Rynowirusy (rinowirusy) - to one przede wszystkim odpowiadają za przeziębienia

Rinowirusy na całym świecie i przez cały rok są najczęstszą przyczyną infekcji górnych dróg oddechowych, czyli stanu, który nazywamy przeziębieniem. Odkryte zostały prawie 60 lat temu i przez ten czas wciąż szukamy skutecznych metod leczenia rinowirusowych zakażeń.

Ludzkie rinowirusy (HRV) są odpowiedzialne za ponad połowę chorób, które możemy określić jednym zbiorczym słowem: przeziębienie

Rinowirusy zostały okryte w latach pięćdziesiątych ubiegłego wieku. Nazwa pochodzi od greckiego słowa "rhin" czyli nos i łacińskiego "virus". Należą do rodzaju enterowirusów i do rodziny Picornaviridae. Pierwszego rinowirusa wyizolował Winston Price z Uniwersytetu Johnsa Hopkinsa w Baltimore. 

Dzisiaj dzięki zdobyczom biologii molekularnej można już powiedzieć, że istnieją trzy odrębne genetycznie grupy rinowirusów ludzkich, oznaczane literami A, B, C, które obejmują około 160 rozpoznanych do tej pory typów (czyli tzw. serotypów). Różnią je znajdujące się na ich powierzchni białka zwane antygenami. 

Rinowirusy należą do najmniejszych znanych nam wirusów, mają średnicę około 30 nanometrów (namometr to jedna milionowa milimetra). Dla porównania wirus grypy "mierzy" około 80-120 nanometrów. Zbudowane są z jednoniciowego RNA. Mają charakter lityczny, to znaczy że w przebiegu infekcji komórka gospodarza ulega lizie (tj. rozerwaniu, zniszczeniu, umiera).

Ludzkie rinowirusy są wrażliwe na kwaśne pH i słabo replikują w temperaturze powyżej 33 stopni C, co ogranicza zachorowania do górnych dróg oddechowych.

Ludzkie rinowirusy odpowiadają za infekcje górnych dróg oddechowych, zapalenia ucha środkowego oraz za zapalenie zatok. Nie ma żadnych zatwierdzonych metod leczenia infekcji HRV, pozostaje więc leczenie wspomagające, mające na celu złagodzenie objawów. Próby opracowania szczepionki przeciwko HRV rozbiły się o fakt, że istnieje ponad 160 serotypów rinowirusa o dużej zmienności sekwencji w miejscach antygenowych.

Kiedyś uważano, że rinowirusy powodują łagodne objawy przeziębienia. Dzisiaj wiąże się je z zaostrzeniami przewlekłej choroby płuc, rozwojem astmy, a nawet z ciężkim zapaleniem oskrzelików u niemowląt i dzieci, a także ze śmiertelnym zapaleniem płuc u osób starszych i dorosłych z obniżoną odpornością.

Rinowirusy - jak się zarażamy

Rinowirusy rozprzestrzeniają się na dwa sposoby: przez aerozole (wydychaną mgiełkę) i kropelki z dróg oddechowych oraz przez zanieczyszczone powierzchnie, których dotykamy rękami. Najłatwiej przenoszą z człowieka na człowieka przebywających blisko siebie, stąd przeziębienie, które potrafi "powalić" całą rodzinę.

Objawy zakażenia:

• ból gardła
• katar
• przekrwienie błony śluzowej nosa
• kichanie
• kaszel
• czasami bóle mięśni
• uczucie zmęczenia
• złe samopoczucie
• ból głowy
• osłabienie mięśni
• utrata apetytu

Istotnymi czynnikami przenoszenia się rinowirusów są:

• niższa temperatura powietrza (stąd częściej przeziębiamy się w okresie jesienno-zimowym i wczesną wiosną), zmiany temperatury, wilgotności i wiejące wiatry
• sezonowość infekcji może też być związana z rokiem szkolnym, ponieważ dzieci często przenoszą wirusy między sobą, a potem do domu
• przebywanie we wspólnych zamkniętych pomieszczeniach
• złe warunki mieszkaniowe, przeludnienie, brak warunków sanitarnych
• pyłki, niektóre praktyki rolnicze, w tym stosowanie środków chemicznych

Do organizmu ludzkiego rinowirusy wnikają poprzez górne drogi oddechowe, przez usta i nos. Rinowirusy typu A i B wykorzystują do wnikania do komórek nabłonka dróg oddechowych cząsteczkę zwaną ICAM-1. Nazywana jest również CD54 (Cluster of Differentiation 54) i jest białkiem, które u ludzi jest kodowane przez gen ICAM1. Ten gen koduje glikoproteinę, która znajduje się na powierzchni komórek śródbłonka i komórek układu odpornościowego. Jest również wykorzystywana przez rinowirusa jako receptor. Niektóre podgrupy rinowirusów A i B wykorzystują inny receptor LDL. Rinowirus C z kolei korzysta z receptora zwanego CDHR3.

Rinowirusy namnażają się w temperaturze 33-35 stopni Celsjusza, dlatego tak lubią osiedlać się w nosie. Zakażenie następuje szybko, w ciągu 15 minut od dostania się do dróg oddechowych rinowirus jest już "przyklejony" do receptorów na powierzchni komórki. Co druga osoba po dwóch dniach zaczyna odczuwać objawy infekcji. W pięciu procentach przypadków następuje to szybciej, po około 20 godzinach, w inne pięć procent zakażonych zachoruje dopiero po upływie czterech dni.

Poza organizmem ludzkim rinowirus jest w stanie przetrwać do trzech godzin. Najbardziej zaraźliwi jesteśmy w ciągu pierwszych trzech dni. Ochronić się możemy dbając o higienę rąk, unikając dotykania ust, nosa i oczu. Można też nosić maskę na twarzy, szczególnie gdy sami jesteśmy nosicielami. 

Naukowcy nadal szukają skutecznego leku na przeziębienie.

Źródło: ncbi.nlm.nih.gov