Kiedy należy podejrzewać zespół Aspergera u dziecka?
Choć zespół Aspergera jest zaburzeniem pokrewnym do autyzmu dziecięcego, jego objawy nie osiągają aż tak wielkiego nasilenia. Z tego powodu diagnozuje się go najpóźniej spośród wszystkich zaburzeń ogólnorozwojowych. Najczęściej jest to możliwe dopiero u dzieci w wieku przedszkolnym, które zaczynają się obracać w grupach rówieśników. Istnieje kilka kryteriów diagnostycznych, według klasyfikacji zaburzeń psychicznych DSM, które pozwalają stwierdzić zespół Aspergera zarówno u dzieci, jak i u dorosłych.
1. Upośledzenie interakcji społecznych, które objawia się poprzez:
- upośledzenie korzystania z niewerbalnej komunikacji, czyli problemy z nawiązaniem i utrzymaniem kontaktu wzrokowego, mimiką, gestami powszechnie wykorzystywanymi w interakcjach z innymi ludźmi,
- niezdolność do nawiązywania właściwych dla wieku kontaktów z rówieśnikami,
- brak dążenia do dzielenia z innymi osobami w grupie: radości, zainteresowań, osiągnięć (np. brak chwalenia się rysunkami, ocenami, interesującymi znaleziskami),
- brak społecznej lub emocjonalnej wzajemności.
2. Monotonne, skąpe wzorce zachowania, zainteresowań, czynności:
- całkowite, krańcowe zaabsorbowanie przez jeden typ zachowania lub zainteresowanie w długim okresie,
- mocne przywiązanie do rutyny, swoistych "rytuałów", czynności, które muszą być regularnie i w określony sposób wykonane, inaczej osoba czuje ogromny niepokój,
- monotonny, powtarzany, nietypowy ruch, jak trzepotanie rękoma, wykręcanie palców),
- trwałe zainteresowanie elementami przedmiotów.
3. Opisane wyżej zaburzenia powodują znaczne problemy w życiu społecznym, zawodowym oraz w innych, istotnych dla danej osoby obszarach funkcjonowania.
4. Nie zachodzi istotne opóźnienie rozwoju języka.
5. Nie zachodzi istotne opóźnienie rozwoju poznawczego lub rozwoju samodzielności w stopniu stosownym do wieku.
U dzieci i osób dorosłych cierpiących na zespół Aspergera obserwuje się małą liczbę neuronów w ciele migdałowatym, części mózgu odpowiadającej za emocje - właśnie to jest bezpośrednią przyczyną wielu ich trudności.
Kiedy warto zabrać dziecko do poradni psychologicznej, by specjalista przeprowadził diagnozę zespołu Aspergera? Jeśli dziecko niechętnie wchodzi w relacje z rówieśnikami, jest odrzucane lub wydaje się w ogóle nie interesować kontaktami społecznymi. Jeśli jest od długiego czasu absolutnie i całkowicie pochłonięte czymś, co wydaje się nietypowe. Jeśli nie patrzy w oczy rozmówcy, wydaje się mieć nieadekwatną mimikę lub w ogóle nie posługiwać się komunikacją pozawerbalną. Jeśli często powtarza nietypowe ruchy. Jeśli ma swoje utarte rytuały i zasady porządkujące dzień, od których absolutnie nie można odstąpić, ponieważ wywołuje to wielki dyskomfort, lęk, rozdrażnienie, agresję.
Niekiedy dzieci z zespołem Aspergera przejawiają ponadprzeciętne zdolności intelektualne, choć absolutnie nie jest to regułą. Zdarza się, że są świetne w matematyce, wspaniale rozumieją fizykę lub historia nie stanowi dla nich najmniejszego problemu. Warto wzmacniać te obszary i doceniać dziecko.
Objawy Aspergera u dorosłych
Przy takich zaburzeniach jak Asperger objawy niekiedy trwają całymi latami, aż ktoś zwróci na nie uwagę i je zdiagnozuje. Szczególnie dziś coraz częściej zdarza się, że to zaburzenie jest diagnozowane u dorosłych - w ich dzieciństwie diagnostyka psychologiczna nie była jeszcze zbyt powszechna, a problemy społeczne lub stereotypowe zachowania były traktowane jako "nieszkodliwe dziwactwo".
