (insulina pomaga komórkom mięśniowym, tłuszczowym oraz wątrobie pozyskiwać glukozę, ich główne źródło energii - "otwiera" je na glukozę). Aby przezwyciężyć oporność komórek, trzustka zaczyna wytwarzać coraz więcej insuliny (nadprodukcja insuliny to tak zwana hiperinsulinemia). Dopóki udaje się przezwyciężyć słabą reakcję komórek na insulinę, poziom glukozy we krwi pozostaje na prawidłowy.
Insulinooporność może, choć nie musi, przejść w stan przedcukrzycowy, oznaczający, że poziom glukozy we krwi jest już wyższy niż normalnie, ale nie na tyle wysoki, aby można było zdiagnozować cukrzycę. Insulinooporność ma związek nie tylko z rozwojem cukrzycy, ale także chorób sercowo-naczyniowych, nadciśnienia tętniczego oraz zespołu policystycznych jajników (PCOS), ale nawet - jak pokazują nowe badania - zwiększa ryzyko rozwoju raka trzustki.
Przyczyny insulinooporności
Insulinooporność może wynikać z przyczyn genetycznych, złego działania insuliny (produkowana przez trzustkę insulina może być wadliwa, nieprawidłowo zbudowana). Częściej też zdarza się osobom otyłym lub z nadwagą oraz prowadzącym siedzący tryb życia. Ryzyko rozwoju insulinooporności rośnie wraz z wiekiem, po przekroczeniu 45 lat. W zagrożonej grupie są ponadto osoby, które mają skłonności rodzinne do cukrzycy (gdy rodzic, brat lub siostra chorują na cukrzycę).
Pojawieniu się oporności na insulinę sprzyjają ponadto: cukrzyca ciążowa, a także schorzenia podstawowe, takie jak wysokie ciśnienie krwi i wysoki poziom cholesterolu, choroby serca, udar mózgu, zespół policystycznych jajników (PCOS), zespół metaboliczny. Trzeba też pamiętać, że insulinooporność może się rozwinąć, jeżeli przyjmujemy takie leki jak glukokortykoidy, niektóre leki przeciwpsychotyczne i niektóre leki na HIV. Wyższe ryzyko rozwoju insulinooporności niosą ze sobą także zaburzenia hormonalne, takie jak zespół Cushinga i akromegalia. Insulinooporność, zdarza się także osobom szczupłym, szczególnie gdy mają problemy z wątrobą (stłuszczenie wątroby).
Ryzyko można zminimalizować zmieniając styl życia na bardziej aktywny, uważając na to, co jemy (trzeba skupić się na zdrowej, niskokalorycznej żywności), a także obniżając masę ciała. Najbardziej niepokojąca objawem jest bowiem tak zwana otyłość brzuszna (tzw. brzuch insulinowy).
Jakie są objawy insulinooporności?
Insulinooporność i stan przedcukrzycowy mogą przebiegać bezobjawowo. Ale istnieją też pewne sygnały, które wysyła nam nasze ciało i na które warto zwrócić uwagę:
- powiększający się obwód talii, czyli otyłość brzuszna (gdy obwód talii jest powyżej 102 centymetrów u mężczyzn i powyżej 89 cm u kobiet) i trudności w zrzuceniu wagi;
- pojawienie się ciemnych rogowaciejących plam na skórze (zwane rogowaceniem ciemnym) - zwykle pod pachami, na plecach i po bokach szyi. U niektórych osób ze stanem przedcukrzycowym widzimy wiele małych narośli skórnych, zwanych znacznikami skórnymi;
- wysokie ciśnienie krwi (wyższe niż 130/80);
- niepokojący jest także wysoki poziom trójglicerydów i cholesterolu LDL, a niski cholesterolu HDL, a także nienormalne wahania poziomu cukru we krwi;
- nienaturalne zmęczenie, senność, ociężałość (szczególnie po posiłku).
Jeśli coś nas niepokoi, zgłośmy się do lekarza, który prawdopodobnie skieruje nas na badania krwi. Zwykle badana jest:
- glukoza na czczo (niekiedy dochodzi też test tolerancji glukozy, jeśli istnieje podejrzenie stanu przedcukrzycowego lub cukrzycy);
- stężenie insuliny w ciągu doby;
- HOMA-IR – jednym ze sposobów określania insulinooporności jest tzw. współczynnik insulinooporności. Oblicza się go na podstawie wyniku glukozy i insuliny.
- hemoglobina glikowana (HbA1c) – jest odwzorowaniem średniego poziomu glikemii w ciągu ostatnich 3-4 miesięcy.
- profil lipidowy (cholesterol całkowity, HDL, cholesterol nie-HDL, LDL, trójglicerydy) – insulinooporność często prowadzi do zaburzeń metabolizmu tłuszczów. Zazwyczaj podwyższone jest stężenie trójglicerydów i LDL, a obniżone stężenie HDL.
