Dyslalia - klasyfikacja wad wymowy, przyczyny

Dyslalia to inaczej zaburzenia mowy, które dotykają głównie dzieci w wieku przedszkolnym. Zaburzenia te polegają na nieprawidłowej wymowie głosek, seplenieniu lub wkradaniu się szumu nosowego podczas mowy. W ogromnej większości problemy z artykulacją wynikają z nieprawidłowości w budowie aparatu mowy oraz górnych dróg oddechowych. Leczeniem wad wymowy zajmują się logopedzi.

Czym jest dyslalia?

Dyslalia jest to fachowe określenie wad wymowy. Nazwa ta wywodzi się od greckich słów „dys” czyli zaburzenie oraz „lalia” - mowa. Zaburzenia artykułowania polegają na nieprawidłowym wypowiadaniu głosek i zwykle dotyczą dzieci w wieku przedszkolnym, ale mogą występować nawet u dorosłych. Wyróżnia się dyslalię jednoraką (nieprawidłowe wymawianie jednej głoski) oraz wieloraką (niepoprawna artykulacja wielu głosek). Leczeniem dyslalii zajmują się logopedzi.

Dyslalia – rodzaje

Naukowcy wyróżniają 2 główne rodzaje dyslalii:

  • Sensoryczną (inaczej percepcyjną, impresywną, recesywną)
  • Motoryczną (inaczej ekspresywną, rozwojową, ruchową)

Dyslalia sensoryczna polega na zniekształceniu przez dziecko wyrazów, problemach z rozróżnianiem głosek dźwięcznych i bezdźwięcznych, a także wyrazów, które różnią się jedną głoską (np. nasz-wasz, swój-twój). Czasami ten sam wyraz za każdym razem brzmi inaczej i dziecko nie stara się poprawić błędu, ponieważ nie zdaje sobie z niego sprawy. Zwykle dyslalii sensorycznej towarzyszą zaburzenia słuchu fonemowego, a także nadmierna gestykulacja oraz zaburzenia mimiki twarzy. Dzieci, u których występuje dyslalia sensoryczna mają również problem ze zrozumieniem melodii, a także nowych wyrazów i fraz, które brzmią podobnie.

Dyslalia motoryczna polega na problemach z artykułowaniem głosek spółgłoskowych oraz rozumieniu wielowyrazowych wyrażeń. Osoby, u których występuje dyslalia motoryczna, nie są w stanie odtworzyć melodii, pomimo świadomości swojego fałszowania. Oprócz zaburzeń mowy, temu rodzajowi wady wymowy towarzyszą problemy natury ruchowej – dziecko ma problem ze zręcznością oraz chwytaniem małych przedmiotów, a ogólna sprawność ruchowa jest obniżona.

Klasyfikacja wad wymowy

Według klasyfikacji foniatrycznej istnieją następujące wady wymowy:

Sygmatyzm – czyli seplenienie, nieprawidłowe artykułowanie jednej lub kilku głosek z grupy: s, c, z, dz, ś, ć, ź, dź, sz, cz, ż, dż, np. skarpeta – śkarpeta, czekolada – cekolada, deszcz – desc. Wyróżnia się sygmatyzm międzyzębowy (dziecko wymawia wymienione głoski, wkładając język między zęby) oraz boczny (podczas mówienia język dziecka „ucieka” na bok, przez co szczelina nie tworzy się na środku, ale z boku)

Rotacyzm – nieprawidłowe wymawianie głoski „r”. Należy zaznaczyć, że głoskę tę dzieci zaczynają artykułować prawidłowo dopiero w wieku 5 lat. Rotacyzm może polegać na całkowitym pomijaniu „r” w wyrazach lub jej gardłowym wymawianiu

Betacyzm – niepoprawna realizacja głoski „b”

Kappacyzm – problemy z artykulacją głoski „k”, zamienianie jej na głoskę „t”, np. kot - tot

Gammacyzm – nieprawidłowe wymawianie głoski „g”. Najczęściej dziecko zamienia ją na głoskę „d”.

Lambdacyzm – niepoprawne realizowanie głoski „l”. Dziecko może je pomijać lub wymawiać jako „j”, np. lalka – jajka, lody – jody

Mowa bezdźwięczna – czyli realizacja głosek dźwięcznych jako bezdźwięczne,

Rynolalia – tzw. nosowanie, które spowodowane jest nieprawidłową budową przegrody nosowej

Palatolalia – wypowiadanie głosek z tzw. szumem (rezonansem) nosowym

Inne odchylenia od normy

Przyczyny wad wymowy

Niemal wszystkie wady wymowy spowodowane są nieprawidłowościami fizjologicznymi, czyli niepoprawnym wykształceniem poszczególnych struktur w jamie ustnej oraz górnych drogach oddechowych. Rzadziej dyslalia wywołana jest złymi wzorcami językowymi, które dla dziecka stanowią najbliżsi. Do szczegółowych przyczyn wad wymowy zalicza się:

  • anatomiczne zmiany w aparacie artykulacyjnym
  • deformacje oraz niepoprawne funkcjonowanie narządu słuchu
  • nawracające infekcje górnych dróg oddechowych, a także długotrwałe utrzymywanie się zapalenia jamy ustnej
  • uszkodzenia ośrodków nerwowych zlokalizowanych w rejonie aparatu mowy
  • niepoprawnie wykształcone umiejętności gryzienia, przełykania, żucia oraz odgryzania, które spowodowane są stosowaniem smoczków/ssaniem kciuka, zbyt długim zwlekaniem z wprowadzeniem pokarmów stałych,
  • blokowanie dróg oddechowych spowodowane przerostem trzeciego migdałka, krzywą przegrodę nosową lub alergią
  • dysfunkcja ośrodkowego układu nerwowego
  • ekspozycja na niepoprawne wzorce mowy w środowisku, w którym dziecko się wychowuje
  • obniżony poziom inteligencji lub psychomotoryki u dziecka
  • słaba pamięć słuchowa
Zobacz wideo
Więcej o: