Osteoporoza - co to za choroba?
Osteoporoza jest chorobą metaboliczną układu kostnego, która powoduje odwapnienie i stopniowy ubytek masy kostnej. W konsekwencji tej choroby kości stają się porowate i kruche, a tym samym bardzo podatne na złamania. Wśród czynników mających wpływ na pojawienie się osteoporozy wymienia się:
- wiek i płeć - najbardziej narażone są kobiety po menopauzie i mężczyźni po 65 r. ż
- przedwczesna menopauza
- uwarunkowania genetyczne - badania wykazały, że skłonności do tej choroby często dziedziczymy po matce
- „drobna" budowa ciała
- siedzący tryb życia, brak aktywności fizycznej - ruch wzmacnia kości
- stan długotrwałego unieruchomienia
- niewłaściwa, źle zbilansowana uboga w wapń i witaminy dieta
- palenie papierosów
- nadużywanie alkoholu
- zaburzenia metaboliczne
- choroby o podłożu hormonalnym
- niski wskaźnik BMI
- przyjmowanie niektórych leków - hormony tarczycy, leki zobojętniające kwas żołądkowy, kortykosteroidy, glikokortykoidy, niektóre leki przeciwko cukrzycy, heparyna
- nowotwory
- choroby układu pokarmowego
- choroby o podłożu reumatycznym
- mukowiscydoza
- niedobór testosteronu u mężczyzn
Wyróżnia się dwa rodzaje osteoporozy:
1. Osteoporoza pierwotna - związana z nieuchronnym procesem starzenia się organizmu
2. Osteoporoza wtórna - spowodowana chorobami, przyjmowanymi lekami, zaburzeniami odżywiania
Badanie na osteoporozę
Osteoporoza często rozwija się w ukryciu nie powodując żadnych dolegliwości bólowych i dopiero wykryte złamanie kości pozwala na postawienie prawidłowej diagnozy. Aby temu zapobiec warto wykonać profilaktyczne i bardziej specjalistyczne (w przypadku złamań) badania wykrywające osteoporozę. Należą do nich:
- Densytometria kości techniką DEXA - nieinwazyjne badanie pozwalające na ocenę gęstości mineralnej kości i skuteczność stosowanych leków
- Badanie radiologiczne
- Badanie markerów kostnych
- Badania laboratoryjne - między innymi badanie pracy nerek, wątroby, stan gospodarki wapniowo - fosforanowej, oznaczenie stężenia parathormonu, badanie poziomu witaminy D w organizmie
- Tomografia komputerowa
- Rezonans magnetyczny
- Kalkulator FRAX - ocenia ryzyko wystąpienia złamań osteoporotycznych (małe, średnie, duże) u konkretnej osoby w ciągu następnych 10 lat
Osteoporoza - leczenie
Osteoporozę można i należy leczyć, gdyż jej powikłania są jedną z najczęstszych przyczyn zgonów w krajach rozwiniętych. Złamania, zwłaszcza u osób starszych powodują długotrwałe unieruchomienie, zanik mięśni, odleżyny, mocny i przewlekły ból, zwiększają zapadalność na zakażenia i ryzyko wystąpienia zatorowości płucnej. Profilaktyka oraz leczenie, jeszcze zanim dojdzie do złamań, pozwolą na unikniecie groźnych dla zdrowia złamań spowodowanych osteoporozą. Do preparatów stosowanych w leczeniu tej choroby należą:
- Bisfosfoniany - zmniejszają tempo utraty tkanki kostnej, zmniejszają ryzyko złamań. W zależności od danego preparatu leki przyjmuje się raz w tygodniu, raz w miesiącu, raz na 3 miesiące lub raz na rok.
- Teryparatyd - preparat parathormonu, który pobudza odbudowę kości oraz zwiększa stężenie wapnia we krwi. Preparat podawany jest codziennie podskórnie zaś terapia trwa nie dłużej niż 18 miesięcy
- Kalcytonina łososiowa - stosowana donosowo w przypadku złamań, wykazuje działanie przeciwbólowe
- Denozumab - zapobiega złamaniom kości
- Raloksyfen - zmniejsza liczbę złamań kręgów
- Hormonalna terapia zastępcza - zmniejsza ryzyko złamań osteoporotycznych u kobiet będących krótko po menopauzie
- Ranelinian strontu - zmniejsza utratę i pobudza odbudowę kości
- Ekspozycja na zmienne pole magnetyczne
- Rezonans stochastyczny
Leczenie osteoporozy trwa zazwyczaj kilka lat (niemożliwe jest jej całkowite wyleczenie w przypadku osteoporozy pierwotnej). Oprócz przyjmowania leków niezwykle istotna jest profilaktyka, która powinna trwać do końca życia. Natomiast w przypadku gdy już dojdzie do złamania, w zależności od danego przypadku (stan pacjenta, jego wiek, choroby, charakter i miejsce złamania) stosuje się leczenie operacyjne lub zachowawcze. W tym procesie ważne jest złagodzenie bólu i zapobieganie mogącym wystąpić powikłaniom, spowodowanym długotrwałym unieruchomieniem pacjenta (zakrzepy, odleżyny, zakażenia, niedożywienie). W późniejszym okresie należy skupić się na rehabilitacji i regularnym przyjmowaniu leków poprawiających stan kości.
Zobacz też: Scyntygrafia kości - na czym polega, po co się ją wykonuje i czy jest bezpieczna?
Profilaktyka osteoporozy - dieta i ruch
Profilaktyka osteoporozy polega na stosowaniu odpowiedniej diety, przyjmowaniu suplementów, zapobieganiu urazom oraz upadkom. Należy zwrócić uwagę na odpowiednią dobową podaż wapnia i witaminy D. Codzienna dieta powinna zawierać następujące produkty: mleko i jego przetwory, chude mięso, tłuste ryby morskie, pomidory, oleje roślinne, owoce i warzywa (oprócz tych zawierających szczawiany). Unikamy napojów gazowanych, wysoko przetworzonych wędlin, słodyczy, alkoholu, tłustego mięsa oraz palenia papierosów.
Dla zdrowych i mocnych kości niezbędna jest również ekspozycja na promienie słoneczne, aktywność fizyczna: pływanie, spacery, nordic walking, ćwiczenia z oporem, ćwiczenia na platformie wibracyjnej.
Osteoporoza kręgosłupa
Osteoporoza kręgosłupa powoduje odwapnienie jego kręgów oraz zmniejsza ich funkcjonalność. Niestety, z uwagi na to, że często długo nie wiemy o istniejącej i rozwijającej się chorobie zdarza się, że najsłabszy z odwapnionych kręgów pod wpływem nacisku zostaje zmiażdżony przez przylegające do niego kręgi powodując zniekształcenie sylwetki lub skrzywienie kręgosłupa (tzw. wdowi garb). Takie złamania kompresyjne w kręgosłupie powodują przewlekły ból, zmniejszają pojemność oddechową klatki piersiowej, co wpływa na gorsze oddychanie i pojawienie się kłopotów z krążeniem.
