Foniatra jest zarazem otolaryngologiem (laryngologiem) i najczęściej też audiologiem (specjalista leczący zaburzenia słuchu), gdyż foniatria to dział medycyny w obrębie otolaryngologii, a nieprawidłowości mowy często są skutkiem zaburzeń słuchu. Aktualnie foniatrię i audiologię się łączy, by specjalista mógł szerzej ocenić problem pacjenta i pomóc mu w obu problemach - z mową i słuchem.
Czym zajmuje się foniatra (audiolog)?
Do foniatry trafiają nie tylko pacjenci, u których obserwuje się wrodzone zaburzenia mowy czy nieprawidłowości rozwojowe. Choroby krtani albo nieprawidłowe funkcjonowanie strun głosowych (np. w wyniku przewlekłych infekcji, zmian nowotworowych, zabiegów chirurgicznych, etc.) także są podstawą do konsultacji foniatrycznej, a kłopoty z mową i głosem to skutek najróżniejszych patologii w obrębie choćby górnych dróg oddechowych: gardła, krtani, jamy ustnej, w tym języka, i nosa.
Warto pamiętać, że zwykła chrypka, gdy utrzymuje się przez dłuższy czas, może być objawem poważnych zmian chorobowych. Wówczas konieczna jest konsultacja u specjalisty. Foniatra, w razie potrzeby, może zalecić szczegółową diagnostykę, również w celu wykluczenia ewentualnych zmian nowotworowych.
Wskazania do konsultacji foniatrycznej
Pacjenci do foniatry (audiologa) bywają kierowani przez lekarza pierwszego kontaktu, ale najczęściej przez specjalistę laryngologa. Konkretne dolegliwości, które są wskazaniem do konsultacji, to:
- przewlekła chrypka,
- niedosłuch,
- głuchota,
- zanikanie głosu,
- widoczne zmiany na języku,
- dysleksja,
- zaburzenia połykania,
- zaburzenia mowy (m.in. jąkanie),
- zawroty głowy,
- zaburzenia równowagi,
- uczucie zatkanego ucha,
- zapalenie ucha,
- szumy uszne.
Wiele z tych objawów jest bezpośrednim wskazaniem do klasycznej konsultacji laryngologicznej, ale z pewnością poradzi sobie z nimi także foniatra, zwłaszcza wtedy, gdy ustalenie przyczyny u laryngologa napotkało na trudności.
Niejednokrotnie przyczyną problemów z mową i innych nie jest źródło laryngologiczne: czasem to objaw zaburzeń neurologicznych czy uszkodzenia OUN. Nawet wtedy, gdy przyczyna wydaje się znana, warto skonsultować się jednak u foniatry. Dzieci z zaburzeniami rozwojowymi także miewają problemy foniatryczne, zaburzenia mogą mieć charakter złożony, a poza tym foniatra przy problemach porażeniowych, z wiotkością krtani, nieprawidłowościami funkcji mięśni czy nerwów, także może wspomóc leczenie, choćby w zakresie rehabilitacji aparatu mowy, wskazania potrzeby leczenia neurologopedycznego etc.
Zaburzenia mowy - przyczyny
Problemy z mówieniem mogą pojawić się z bardzo wielu powodów. Czasem wynikają one z wady anatomicznej, są wynikiem pewnych predyspozycji, dzięki którym w określonych sytuacjach mowa przestaje być płynna (dotyczy to przede wszystkim jąkania), niekiedy też pojawiają się wskutek choroby, np. u pacjentów po udarze lub są jej objawem zaburzeń ze spektrum autyzmu.
Najczęściej do zaburzeń mowy zalicza się:
- dysprozodię - upośledzenie rytmu i barwy mowy, pojawia się w przebiegu afazji, chorobie Parkinsona oraz w depresji;
- alalię - uszkodzenie struktur korowych mózgu jeszcze przed opanowaniem mowy, osoby z tym zaburzeniem nie mówią w ogóle, ze światem komunikują poprzez dźwięki;
- dyslalię - nieprawidłowa realizacja fonemów, zazwyczaj ma związek z wadą anatomiczną;
- afonię - utrata dźwięczności głosu , także może mieć związek z wadą anatomiczną;
- dysfonię - zaburzenie drgań fałdów głosowych krtani, spowodowane chorobą narządu;
- anartrię - niemożności tworzenia artykułowanych dźwięków;
- afazję mowy - pojawia się np. u osób po wypadkach, zaburzenie jest konsekwencją uszkodzenia obszaru w mózgu odpowiedzialnego za mówienie;
- oligofazję - pojawia się u osób z upośledzeniem umysłowym, chorzy mają ubogie słownictwo, problemy z artykulacją i budowaniem zdań;
- parafazję - zaburzenie mowy polegające na zachowaniu zdolności płynnego mówienia przy równoczesnym przekręcaniu wyrazów lub używaniu niewłaściwych;
- jąkanie - zaburzenie mowy, charakteryzujące się częstymi powtórzeniami lub przedłużeniami dźwięków, sylab czy słów, bądź częstymi zawahaniami lub pauzami zakłócającymi rytmiczny przepływ mowy;
- seplenienie - polega na nieprawidłowej wymianie niektórych głosek.
Czego spodziewać się w gabinecie foniatry?
Lekarz audiolog foniatra nie tylko, że może zlecić szereg badań pozwalających ocenić mowę i słuch, a także je przeprowadzić w gabinecie, niejednokrotnie może także wykonywać proste zabiegi, np. punkcję czy usunięcie czopu woskowinowego z ucha. Poradnie foniatryczne niejednokrotnie funkcjonują przy szpitalach. Wówczas na zabiegi poważniejsze kieruje foniatra, a bywa, że sam je wykonuje już w warunkach hospitalizacji. Przykładowe zabiegi laryngologiczne, po których mogą ustąpić problemy foniatryczne:
- drenaż uszu,
- plastyka błony bębenkowej
- usunięcie polipów nosa lub zatok przynosowych,
- przycięcie migdałków – podniebiennych i gardłowego,
- zabiegi w obrębie krtani, podniebienia, podcięcie wędzidełka.
Lekarz foniatra czasem dobiera też aparaty słuchowe i uczy ich prawidłowego zakładania.
Laryngolog, okulista, kardiolog i inni, czyli ABC specjalności lekarskich
Dołącz do Zdrowia na Facebooku!
