Yerba mate (herba mate, mate) swoją nazwę zawdzięcza jezuitom. Yerba to po łacinie ziele, mati natomiast w języku keczua oznacza tykwę do parzenia. Możemy też spotkać się z określeniem: herbata paragwajska, misyjna, jezuicka.
Yerba mate - skąd pochodzi?
Indianie z paragwajskiego plemienia Guarani od wieków używali liści ostrokrzewu do przygotowywania specjalnego naparu oraz do żucia. Odkryli bowiem, że przeżuwanie liści tej rośliny dodaje im sił, wzmacnia mięśnie i umysł, pomaga wykonywać ciężką pracę, tłumiąc jednocześnie uczucie głodu.
W XVI wieku do dorzecza Parany przybyli jezuiccy misjonarze i szybko zorientowali się, że pita przez Indian yerba mate może stać się alternatywą dla drogiej i luksusowej wówczas herbaty. Wkrótce zaczęli wysyłać do Europy pierwsze transporty z suszonymi liśćmi ostrokrzewu. Europa, a później także świat arabski, polubiła yerba mate.
Aby nadążyć za zapotrzebowaniem, Jezuici założyli w Ameryce wielkie plantacje i zaczęli z sukcesem sprzedawać w Europie susz do naparu. Kasacja zakonu jezuitów w 1773 roku przyniosła upadek plantacjom i zakończyła erę ekspansji yerba mate na Europę. A w Ameryce Indianie wrócili do tradycyjnego sposobu pozyskiwania i używania liści ostrokrzewu.
Dopiero w XIX wieku uprawa ostrokrzewu w Paragwaju, Urugwaju, w północnej Argentynie oraz w południowej Brazylii odrodziła się na większą skalę, a napój yerba mate stał się najpopularniejszych napojem i symbolem Ameryki Południowej.
Yerba mate - właściwości
Yerba mate uzyskuje się suszonych i prażonych, a następnie pokruszonych liści i łodyg ostrokrzewu paragwajskiego. Ma spore wartości odżywcze. Zawiera większość witamin oraz sole mineralne (m.in. magnez). Yerba mate jest ważnym źródłem polifenoli, które są związkami o właściwościach przeciwutleniających (antyoksydanty). I nade wszystko, yerba mate posiada duże ilości kofeiny (w zależności od gatunku może to być od 0,5 do 2 proc.). A w trakcie parzenia, yerba mate powoli uwalnia kofeinę, dzięki czemu działa przez dłuższy czas.
Jak działa Yerba mate?
- reguluje ciśnienie krwi
- obniża napięcie mięśni szkieletowych
- pobudza układ nerwowy i stymuluje pracę serca
- pomaga w trawieniu
- dobrze wpływa na stan włosów i paznokci
- hamuje uczucie głodu
- ma działanie antyoksydacyjne
Jak parzyć yerba mate?
Najpierw musimy przygotować odpowiednie naczynie oraz bombillę.
- Yerba mate przygotowuje się i pije w specjalnym naczyniu. Może to być naturalna tykwa (calabaza) albo naczynie z drewna Palo Santo lub Algarrobo (okute często w metal), albo też z naczynie ceramiczne.
- Napój popija się przez bombillę - to metalowa lub bambusowa rurka zakończona sitkiem. Używa się trzech typów bombilli: płaskiej, filtrującej lub spiralnej.
Parzenie yerba mate
- Do naczynia wsypujemy susz yerba mate mniej więcej do 2/3 pojemności.
- Zakrywamy dłonią otwór naczynia, odwracamy do góry dnem i kilka razy wstrząsamy. Chodzi o to, aby najdrobniejsze cząsteczki yerba mate oraz pył znalazły się na wierzchu dłoni. W ten sposób, gdy naczynie znów odwrócimy, największe liście znajdą się na spodzie. Popijając potem mate, wciągamy przez bombillę wraz z płynem ów proszek, większe listki natomiast zostają na dnie i nie przedostają się przez sitko.
- Odwracamy naczynie i manewrujemy tak, żeby susz ułożony był ukośnie, pod kątem 45 stopni. Chodzi o to, aby włożyć bombillę tam, gdzie suszu jest mniej. Po włożeniu bombilii do naczynia nie ruszamy już rurką, nie manewrujemy, ani - w żadnym wypadku - nie mieszamy napoju.
- Teraz nadszedł czas, aby do suszu wlać wodę. Na początek delikatnie wlewamy nieco zimnej wody, aby nawilżyć liście.
- Potem, gdy cały susz wchłonie już zimną wodę, dolewamy do pełna wody gorącej, ale nie wrzątku. Temperatura wody nie może przekroczyć 75 stopni Celsjusza.
- Napar popijamy przez bombillę, aż się skończy, a następnie dolewamy ciepłej wody i dalej popijamy. Tradycyjnie pierwszy łyk wypluwa się, ponieważ przez rurkę mogło przedostać się trochę fusów.
- Dolewać wodę można kilkakrotnie, do momentu, aż yerba zacznie tracić smak.
Do ceremoniału parzenia yerba mate należy też currado, czyli proces przygotowywania nowego naczynia do parzenia yerba mate w taki sposób, aby je zaimpregnować i przedłużyć jego przydatność. To, jak wykonuje się currado, zależy od rodzaju naczynia: czy jest wykonane z tykwy, czy z drewna.
Yerba mate można przyrządzać także na zimno. Ten sposób nosi nazwę terere. Susz zalewa się zimną wodą i pije w czasie upałów z lodem, ziołami, cytryną, sokami.
Yerba mate, ze względu na dużą zawartość kofeiny, jest używką. Dlatego nie powinny jej pić dzieci, kobiety w ciąży i karmiące piersią, a także osoby ze schorzeniami żołądka.