Dorosłe osoby cierpiące na zespół Aspergera mają często niewielkie (ale nie zerowe!) potrzeby kontaktów z innymi ludźmi, mogą uchodzić za odludków, ludzi ekscentrycznych. Mogą wypowiadać się w specyficzny, kwiecisty i nieco nienaturalny w odbiorze sposób. Zwykle żyją w świecie swoich zainteresowań, często dość nietypowych, niezrozumiałych dla wielu osób. Ich problemem jest brak biegłości w nawiązywaniu kontaktów społecznych, niekiedy bywają uznani za niegrzecznych lub nudziarzy, są wykluczeni, samotni. Utrzymują się u nich stereotypowe zachowania i ruchy, o ile wykształciły się w dzieciństwie. Warto pamiętać, że w każdym wieku można zdiagnozować zespół Aspergera.
Diagnoza zespołu Aspergera
Aby zdiagnozować zespół Aspergera, konieczna jest wizyta u specjalisty - psychologa, psychiatry. Osoba wykwalifikowana w diagnozie posiada specjale narzędzia oraz wiedzę, pozwalającą wykluczyć u osoby badanej inne zaburzenia. Dziś najczęściej diagnozuje się zespół Aspergera u dzieci w wieku wczesnoszkolnym. Zderzenie z innym, mniej przewidywalnym niż domowe otoczeniem ujawnia problemy i trudności, dziecko zaczyna się czuć inne, odrzucone, nieprzystosowane. Drugą grupą wiekową, która trafia do gabinetów w celu diagnozy zaburzeń autystycznych, w tym Aspergera, są osoby w okresie dojrzewania. Ten niezwykle burzliwy czas to także wzmożone kontakty społeczne, wzrost wymagań we zakresie nauki, planowania czasu, elastyczności. Wreszcie ostatnią grupą diagnozowaną są osoby dorosłe.
Co wiemy o przyczynach?
Przyczyny zespołu Aspergera, podobnie jak przyczyny wszelkich zaburzeń ze spektrum autyzmu, dotyczą życia płodowego lub kresu okołoporodowego. Skłonność do rozwoju takich zburzeń jest w pewnym stopniu dziedziczna, a do czynników ryzyka należą też takie kwestie, jak wiek ojca (powyżej 40, roku życia), urazy okołoporodowe, uszkodzenia centralnego układu nerwowego, wrodzona toksoplazmoza lub poważne infekcje. Nieprawdą jest za to dość rozpowszechnione przekonanie, że substancje zawarte w szczepionkach mogą wywoływać autyzm. Nie ma na to żadnych naukowych dowodów.
Jak można pomóc osobom z zespołem Aspergera?
Zespół Aspergera bywa przyczyną dużych trudności w życiu z innymi ludźmi, wykluczenia, poczucia odmienności. Osoby cierpiące na to zaburzenie są świadome takiego stanu rzeczy i budzi to w nich przykre, negatywne uczucia. Bywa, że z tego powodu współwystępuje depresja, zaburzenia lękowe, a nawet psychozy.
Zdiagnozowanie Aspergera pozwala osobie zrozumieć, dlaczego czuje się inna niż większość ludzi i w toku terapii przestać obwiniać się za taki stan rzeczy. W poważnych postaciach zaburzenia stosuje się leki przeciwdepresyjne i neuroleptyki (szczególnie gdy nasilone są tiki ruchowe lub gdy pojawiają się stany psychotyczne). W lżejszych skuteczne są inne rodzaje wsparcia. Bardzo dużo daje udział w indywidualnej terapii z wykwalifikowanym psychologiem, a także prowadzone przez profesjonalistów treningi umiejętności interpersonalnych. Wiele osób z zespołem Aspergera czerpie też korzyści i otuchę z uczestniczenia w spotkaniach grup wsparcia. Co najważniejsze - to zaburzenie nie wyklucza poczucia szczęścia i prawidłowego funkcjonowania w codziennym życiu.
To również może cię zainteresować:
Zespół Touretta - objawy, rozpoznanie, leczenie
Zaburzenia obsesyjno-kompulsywne - przyczyny, objawy, leczenie
