Choroba znana pod łacińską nazwą poliomyetilis znana jest także pod kilkoma innymi nazwami, do których należą:
- Ostre nagminne porażenie dziecięce
- Choroba Heinego-Medina,
- Wirusowe zapalenie rogów przednich rdzenia kręgowego
- Paraliż dziecięcy
- Polio.
Pierwsze objawy tej choroby były znane już w starożytności, natomiast pierwszy kliniczny opis choroby zawdzięczamy angielskiemu lekarzowi Michaelowi Underwoodowi, który w 1789 roku opisał chorobę jako “osłabienie kończyn dolnych”. Następnie chorobę badało dwóch lekarzy – Jakob Heine i Karl Oskar Medine, od których nazwisk wzięła się nazwa schorzenia. Do XIX wieku choroba występowała sporadycznie, natomiast w pierwszej połowie XX wieku rozprzestrzeniła się w Europie, Ameryce Północnej, Nowej Zelandii oraz Australii, gdzie doszło do pandemii. W latach 50. I 60. XX wieku wynaleziono skuteczne szczepionki przeciwko polio, dzięki czemu zatrzymano rozprzestrzenianie się wirusa. Obecnie notowane są przypadku zachorowania, głównie w rozwijających się krajach afrykańskich, Pakistanie oraz Afganistanie.
Poliomyelitis – jak dochodzi do zakażenia?
Do zakażenia wirusem polio dochodzi drogą kropelkową albo pokarmową. Pierwsze objawy pojawiają się zazwyczaj po około 7 – 14 dniach od zakażenia. W późniejszym czasie wirus atakuje węzły chłonne, a także układ krwionośny. Na tym etapie choroby mówi się o tak zwanej wiremii pierwotnej, czyli takim stanie, w którym mogące się namnażać wirusy są obecne we krwi. Również na tym etapie organizm może wytwarzać przeciwciała hamujące rozwój zakażenia. Wtedy mówi się o zakażeniu poronnym. Jeżeli przeciwciała nie zostaną wytworzone występuje tak zwana wiremia wtórna. Wówczas wirus rozprzestrzenia się nie tylko we krwi, ale w całym organizmie, a objawy są znacznie bardziej nasilone. Na tym etapie mówi się o postaci porażennej choroby.
Choroba Heine-Medine – objawy
W wielu przypadkach polio przebiega bezobjawowo. Szacuje się, że u około 90 – 95 proc. pacjentów choroba nie daje żadnych objawów. W przypadku zakażenia poronnego występują objawy nieswoiste, czyli takie które pojawiają się również w przebiegu wielu innych chorób. Takie objawy to najczęściej podwyższona temperatura ciała, ból gardła oraz biegunka. Jeżeli choroba rozwinie się do formy porażennej (następuje to w około 0,1 proc. przypadkach) pojawiają się objawy charakterystyczne dla tej choroby. W zależności od tego, jakie narządy są zaatakowane przez wirus rozróżnia się kilka postaci choroby:
- Postać opuszkowa – porażone są ośrodki nerwowe zlokalizowane w podstawie mózgu. Taki rodzaj porażenia wiąże się z poważnymi problemami, które mogą stanowić zagrożenie życia pacjenta. W tym przypadku najczęstsze objawy to problemy z mową, poruszaniem się, a czasami zaburzenia funkcjonowania układu oddechowego.
- Postać rdzeniowa – w tym przypadku dochodzi do porażenia mięśni, najczęściej mięśni kończyn dolnych, rzadziej kończyn górnych albo tułowia. Porażenie zwykle jest asymetryczne, może przybierać postać niedowładu albo paraliżu. Mięśnie, które są objęte paraliżem stopniowo zanikają.
- Postać opuszkowo – rdzeniowa – jest połączeniem dwóch poprzednich postaci, a więc porażeniu ulegają zarówno podstawa mózgu, jak i rdzeń kręgowy.
Jeżeli porażenie zostanie szybko wykryte i podjęta zostanie rehabilitacja, istnieją szanse na ustąpienie porażenia i powrót pacjenta do pełnej sprawności. W niektórych przypadkach porażenie jest stałe, gdyż dochodzi do zbyt dużego uszkodzenia nerwów.
Inna postać choroby to zespół poporażenny, tak zwany zespół post-polio. Występuje on zwykle po około 20 – 30 latach od zakażenia, nawet jeżeli choroba przebiegała bez porażenia. Zespół wiąże się z takimi objawami jak pogorszenie wydolności organizmu, osłabienie mięśni, częste bóle stawów oraz mięśni, problemy z oddychaniem, przełykaniem i mówieniem. Jeżeli wcześniej doszło do porażenia, zespół post-polio obejmuje zazwyczaj te grupy mięśni, które wcześniej nie były objęte porażeniem. Najczęściej choroba postępuje powoli i nie prowadzi do znacznego upośledzenia funkcjonowania mięśni.
Poliomyelitis – leczenie
Jak dotąd nie odkryto skutecznej metody leczenia polio. W przypadku, gdy dojdzie do porażenia zaleca się rehabilitację, która ma na celu poprawę siły mięśni i utrzymanie ich w dobrej kondycji.
Ze względu na brak metody leczenia, ważne jest zapobieganie chorobie. Z tego powodu stosowane są szczepienia ochronne przeciwko wirusowi polio. W Polsce takie szczepienia są obowiązkowe i powinny być wykonywane u każdego dziecka w wieku 3 – 4 miesięcy. Następnie, w wieku około 2 lat dziecku podawana jest druga dawka szczepionki.
