Seplenienie, nazywane też sygmatyzmem to jedna z bardziej powszechnych wad wymowy u dzieci. Polega na nieprawidłowej wymowie, czyli zniekształcaniu, omijaniu lub zastępowaniu głosek dentalizowanych, czyli takich, których wypowiedzenie wymaga zbliżenia do siebie siekaczy górnych i dolnych.
Wyróżnia się trzy szeregi głosek dentalizowanych. To:
- szereg syczący (głoski: s, z, c, dz),
- szereg szumiący (głoski: sz, ż, cz, dż),
- szereg ciszący (głoski: ś, ź, ć, dź).
Tym samym seplenienie polega na nieprawidłowej wymowie głosek: przedniojęzykowo-zębowych (syczących), przedniojęzykowo-dziąsłowych (szumiących) oraz środkowojęzykowo-palatalnych (ciszących).
Zaburzona może być artykulacja jednej, kilku lub nawet kilkunastu głosek, a nieprawidłowa realizacja głosek dentalizowanych może dotyczyć jednego, dwu lub wszystkich trzech szeregów.
Seplenienie – przyczyny
Przyczyn seplenienia może być wiele. Najczęstsze to:
- nieprawidłowości w budowie narządów artykulacyjnych, na przykład języka (za duży, za gruby), zbyt krótkie wędzidełko podjęzykowe, które ogranicza swobodę ruchu językowi,
- wady zgryzu (zgryz otwarty, protruzja - przodozgryz i retruzja - tyłozgryz),
- rozszczep podniebienia,
- złe wzorce z otoczenia (naśladowanie młodszego rodzeństwa),
- problemy ze słuchem, upośledzenie słuchu,
- anomalie zębowe,
- niska sprawność narządów artykulacyjnych - mięśnie języka są zbyt słabo lub zbyt mocno napięte,
- przewlekłe, nawracające choroby górnych dróg oddechowych,
- zbyt długie karmienie dziecka smoczkiem,
- naśladowanie nieprawidłowych wzorców otoczenia.
Jakie są rodzaje seplenienia?
Głoski dentalizowane powinny być artykułowane z językiem za zębami, a jego czubek powinien dotykać wewnętrznej powierzchni dolnych siekaczy. Wyróżnia się kilka odmian seplenienia. To:
Seplenienie międzyzębowe, które pojawia się w wieku dziecięcym, często w trakcie wymiany uzębienia. Zniekształceniu ulegają głoski: s, z, c, dz (szereg syczący). Dziecko wymawia je wsuwając język między zęby. Wada ta nie ustępuje samoistnie.
Seplenienie boczne występuje, gdy szczelina tworzy się w częściach bocznych - przy kłach, zębach przedtrzonowych lub trzonowych. Zniekształceniu ulegają wtedy głoski s, z, c, dz, sz, ż, cz, dż, ś, ź, ć, dź (szeregi syczący, szumiący i ciszący).
Seplenienie wargowo-zębowe. Mówi się o nim, gdy język nie bierze udziału w artykulacji. Rolę odgrywają wargi i siekacze. Szczelina tworzy się między dolną wargą a górnymi siekaczami lub między górną wargą a dolnymi siekaczami.
Seplenienie przyzębowe charakteryzuje się zbyt dużym naciskiem czubka języka na siekacze. Obserwuje się je, gdy ułożenie przedniej części języka zbyt mocno przylega do wewnętrznej strony siekaczy. Nie tworzy się na nim rowek.
Seplenienie nosowe – wówczas powietrze przedostaje się przez nos.
Seplenienie krtaniowe – głoski dentalizowane zniekształcane są przez szmer powstający w krtani.
Seplenienie wargowe – diagnozuje się je, gdy język pozostaje w pozycji biernej, szczelina tworzy się między wargami.
Ze względu na częstotliwość występowania, najczęściej wymienia się seplenienie wargowo – zębowe i międzyzębowe.
Seplenienie u dziecka – co robić?
W przypadku zaobserwowania, że dziecko sepleni, konieczna jest wizyta u specjalisty. Logopeda podczas badania oceni pracę aparatu artykulacyjnego, ale i pokaże ćwiczenia. Dzięki wskazówkom można będzie rozpocząć systematyczną pracę w domu. Nie mniej istotne są wizyty kontrolne i konsultacje z logopedą.
Jak ćwiczyć z dzieckiem? Prawidłowej wymowy dziecko będzie uczyło się najlepiej przez gry i zabawy. Wystarczy wymyślać zabawne opowiastki, bawić się a naśladowanie. Bardzo ważne jest zarówno demonstrowanie prawidłowej wymowy, jak i korekta seplenienia. Codzienna praca z dzieckiem i jego wadą wymowy jest ważna, ponieważ tylko w ten sposób można zniwelować nieprawidłowości w wymowie. Terapia seplenienia, która nie jest prowadzona regularnie i dostatecznie długo, w większości przypadków nie przynosi spodziewanych rezultatów. O powodzeniu terapii logopedycznej można mówić wówczas, gdy mały pacjent w sposób prawidłowy wymawia głoski w mowie spontanicznej.
Zęby trzeba myć po każdym posiłku. Czy na pewno?
