Olejki eteryczne - naturalne substancje zapachowe
Olejki eteryczne to substancje zapachowe produkowane przez rośliny olejkodajne. Niektóre rośliny posiadają bowiem specjalne komórki, które wyspecjalizowały się w produkcji pachnących związków chemicznych. W skład olejków eterycznych wchodzą wielorakie substancje, nadające im specyficzne cechy. Do najczęściej występujących związków organicznych w olejkach eterycznych należą: alkohole, terpeny, estry, aldehydy, laktony, ketony, węglowodory i jeszcze wiele innych.
Znanych jest ponad 2 tysiące gatunków roślin, produkujących olejki eteryczne. Substancje wytwarzane i gromadzone są w wyspecjalizowanych częściach: u niektórych roślin są to liście i kwiaty, u innych - owoce, nasiona lub nawet korzenie i kłącza. Tkanki wydzielnicze zlokalizowane są w kwiatach, we włoskach rośliny, albo w kanałach i zbiorniczkach wewnątrz rośliny. Rośliny zawierają różne ilości olejków eterycznych, najwięcej przed kwitnieniem oraz w porze dojrzewania owoców.
Po co roślinie olejki eteryczne? Okazuje się, że stanowią one część strategii wabienia owadów zapylających do odwiedzenia akurat ich kwiatów, a więc w efekcie ułatwiających rozmnażanie się rośliny. W skład olejków eterycznych bowiem wchodzą... owadzie feromony. Drugie zadanie, pełnione przez naturalne olejki eteryczne w przyrodzie, to odstraszanie roślinożerców. Wytwarzając jakieś nieszczególnie lubiane przez dane zwierzę zapachy, roślina broni się przed zjedzeniem. Uzyskuje dzięki temu także przestrzeń do rozprzestrzeniania się w środowisku, oczyszczonym z innych, mniej skutecznych organizmów. Olejki eteryczne potrafią nawet blokować rozwój innych roślin, hamując lub wyłączając niektóre ich funkcje życiowe. Silny zapach odstrasza także niektóre szkodniki, jak na przykład larwy owadów. Olejki eteryczne pełnią ponadto, prawdopodobnie rolę przekaźnika informacji między roślinami. Jest to rodzaj chemicznego języka, którego rolę i znaczenie trudno jest ludziom odczytać.
Olejki eteryczne - sposoby pozyskiwania
Do celów kosmetycznych i leczniczych olejki eteryczne pozyskuje się na drodze destylacji parą wodną roślin olejkodajnych lub przez ekstrakcję rozpuszczalnikami świeżych albo suszonych roślin. A także poprzez wytłaczanie (jak z owoców cytrusowych), macerację lub absorpcję w tłuszczach. Naturalne olejki eteryczne są dodawane do perfum i wód zapachowych, są także cenionym produktem w aromaterapii, ziołolecznictwie, a nawet w kuchni. Także kosmetologia wiele zawdzięcza olejkom eterycznym, dodając je do niektórych kremów czy szamponów.
Naturalne olejki eteryczne - charakterystyka i zastosowanie
Olejki eteryczne są cieczami, niezwykle szybko się ulatniającymi i tylko wyjątkowo zdarzają się olejki w postaci stałej. Nie rozpuszczają się w wodzie i są od niej lżejsze. Olejki eteryczne rozpuścimy natomiast w alkoholu, eterze, chloroformie oraz w tłuszczach. Są substancjami palnymi, dlatego przydają się do aromatoterapii. Mają zapach charakterystyczny dla rośliny, z której pochodzą.
Olejki eteryczne ludzkość wykorzystuje od tysięcy lat. Zawsze ceniono ich piękny zapach i uznawano za substancje lecznicze. Stwierdzenie rzeczywistego biologicznego działania olejków eterycznych jest trudne, ze względu na ich skomplikowany skład chemiczny. Niektóre z nich składają się z naprawdę wielu substancji chemicznych. W dodatku ich skład bywa zmienny i zależny nawet od pory dnia.
Olejki eteryczne, ze względu na zróżnicowany skład, mogą wpływać na różne funkcje organizmu jednocześnie. Naturalne olejki eteryczne mają szereg właściwości, które wykorzystuje się w celach terapeutycznych. Do najczęściej wykorzystywanych należą:
- właściwości bakteriobójcze olejków eterycznych (np. tymiankowy, miętowy, majerankowy, bergamotowy, herbaciany, cebulowy czy czosnkowy, sosnowy, goździkowy)
- właściwości uspokajające i przeciwbólowe (np. walerianowy, goździkowy, z melisy, bazyliowy, geraniowy, goździkowy, jałowcowy, lawendowy, szałwiowy, cedrowy)
- pobudzanie układu pokarmowego: wzmaganie produkcji soków trawiennych i żółci (np. miętowy, anyżowy, kminkowy, rumiankowy, koperkowy)
- działanie wykrztuśne (np. eukaliptusowy, szałwiowy, geraniowy, anyżowy)
- działanie przeciwzapalne (np. sandałowy, rumiankowy, herbaciany,
- stymulowanie układu krążenia (np. szałwiowy, sosnowy, imbirowy, cytrynowy)
- działanie wspierające odporność organizmu (np. tymiankowy, sosnowy, bazyliowy)
- działanie stymulujące układ nerwowy (np. kamforowy, pomarańczowy, różany, tymiankowy, szałwiowy, lawendowy)
Olejki eteryczne, dodane do preparatów do pielęgnacji skóry, działają antyseptycznie (co jest ważne przy takich problemach skóry jak trądzik czy łojotok) lub łagodząco (kremy dla cery atopowej). Działanie preparatów kosmetycznych zależy oczywiście od rodzaju olejku eterycznego, wykorzystanego do ich produkcji. Najczęściej wykorzystuje się olejek różany, pomarańczowy, cytrynowy, rumiankowy, miętowy, jałowcowy, bardzo popularny lawendowy, sandałowy i sporo innych.
Olejki eteryczne chętnie wykorzystuje się nie tylko w kosmetologii, ale także do aromatyzowania potraw, alkoholi i słodyczy, a nawet papierosów (np. mentolowych).
