Wśród chorób nowotworowych to rak szyjki macicy jest czwartą w kolejności przyczyną zgonów kobiet. Chorobę wywołuje wirus brodawczaka ludzkiego HPV (Human Papilloma Virus). Poza rakiem szyjki macicy wirus HPV powoduje także zachorowania na raka odbytu u kobiet, raka jamy ustnej i gardła, a także raka odbytu i prącia u mężczyzn. Istnieje 150 typów wirusa HPV, z których kilka odpowiedzialnych jest za zmiany nowotworowe szyjki macicy. Do zakażenia wirusem HPV dochodzi drogą płciową. Światowa Organizacja Zdrowia uznała dwa typy wirusa: HPV-16 oraz HPV-18 za rakotwórcze dla człowieka. W Polsce każdego roku notuje się około 3 tys. zachorowań. Szanse na przeżycie ma tylko 50 procent chorych kobiet.
Zakażenia wirusem HPV są powszechne. Niemal każda osoba, aktywna seksualnie zetknęła się w swoim życiu z wirusem HPV. Szacuje się, że na świecie zakażonych jest około 660 mln osób. Co roku na raka szyjki macicy umiera 260 tysięcy kobiet.
Wiele krajów stosuje powszechne szczepienia przeciwko wirusowi HPV. W 2008 roku roku Szkocja także wprowadziła krajowy program szczepień przeciwko HPV. Szczepienia prowadzono w szkołach, gdzie masowo szczepiono dziewczęta w wielu 12-13 lat. Potem program został poszerzony o kobiety do 18 roku życia.
W celu oceny skuteczności tych szczepień naukowcy z Uniwersytetu w Strathclyde, Edynburgu, Aberdee i Glasgow przebadali prawie 140 tysięcy kobiet, które w latach 2008-2016 przeszły przesiewowe badania profilaktyczne związane z rakiem szyjki macicy oraz zostały zaszczepione w wielu 12-13 lat. Wyniki okazały się rewelacyjne: liczba przypadków stwierdzonych stanów przedinwazyjnego raka szyjki macicy u młodych kobiet zmalała o niemal 90 procent.
Zatem szczepienia przeciwko wirusowi brodawczaka ludzkiego okazały się niezwykle skuteczne w zapobieganiu zachorowaniom na raka szyjki macicy. Drugim ważnym wnioskiem, wynikającym ze szkockich badań, jest obserwacja, iż szczepionka chroni przed kilkoma typami wirusa HPV, nie tylko przed HPV-16 i HPV-18, ale i trzema innymi, które w sumie odpowiadają za 90 procent zachorowań na przedinwazyjnego raka szyjki macicy. Dodatkowo, mniej zachorowań odnotowano także w grupie nieszczepionych kobiet, co oznacza, że udało się zastopować proces przekazywania wirusa dzięki tzw. odporności stadnej.
Przebieg badań i wnioski szkockich naukowców prezentowane są na stronach czasopisma naukowego The BMJ. Naukowcy badali częstotliwość występowania raka szyjki macicy wśród kobiet w wieku 20 lat, które w dzieciństwie były zaszczepione biwalentną szczepionką przeciwko HPV.
Jak piszą naukowcy, w sytuacji, w której wiele krajów nie stać na prowadzenie badań przesiewowych w celu zapobiegania zachorowaniom na raka szyjki macicy, masowe szczepienia przeciwko HPV mogą być najważniejszym elementem profilaktyki.
Jakie rodzaje szczepionek przeciwko wirusowi HPV są dostępne w Polsce?
W naszym kraju wykorzystuje się trzy rodzaje szczepionek przeciwko wirusowi HPV:
- szczepionka dwuwalentna - przeciwko typom HPV-16 i HPV-18. Służy do profilaktyki zmian przednowotworowych narządów płciowych i odbytu (szyjki macicy, sromu, pochwy i odbytu) oraz raka szyjki macicy i raka odbytu wywołanych określonymi onkogennymi typami HPV, przeznaczona dla kobiet i dziewcząt powyżej 9 roku życia.
- szczepionka czterowalentna - przeciwko typom HPV-16, HPV-18, HPV-6 i HPV-11. Stosowana w celu zapobieganiu zmianom przednowotworowym narządów płciowych (szyjki macicy, sromu i pochwy) i odbytnicy, raka szyjki macicy, raka odbytnicy oraz brodawek narządów płciowych, tzw. kłykcin kończystych, związanych z typami HPV 6, 11, 16 i 18. Szczepionka przeznaczona dla kobiet, mężczyzn, dziewcząt i chłopców powyżej 9 roku życia.
- szczepionka dziewięciowalentna - przeciwko typom HPV 6, 11, 16, 18, 31, 33, 45, 52, 58.
Szczepionki przeznaczone są dla dziewcząt i chłopców oraz młodych kobiet i mężczyzn w profilaktyce zmian przednowotworowych narządów płciowych.
Zaleca się szczepienie:
- dziewcząt w wieku 11-12 lat
- dziewcząt w wieku 13-18 lat, które nie zostały wcześniej zaszczepione
- chłopców w wieku powyżej 11-12 lat
- młodych mężczyzn, utrzymujących kontakty homoseksualne, którzy nie zostali wcześniej zaszczepieni
- nosicieli wirusa HPV obydwu płci w wieku 9-26 lat, którzy nie zostali wcześniej zaszczepieni
Źródło: Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego
