Yerba mate (herba mate, mate) swoją nazwę zawdzięcza jezuitom. Yerba to po łacinie ziele, mati natomiast w języku keczua oznacza tykwę do parzenia. Możemy też spotkać się z określeniem: herbata paragwajska, misyjna, jezuicka.
Indianie z paragwajskiego plemienia Guarani od wieków używali liści ostrokrzewu do przygotowywania specjalnego naparu oraz do żucia. Odkryli bowiem, że przeżuwanie liści tej rośliny dodaje im sił, wzmacnia mięśnie i umysł, pomaga wykonywać ciężką pracę, tłumiąc jednocześnie uczucie głodu.
W XVI wieku do dorzecza Parany przybyli jezuiccy misjonarze i szybko zorientowali się, że pita przez Indian yerba mate może stać się alternatywą dla drogiej i luksusowej wówczas herbaty. Wkrótce zaczęli wysyłać do Europy pierwsze transporty z suszonymi liśćmi ostrokrzewu. Europa, a później także świat arabski, polubiła yerba mate.
Aby nadążyć za zapotrzebowaniem, Jezuici założyli w Ameryce wielkie plantacje i zaczęli z sukcesem sprzedawać w Europie susz do naparu. Kasacja zakonu jezuitów w 1773 roku przyniosła upadek plantacjom i zakończyła erę ekspansji yerba mate na Europę. A w Ameryce Indianie wrócili do tradycyjnego sposobu pozyskiwania i używania liści ostrokrzewu.
Dopiero w XIX wieku uprawa ostrokrzewu w Paragwaju, Urugwaju, w północnej Argentynie oraz w południowej Brazylii odrodziła się na większą skalę, a napój yerba mate stał się najpopularniejszych napojem i symbolem Ameryki Południowej.
Yerba mate uzyskuje się suszonych i prażonych, a następnie pokruszonych liści i łodyg ostrokrzewu paragwajskiego. Ma spore wartości odżywcze. Zawiera większość witamin oraz sole mineralne (m.in. magnez). Yerba mate jest ważnym źródłem polifenoli, które są związkami o właściwościach przeciwutleniających (antyoksydanty). I nade wszystko, yerba mate posiada duże ilości kofeiny (w zależności od gatunku może to być od 0,5 do 2 proc.). A w trakcie parzenia, yerba mate powoli uwalnia kofeinę, dzięki czemu działa przez dłuższy czas.
Najpierw musimy przygotować odpowiednie naczynie oraz bombillę.
Do ceremoniału parzenia yerba mate należy też currado, czyli proces przygotowywania nowego naczynia do parzenia yerba mate w taki sposób, aby je zaimpregnować i przedłużyć jego przydatność. To, jak wykonuje się currado, zależy od rodzaju naczynia: czy jest wykonane z tykwy, czy z drewna.
Yerba mate można przyrządzać także na zimno. Ten sposób nosi nazwę terere. Susz zalewa się zimną wodą i pije w czasie upałów z lodem, ziołami, cytryną, sokami.
Yerba mate, ze względu na dużą zawartość kofeiny, jest używką. Dlatego nie powinny jej pić dzieci, kobiety w ciąży i karmiące piersią, a także osoby ze schorzeniami żołądka.