Choroba Meniere'a (tzw. wodniak błędnika) to rzadkie schorzenie, które według większości źródeł nieznacznie częściej dotyka mężczyzn niż kobiety (część sugeruje, że jest tak samo częsta u obu płci), czyli odwrotnie jak otoskleroza, najczęściej występująca u młodych kobiet. Pojawia się później niż otoskleroza - zwykle w wieku 30-50 lat, a tamta miedzy 15., a 30. rokiem życia. Tak jak ona zwykle leczona jest operacyjnie.
Dlaczego porównujemy wodniaka błędnika (inaczej: wodniaka endolimfatycznego) do otosklerozy? Oba schorzenia są słabo poznane, chociaż otoskleroza jest diagnozowana u niemal 10 proc. chorych zgłaszających się do specjalisty z powodu niedosłuchu i mają źródło w problemach błędnika.
Błędnik to niewielka część wewnętrzna ucha, położona w części skalistej (tzw. piramidzie - najtwardszej części naszego ciała) kości skroniowej. Ponieważ zawiera receptory zmysłu słuchu i zmysłu równowagi, jakiekolwiek zmiany patologiczne w jego obrębie bywają bardzo dokuczliwe. Błędnik i jego sprawna praca ma przełożenie na słuch, równowagę, a nawet ruchy gałek ocznych. W razie nieprawidłowości te trzy funkcje mogą być zaburzone.
Błędnik dzieli się na:
Błędnik kostny to przestrzeń zbudowana z jam i kanałów, w której znajduje się ten drugi rodzaj błędnika. Patologie kosteczek to choćby otoskleroza/osteoskleroza błędnikowa. Choroba Meniere'a (tzw. wodniak błędnika) związana jest z nieprawidłowościami w błędniku błoniastym. Otosklerozę uznaje się za jedną z przyczyn wodniaka błędnika (choroby Meniere'a).
Błędnik błoniasty tworzy:
Kiedy się poruszamy, przemieszcza się płyn wypełniający struktury błędnika. Zostają podrażnione komórki zmysłowe, a neurony przekazują do mózgu odpowiedni sygnał. W ten sposób błędnik kontroluje zmysł równowagi.
Obecne w nim komórki włoskowate pozwalają nam skupiać wzrok na przedmiotach.
Nieleczone choroby błędnika, poza chorobą lokomocyjną, mogą doprowadzić do częściowej głuchoty lub całkowitej utraty słuchu. Bardzo ważna jest zatem szybka diagnoza, a o nią niestety niełatwo. Zazwyczaj dopiero szczegółowe badania zlecone przez neurologa i otolaryngologa przybliżają pacjenta do rozpoznania.
Choroba Meniere'a to skutek nadmiernego gromadzenia się płynu w błędniku błoniastym. Powoduje to poszerzenie układu endolimfatycznego w obrębie ucha wewnętrznego. Błędnik błoniasty ulega ścieńczeniu i rozerwaniu. Doprowadza to do wylewania się płynu (endolimfy) i uszkadzania nerwu przedsionkowego i ślimakowego. Następnie uszkodzone obszary ulegają wygojeniu i cały cykl się powtarza.
Dlaczego płyn nadmiernie się gromadzi? Wpływają na to:
Zarazem jedynie u 1/4 pacjentów udaje się określić przyczynę choroby. U pozostałych proces jej powstawania jest niejasny.
Większość pacjentów z wodniakiem błędnika zgłasza:
Zawrotom głowy często towarzyszą nudności, wymioty, nadmierne pocenie się, a także ból głowy i oczopląs.
Wodniak endolimfatyczny charakteryzuje się okresami zaostrzeń i remisji. Odstępy między nimi są bardzo różne. Część chorych ma objawy ostre 2-3 razy w roku, inni parę razy dziennie. U osób z zaawansowaną postacią choroby występuje stałe poczucie braku równowagi.
Silne zawroty głowy u osoby dotychczas zdrowej wymagają wezwania pogotowia ratunkowego. Jeśli początek choroby ma przebieg łagodny, lekarz pierwszego kontaktu powinien skierować cię do otolaryngologa.
Prosty, jednoznacznie rozstrzygający test w kierunku wodniaka błędnika nie istnieje. Diagnozę lekarz stawia na podstawie wywiadu oraz badań pozwalających różnicować problem od innych schorzeń.
Pomocna diagnostyka:
Choroba Meniere'a jest nieuleczalna, a jej objawy najskuteczniej łagodzi zabieg operacyjny, jednak proces chorobowy postępuje. U wielu chorych zmiany początkowo dotyczą jednego ucha, a po latach problem pojawia się w drugim. Zarazem całkowita głuchota ostatecznie dotyka kilku procent pacjentów.
Leczenie farmakologiczne (przeciw zawrotom głowy, poprawiające mikrokrążenie, leki moczopędne) zmniejsza lub na dłuższy czas eliminuje objawy u ok. 60 proc. chorych.
Czasem pomagają preparaty aplikowane bezpośrednio do ucha (leki sterydowe i antybiotyki), ale zaledwie połowie pacjentów, a stosowanie gentamycyny nieraz powoduje dokuczliwe objawy niepożądane (zaburzenia równowagi), utrzymujące się nawet przez kilka tygodni.
Jednym z zabiegów chirurgicznych wykorzystywanych w chorobie Meniere'a jest przecięcie nerwu przedsionkowego, który jest odpowiedzialny za przekazywanie informacji o zawrotach do mózgu. Inne rodzaje operacji to: zabiegi na worku endolimfatycznym, zabiegi wytworzenia przetoki środchłonki.
Nawrotom i zaostrzeniom choroby w pewnym stopniu zapobiega ograniczenie stresu, rezygnacja z alkoholu, palenia papierosów, nadużywania kawy, a także dieta bogatobiałkowa z ograniczeniem podaży płynów i soli. Takie działanie pomaga prawie jednej trzeciej pacjentów, więc jest tylko nieco mniej skuteczne od silnych leków. Efekty dotyczą jednak głównie pacjentów po interwencji chirurgicznej.