Kwas masłowy - co to za związek?
Kwas masłowy w sposób naturalny produkowany jest w naszym jelitach. Jedząc produkty pełnoziarniste, orzechy, otręby, ciemne pieczywo, a także fasolę, groch, kapustę, owoce itp. dostarczamy organizmowi węglowodany, których niestrawione resztki trafiają do jelita grubego. Tutaj rozprawiają się z nimi żyjące w okrężnicy bakterie. W wyniku tego procesu powstaje kwas masłowy.
Kwas masłowy należy, obok kwasu propionowego i octowego, do krótkołańcuchowych kwasów tłuszczowych (short-chain fatty acids - SCFA). Badania wykazały, że stanowi główne źródło energii dla kolonocytów, czyli komórek nabłonka jelitowego, a także stymuluje ich wzrost i różnicowanie. Dlatego jest niezwykle istotny dla prawidłowego działania jelit. Zwykle stężenie kwasu masłowego w jelicie wynosi około 1-10 mmol/l. W sytuacji, gdy produkcja kwasu masłowego w organizmie spada, zaczynają się kłopoty.
Sam kwas jest substancją nietrwałą, o bardzo nieprzyjemnym dla człowieka zapachu. Przypomina trochę wymiociny małego dziecka (znajduje się zresztą w ich składzie). W większym stężeniu wydziela ostry smród zjełczałego tłuszczu. Zapach ten jest trudny do zlikwidowania.
Wykorzystywany jest w przemyśle spożywczym, w mniejszym stężeniu nadaje lekko gorzkawy posmak serom. Ma też zastosowanie przy produkcji niektórych środków zapachowych i barwników.
Kwas masłowy a zdrowie człowieka
Związek gra ważną rolę w fizjologii człowieka. Ma bezpośredni wpływ na florę jelitową i błonę śluzową ścian przewodu pokarmowego, a także pośredni na inne narządy i tkanki człowieka.
Kwas masłowy w jelicie grubym:
- normalizuje pracę nabłonka jelitowego
- odgrywa istotną rolę w utrzymaniu odpowiedniego pH w jelitach
- ochrania błony śluzowe jelita przed patogenami
- normalizuje florę bakteryjną
- działa przeciwzapalnie poprzez hamowanie aktywności mediatorów zapalnych w nabłonku jelit
- reguluje procesy wchłaniania zwrotnego sodu i wody regulując motorykę jelit
- poprawia kurczliwość mięśniówki okrężnej jelit i poprawia perystaltykę jelita grubego
- zmniejsza nadwrażliwość receptorów jelitowych
- zapobiega przekształcaniu się komórek jelita grubego w komórki nowotworowe
Związek stymuluje proliferację (czyli zdolność rozmnażania się) prawidłowych komórek nabłonka błony śluzowej jelita, a hamuje proliferację komórek nowotworowych.
Kwas masłowy - zastosowanie medyczne
Preparaty na bazie kwasu masłowego (sole kwasu masłowego) wspomagają m.in. leczenie zespołu jelita wrażliwego i innych chorób przewodu pokarmowego.
Problem z dostarczaniem organizmowi kwasu masłowego polega na jego nietrwałości, połknięty lub zawarty w pożywieniu jest szybko metabolizowany w górnym przewodzie pokarmowym człowieka, zanim dotrze do jelit. Kwas masłowy, znajdujący się w naszym organizmie, jest produkowany w jelicie grubym.
W trakcie leczenia kwas masłowy, aby mógł zadziałać, powinien być dostarczany bezpośrednio do jelit, np. w formie wlewek. Istnieją też specjalnie wyprodukowane tabletki z otoczką ulegającą rozpuszczeniu dopiero w jelicie grubym człowieka.
Lekarstwa na bazie kwasu masłowego wykorzystywane są do leczenia takich schorzeń jak:
- nieswoiste zapalenia jelit - wrzodziejące zapalenia jelit oraz choroba Leśniowskiego-Crohna
- inne zapalenia, takie jak zanikowe zapalenie błony śluzowej jelit, przewlekłe zapalenie jelit po radioterapii lub chemioterapii, w chorobie uchyłkowej okrężnicy
- czynnościowe zaburzenia przewodu pokarmowego: zespół jelita wrażliwego, infekcje bakteryjne i biegunki, profilaktyka raka jelita grubego
- inne choroby ogólnoustrojowe
